Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

Бижан Ж. К* 
чаш
3
гері  мен  кәсіби  қабілеттерін  шыңдайды.  Бұл — ортаның адамдар 
тәрбиесіндегі  рөлін  анықтайтын  тәжірибе.  Кеңес  дөуірінде 
кадр  тәрбиелеуде  «Марксизм  тектілікті  жоққа  шығармайды» 
дейтін  қағидаға  мән  берілді.  Мамандық  бойынша  және  басшы 
қызметтерге адамдарды  іріктегенде,  олардың шыққан тегі,  өскен, 
жүрген  ортасындағы  беделі,  жеке  өнегесі  ескерілді.  Осындай 
сатылы  тәжірибеден  өткеннен  кейін де  олардың халыққа  қызмет
ету тәжірибепері сынға түсті.
Коммунист партияның Ортапық Комитетіңде, облыстық партия
және  аудандық,  сонымен  қатар,  совхоз  партия  комитеттерінде 
«Басшылардың 
еңбекшілерді 
Отан 
игілігіне 
жұмылдыруда 
психологияпық, 
педагогикалық 
қағидалар 
ауықымында 
тәрбиелеудегі 
рөлі» 
сияқты 
тақырыптар  бойынша  жұмыс 
тәжірибелері тыңдапды. Арнайы қаулы қабылданып, барлық партия 
үйымдарына  таратылып,  осы  бағьпта  қызмет  көрсету  мәселесі 
бақыланды.  Бұл  шын  мәнінде  басшының бұқара  ортасында өзінің 
іскерлік пен адами  қабілетін  шыңцаудың сол кездегі басты  қүралы 
еді.  Осы  негізде есеп  берген лауазым  иесі жоғары  билік апдында 
жариялаған  уәдесін  ел-жұрт  алдында  да  дәл  орындау  үшін  өзін- 
өзі үдайы іштей бақылап жүреді- Өзіңді өзің тану көпшілік алдында
өнеге көрсетуге бейімдепуден бастапады деген осы.
Басшы  кадрлар  тағайындамас  бүрын,  осыған  лайықтылар 
партия  комитеттерінде  резервке  қойылады.  Сол  кездің  өзінде 
кейбіреулер  осындай  тәртіпті  мойындамай,  тәжірибеден  өтпей, 
өздерін  мықты  маман,  енді  өзін  шаруашылық директоры,  аудан 
көлеміндегі  басшы  қызметтерге лайықты  санайтындар  кездеседі. 
Олар  алдыңа  кепіп,  осы  ойларын  қаймыіфай  айтады.  Мүндай 
жағдайды  да  тәжірибеге  енгізіп  көрейінші  дейтін  кездер  болды. 
Сонда  ондайлардың  кейбіреуі  өздері  ойлағандай  лауазымды 
кәдімгідей  игеріп  кететіндері  болды.  Бірақ,  мүндайлардың  көбі 
лауазымды  иеленісімен-ақ,  сөзі  де,  өзі  де,  жүріс-түрысы  да 
өзгеріп  шығады.  Әрине,  бұл  адамгершілікке  де,  азаматтыққа  да 
жат қылықтар.  Лауазым  иесі  өзгермеу керек,  тіпті,  жүріс-тұрысын 
да,  өзіне  тән  дағдысын  да  өзгертпей,  халықтан  үйреніп,  хапық 
даналықтарына  сай  қызмет  істеу,  оның  азаматтық  парызы  болу
адамдардың
жылдарында  бұл  тәртіп  командалық
кадр іріктеу әдісінің салдарынан үзіліп  кетті

Ой толқыны (I бөлім)
тосқауыл  қойылды.  «Болашақ»  бағдарламасы  бойынша  шетелде 
оқъіп,  мамандық  алғандарды  аудандарға,  ірі  кәсіпорындарға 
ориаластыру  басталды.  Бұл  өте  дұрыс  мәселе.  Өйткені,  олар 
біліктілігіне  қосымша  нақгы  тәжірибе  алады.  Халқымыздың 
жоғары  дәрежелі  білім  алған,  өмір  тәжірибесінің  сынынан  өткен 
азаматтарының  қазір  өздерінің  балапарын  әлемдік  деңгейде
қабілетті
қудайға
Кадрден тыс жүргізуші (кадрде тақырыпқа сәйкес фотолар 
көрсетіледі): 
Тәуелсіз  елміз,  іргеміз  бекіді.  Ынтымағымыз  бар. 
Жоқтан  бар  жасайтын  пысықтығымыз  да  жоқ  емес.  Әйтпесе, 
нарықты  игерген  жаңа  қазақтар  көктен  түскен  жоқ  қой.  Бүгінгі 
қоғамдық қатынастағы  өзгерістердің ілгерісін  басамдасаң мұндай
жақсылықтарды ынхыға түйіндеуге болады.
Кадрде  Балтабай  Нәмиденулы  (кадрден  тыс  мәтіннің
мазмұнында ойын  ілесе жапғастырады):
1985  жылы  шілде  айында  Қазақстан  Компартиясы  ОК  мен 
Қазақ  ССР  Министрлер  Кеңесінің  «Баянауылдың  Мемлекетгік 
улттық паркін қуру турапы» Қаулысы шыққан. Қаулы шыққанымен 
сол  жылдың  желтоқсан  айына  дейін  қаржы,  жабдықтау  және 
штат  мәселелері  шешілмей  аяқсыз  қалды.  Баянауылдың  бұл 
паркі  Орман  шаруашылығы  министрлігінің  қарауында  ма,  әлде 
жергілікті жердің шаруашылық органдарына қарай ма, бұл мәселе
де анықталмаған болатын,
1985  жылғы  12  желтоқсандағы  өтетін  Қазақ  ССР  Жоғарғы
Кеңесінің  сессиясында  сөйлейтін  болдым.  Оған  дайындалдым. 
Сессияның  алдында,  11  желтоқсанда  мен  Қазақ  ССР  Орман 
шаруашылығының  министрі  Зайцев  жолдастың  қабылдауында 
болдым.  Жоғарыдағы  мәселелерді  айтсам,  оған  менің  қатысым
жоқ, жергілікті жерде шешіңдер деп беттетпейді.
Сессияда сөйленетін сез алдын аладайындалып, оныЖоғарғы
Кеңесгің  аппарат  қызметкерлері  тексереді.  Сез  сол  жазылған
қалыпында айтылуы тиіс болатын.  Өйткені,  алдын  апа жазылған 
синхронды  аударма  қайта  өзгертілмейді.  Сезімде  Баянауылдың 
Мемлекеттік  ұлттық  паркін  қүру  жөніндегі  игілікті  істері  үшін 
Дінмүхамед Қонаевқа облыстұрғындары, баянауылдықгар атынан 
ризалығымды  білдіретін  сөздер  жазған  едім.  Бірақ,  сездің  бүл 
тұсын  аппарат қызметкерлері  сызып тастады.  Өйткені,  бүп  кездс

с
Бижан Ж. Қ.
КПСС Орталық Комитетінің Бас хатшысы М.С.  Горбачев Қонаевқа 
түзу көзқарас жасамай жүрген еді.
Сессия  төрағасы  мәжілістің  тәртібіне  сай  келесі  сөйлейтін 
адамды хабарлап отырады ғой. Сез Қазақ ССР Қүрыпыс министрі 
Макеевский жолдасқа беріледі, Нәжімиденов жолдас дайындапып
отырсын деп хабарлады.
Менің апдымда,  бірінші  қатарда бұрын біздің облыста атқару 
комитетінің  терағасы  болған  Рысбек  Мырзашев  отырған,  ол 
кезде Шымкент облыстық партия  комитетінің бірінші хатшысы еді 
(марқұм).  Ол  кісімен  қызметтік  деңгейдегі  сыйластығымыз  бар
болатын.
Мырзашев  маған  бұрылып:  «Димекеңе  ризашылығыңды 
білдір», -  деді.
-  Мен бул сөзімді сызып тастағандығын айттым.
-  Ол ештеңеге қарама, айт, -  деді.
Рысбектің  ақылы  маған  демеу  болды.  Мінбеге  шыққан 
соң,  Дінмұхамед  Ахметұлына  қарап  апдым  да,  сөзімді  бірден 
Баянауыл  Мемлекеттік ұлттық паркін  қүрудағы  оның бастамасын 
баянауылдықтар  еп  табиғатын,  есімдіктері  мен  жануарларын 
сақтаудағы  ерекше  қорған  болатын  жетістік  деп  бағалап 
отырғандығын айтып, ол кісіге деген халықтың рахметін жеткіздім. 
«Сіздің бұл  игілікті  ісіңіз  келер ұрпақтар үшін де өнеге»,  -  дедім. 
Алдыңғы  қатардың  сол  жағында  комитеттің  төрағалары,  оң 
жағында  министрлер  отырады.  Оларға  қарасам,  көпшілігінің 
жүздерінде мені құптаған нышан барын аңғардым.
Одан  соң  Дінмұхамед  Ахметұлына  тағы  да  қарап  алып, 
Баянауыл  Мемлекеттік ұлттық паркі туралы  Қаулының іс жүзінде 
орындалмай  жатқанын  тілге  тиек еттім.  Кеше  Қазақ  ССР  Орман 
шаруашылығы министрі Зайцев жолдасқа бардым, бірақ, ешқандай 
көмек бермеді, мені солғын тыңдады, өзі осында отыр дел Зайцев 
жолдасты  сұқ  саусағыммен  көрсеттім.  Штат  әлі  берілген  жоқ, 
қаржы  да  босатылмай  отыр.  Сондықтан,  негізгі  жұмыстарды 
бастай  алмай,  дағдарып  қалдық.  Осыған  сіздің  көмегіңіз  қажет 
болып түр дедім. 
,
Сессияның түскі үзілісінен кейін мені бір жігіт жүгіріп іздеп жүр 
деген хабар алдым. Мен дежедел қимылдап, ол жігітпен кездестім.
-   Ол  сізді  Госпланның  төрағасы  Мұхамед-Рахимов  іздеп 
жатыр деп, асықгырды.

Ой толқыны (I бөлім)
-  Кабинетіне келіп, здравствуйте, -  деп амандастым.
-  Ол кісі сәлеметсіз бе,  қалқам, -  деп амандасты да кел отыр 
деп  алдындағы орынды нұсқады. Өзім ұялып қалдым.
-  Сөзің өте дұрыс  шықты.  Халық игілігіне  байланысты  өзекті 
мәселені осындай үлкен мәжіпісте көтеруің өжеттіктің нышаны ғой 
деп  езімді  жігерлендіріп  те  қойды.  Димекең  де  қуптады,  -  деді. 
Алдымыздағы  дүйсенбі  күні,  сағат  10.00-де  Баянауылдың атқару 
комитегініңтерағасы Ю.И. Дубовицкий менің қабыпдауыма келсін, 
Димакеңнен  мен  арнайы  тапсырма  алдым,  Зайцев  те  келеді,
мәселенің бәрін шешіп береміз -  деді.
Сейтіп,  Зайцев  жолдас  103  штат,  қаншама  техника,
Мемлекеттік
жүмысы
Мен -  Жоғарғы
комиссияның 13 мүшесінің бірімін.  Ойыма Тіл туралы заң жобасы 
қаралу  барысындағы  жұмыстар  түсіп  отыр.  1989  жылғы  22 
қыркүйекте  қабылданған  бірінші  Тіл  туралы  Заңды  талқылауға 
қатыстым.  Басқа  заңдарды  қабылдағанда  талқылауға  қатыса 
қоймайтын едік. Ал Тіл туралы Заң жобасын талқылау 10 күн бойы 
жүрді. Оңай болған жоқ. Бұл заңжобасы орыстіліндеталқыланды. 
Сонда  «наравне»  жэне  «наряду»  деген  сөздердің  біріне тоқгалу
үшін екі күн пікір талас болды.
Қазақстанның  түңғыш 
Президенті 
Нурсултан 
Әбішұлы
Назарбаев  «Қазақ  қазақпен  қазақша  сөйлессін», 
-   деді  ғой.
Бүл  қазақгың  намысын  оятатын  сөз.  Құжаттарды  орыс  тілінде
дайындап, оны қазақтіліне аударамыз, ол үшін арнайы аудармашы
тағайындапады да біз мемлекеттіктілде қүжат дайындап жатырмыз 
деп  үрандаймыз.  Осындай  жалғандықты  тоқтатуымыз  керек. 
Мемлекеттік тілді  дамыту  үшін  орта  және  қажеттілік  болуы  тиіс. 
Бәрі  езімізге  байланысты.  Әрбір  Қазақстан  азаматы  мемлекеттік 
тілдің кең таралуына мүмкіндігінше өз үлестерін қосу керек.
Кадрден  тыс  жүргізуші  (кадрде  айтылған  ойға  сәйкес 
фото  бейнелер  көрсетіледі): 
¥лы  Дала  атанып,  билігі  әлемнің 
шартарабына  жеткен  елдің  адамзат  дамуына  қосқан  үлесі  неге 
болмасын  деп  рухани  тоқганып  жүретін  жағдайға  жегтік.  Енді 
осыны элем алдында айғақтайтын күнге жетсек-ау! деп те қоямыз. 
Неге  олай  емес,  неге  бұлай  емес?  деп  өз-өзімізге  сауал  қоя
Я
оп
\/
при
  апыпмп  жок  біз  осылай  жасадық,  Азат  елдің  азаматы

берекелі  іске үйір,  сондықтан,  болашағымыз жарқын деп те еркін 
сөйлеп жүрміз ғой. Солай десек те осал тұстарымыз да жоқ емео- 
ауосы. 
Г' 
.
Кадрде Балтабай 
Нәжімиденұлы (ойға ілесе): 
Жасыратыны 
жоқ,  өндім,  жетілдім,  өрісім  кеңейді.  Білікті  азамат  болуыма,
белестен белеске шығуыма,  барлығына кемек жасаған,  қол ушын 
беріп,  ақылдарын  айтқан  үлкен  адамдар  болды.  Әйтпесе,  жетім 
балаға кез келген адам көмек жасай беретін заман бұрынғы заман 
еді ғой.  Кеңес дәуірі -  біздің заманымыз.  Құдайға  шүкір,  оқытты, 
мен сияқты қазақтың қара домалақ балалары мен қыздары жоғары 
білім  алып,  ел  қатарлы  мамандық  иесі  атанды,  отбасын  қүрып, 
балалы-шағалы  болып,  балаларын  өсірді,  оқытты.  Солардың
бірімін мен. 
:  . 
1
 
м ; ; 
1
Үлттық  дәстүрлі  енегеде  есуімізді  Коммунистік  идеология
тежеді десек те,  қазақгың ақылғөй,  парасатты азаматтары  қүдайға 
шүкір,  ездері алған ата-бабапарынан  келе жатқан дәстүрлі тәрбие 
негізінде  жастарды  соңдарынан  ерте  білді.  Адал  ақыл-кеңестерін 
дер  кезінде  беріп  жүрді.  Сондай  азаматтың  бірі  -   Жақыпбек 
Жанғозин. Тереңнен ойпайтын азаматтар адамды демейтін сөз таба 
біледі. Оны керек түсында айтады. Атап айтқанда, Май ауданының 
«Жалтыр» совхозында мен бас агроном болған кезде тарыдан мол 
өнім  апып  жүрдік.  Сонда  Жақыпбек Жанғозин  мені  қанаттандыру 
үшін  дәріптеп  «Тарының  тарланы»,  «Біздің  облыстың  Шығанақ 
Берсиеві»  деп  атады.  Мені  облыстық  кеңестің  депутаттығына 
үсынып, сайлануыма демеу болды. Ол кісі «Еліміздің, хапқымыздың 
келешегін  ойлайтын  болсақ,  қара  домалақтардың  тәрбиесіне, 
өсуіне, жетілуіне көңіл бөлуіміз керек», -  дейтін.
Одан  кейін,  Махаң,  Кеңес  Одағының  Батыры  Махмет 
Қайырбаевтың 
маған 
жасаған 
жақсылығын 
ешуақытта 
ұмытпаймын.  Ол  нағыз  батыр  еді.  Маған  ғана  емес  қазақ 
баласының  шын  мәнісіндегі  қорғаны  болды.  Айтқанын  істейтін 
еді.  Марқүм  сөзі  мен  ісі  үйлесетін  нақты  өнегенің  иесі  болатын. 
Махмет Қайырбаев облыстық атқару  комитетінің төрағасы  болып 
тұрған кезінде облыстық партия комитетінің бірінші хатшыларына 
сезін  еткізетін.  Тіпті,  бірінші  хатшының  өзі  Махаңнан  сескенетін, 
кәдімгідей қаймығатын.
Махаң  өзі  үшін  емес,  хапқы  үшін,  халқының үл-қыздарының 
жарқын  болашағын  жасау  үшін  еркін  іс-қимыл  жасайтын.  Мені 
Баянауыл  ауданының  Алексеевка  совхозына  директорлық
84
Л

( S T *  
Ой толқыны (I бөлім)
w
 1 --------------------------------------
щ
у*
  қызметке  жіберу  жөнінде  үсыныс  жасап,  соны  жеріне  жеткізіп  ч 
орындаған Махаң. Бір-екіжылдан соң, 1972жылығой деймін, Махаң 
совхозға  әдейі  менің  қызмет  барысымды  байқайын  деп  келетін 
болыпты.  Баянауыл  аудандық  партия  комитетінің  сол  кездегі 
бірінші  хатшысы  Қанат  Болатүлы  Даржүманов,  маған  Махаңның 
келетіні туралы телефон соқты, жақсылап дайындап, сенің екі-үш 
фермаңды көреді, қыстаққа дайындығыңды байқайды, -  деді.
Келді. Содан бір фермаға бардық. Бұрынғы  1969 жылдағыдай 
емес,  шел  бар,  житняк,  кәдімгі  көк  бояқ  дайындалған,  жағдай 
жақсы. Өзімше жайданып, өзімді еркін ұстап жүрмін.
Алғашқы келген фермада ол кісі жердің атауын сұрады.
-  Мен «Камни», -  дедім.
Одан кейінгі фермаға келгенде тағы жер атауын сұрады.
Мен бұл жердің аты «Капустники», -  дедім.
Үшінші Баянауыл кентінің түбіндегі фермаға келгенде тағы да
жер атауын сұрады.
ферманың
дедім.
Махаң маған өткір көзімен тесіле қарады да сен өзің кімсің?
деді
аузымнан шыққан сөз мен директормын болды.
Сен директор  болсаң бұл жерлердің атауларын  білуің  керек. 
Бүлардың  қазақша  атауы жоқ па,  сен  езің қай  ауданда,  қай  елде 
жүмыс істейтініңді білесің бе?—деп сауапдарды тепелете бастады. 
Сен Баянауыл дел аталатын жер жаннатында, Одаққа, әлемге
туып
жүргеніңді
деді  ғой.
>екке түй-
Жасыбай
қалған мөкөні өквнін нөгв ұмытасың? Өзің директор болып жүргөн 
Алексеевканың  бұрынғы  атауын  білесің  бе?  —  деп  сүрақтарын
үстемелете түсті.
Сен  осылардың  бәрін  білуің  керек.  Ертеңп  күнді  оилау
керек, -  деп сауапдарыі- тоқтатты. Қызарып
қуыс талпаи түрмын.
Осы  күндері  ойлаймын  ономастика  комиссиясын  басқаруға
Махаңның  жүрегіндей нәзікте, қуатты адам отырса жен-жосықсыз
ешкімнен  сүрамай,  келісілмей  кабинетте  отырып  езгертілген
i/oooirruiu 
ятяупаоы кайтаоылао еді. Халқымыздың «Ер жолы —

Бижан Ж. К.
қайрат»,  — деген  сөзі  Махаңдаи  дара  тұлғапардың
әрекеттеріне баиланысты туындаған ұлағат оолар шамасы.
Кадрден  тыс  жүргізуші  (Балтабай  Нәжімиденұлының 
ашқан 
ш ағы н  
кәсіптен  бейне  түсірілім  көрсетіледі):  Тоқсан
дейміз.
түиіні  қаида  десеңіз,  сауалі 
амиденулы  берген  сүхбатқа
¥лы  Абай  айтқандай  әр  нәрседе  мақтаудың  шартынан  шыға
жүргеннен,  көргеніңді 
гын кемел іске мығым
Режиссері Райхан Жолдасова 
Операторы Солтан Жолдасов
2005 ж.
***
2005  жылғы  мамыр  айында  Павлодар  облыстық  теледидар 
студиясынан  эфирден  жарық  көрген  атаулы  сұхбат  түйінін 
2014  жылы  тағы  бір  қайталап  көрдік.  Осы  айтылған  ойлар 
ауқымындағы 
пікірлерді 
көңіл  таразысына 
салып, 
бүгінгі 
күн  талабында  сараптадық.  Ойыма  орыс  философы  П.Я. 
Чаадаевтың  (27.05.1794  -   14.04.1856):  «Францияда  ой  не  үшін 
керек?  -   оны  айту  үшін  керек.  -   Англияда?  -   оны  орындау 
үшін  керек,  ал  Германияда?  -   пысықгау  үшін  керек»,  -   деген 
сөзі  түсті.  Философтың  осы  сезін  Қазақстан  Журналистикасы 
Академиясының президенті Сағынбай Қабашүлы Қозыбаевпен бір 
кездесу сәтінде айтқанымда, ол бірден: «Ой қазаққа не үшін керек 
екен?», -  деп сұрағанда тосылып қалған едім.
Бүл
жүретін.  Балтабай  Нәжіми-
денулының  емір  және  қоғам  тынысы  ауқымында  аитқан  сарап- 
тамаларынан осы саүалдың нақгы жауабын таптым. Сөздің түйіні:
жүріп,  өркенді 
а зерделегенде
үлттық
адамзат данапығын салыстыра білуден дарығандығы аңғарылады.
П.Я.  Чаадаевтың:  «Изучайте  Восток,  этот  великий  музей 
традиции человечества», -  деп те айтқаны бар. Олай болса, оның 
элем данышпандарының қатарынан саналуына шығыс халықтары
адамзат
сезшеді

УАҚЫТҚА ТИЯНАҚТЫЛЫҚ ҚАЖЕТ
(сухбат-портрет)
ҚР  Әділет  миннистрлігі  Тіркеу  қызметі  және  қуқықтық 
көмек 
көрсету  комитетінің  «Павлодар  облысы  бойынша 
жылжымайтын  мүлік  орталығы»  РМҚК  директоры  Адамов 
Абызбай Адамұлы 2011 жылғы 1 қарашада 60 жасқа толды.  Өмір 
жолының  барлық кезеңдерінде  ол урпақтан урпаққа  уласатын, 
халқымыздың  адамгершілік,  ізгілік,  кісілік  қагидаларын  өзінің 
өмір  серігі етіп  келеді.  Оның устанымы:  «Алдымен  адамдарды 
тыңдап алу,  олардың өмірлік іздерін аңгару».
Абызбай  Адамулы  узақ  жылдар  бойы  аса  жауапты  үлкен 
лауазымды  қызметтерді  абыройлы  атқарды.  Мемлекеттік 
қызметтің қиын түйіндерін терең түсіну мақсатында гылыммен 
шуғылданды.  Ол  экономика  ғылымдарының  кандидаты,  ҚР 
Білім  Академиясының  корреспондент-мүшесі,  Ертіс ауданының
Қурметті азаматы атанды.
Бүгін  «Сарыарқа  самалы»  газеті  ардагер  журналист
Жумасейт  Бижанның  мерейтой  иесімен  сухбатын  оқырман
назарына усынып отыр.
Ж.Б. 
«Өзін-өзі  тану  өскен  ортаңды  қурметтеу»,
  -
деген  халқымыздың  дүниетанымдық  көзқарасына  өз
көзқарасыңыз қандай?
А.А. Меніңөмірімде осы сауал үнемі ойға оралады. Біріншіден, 
бүл  сауал  дүниетанымдық  көзқарасыңды  дүрыс  бағытқа  салуға 
жетелейді  дөп  ойлаймын.  Екіншідән,  сауалға  дүрыс  жауапты  әр 
адам өз әулетінің өміртану жолынан таба апады деп ойлаймын.
Біздің  бәріміздің  ғүмырымыздың  таразысы  —  уақыт.  Оны 
есейген шағынан бастап сезгеніңмен өмірден түйгеніңнің бәрін қаз 
қалпында  сақтағаныңмен,  басым  көпшілігі  күнделікті  тіршіліктің, 
қоғамдық жағдай мөн ортаның әсврімен санаңда әртүрлі двңгөйдө 
реттеліп  сақтапады  әкөн.  Ел  азаматы  атанған  шағыңда  ол  өмір 
тәжірибвсі  ретінде  ой  төрвңінвн  шым-шымдап,  көрініс  берөді. 
Үлкендер айтқан өнегелі үғымдарды мен қалай қабылдадым,  сол 
үлағаттардың  менің және  ағайындарым  мен  замандастарымның 
өміріне  қаншалықгы  әсері  болды,  оларды  сезінуім  ойдың піскен, 
кемешіенген шағында қағаз бетіне түсіруге түрткі болып, азаматтық
\ %
С
 
Ой толқыны (I бөлім)

f парызымды өтеу осы шақ екен-ау, деген түйінге топтал ад ы екенсің. 
Ц 
Адам  баласы  қиыншылыққа  қаншалықты  тезе  білсе,  соншалық 
жалпы  қарым-қатынастың  қалтарыстарын  аңғаруға  пейіл  береді. 
Олай  дейтінім  әкем  Адам  Жұмажанұлы  шешесінен  3  жасында, 
әкесінен  13 жасында жетім  қалды.  Шешесі  керей  руынан Таңбай 
атты  тармағынан  тарайды.  Тоғыз  қурсақ  көтеріп,  бапалары  жас 
кезінде қайтыс бола берсе керек. Ол кезде қазіргідей дәрігер жоқ.
Үлкендердің айтуынша,  балалары  жиішке  ауруға  шалдыққан 
екен. Ол ауру бапаларға  сүгпен келеді, содан кейін 4-5 жасында 
дүниеден  етеді.  Әкеміздің  шешесі  Борық  әжеміз  ауылда  сыйлы 
адам  болыпты.  Елді  аузына  қаратқан  ақылды  бәйбіше  болса 
керек.  Алладан  жатпай  тұрмай  Жұмажаным  жапғыз  болмасын, 
тұяқсыз  қалмасын  деп,  жалынып-жалбарынып,  әкемізді  сураған 
екен.  Борық  әжемізден  Жұмажан,  Бәтжан,  Мәтжан,  Тәтжан, 
Ахмет атты  бес бала болған.  Әкемізді туғаннан  шешесі Салихаға 
емізбей,  бала  ауырады  деп  ез  бауырына  алып,  ешкінің  сүтімен 
асыраған.  Адам  әкемізді  -   әжесі  Борық тоғыз  жасында  Қангелді 
ауылына,  арасы  5-7  шақырым  татар  молдасына  тапсырып 
арабша оқытады.  «Кейде  көлік болмағанда әжем әкемді арқалап 
апаратын»,  -  деп  отыратын  әкеміз.  Екі  жылдық  араб  тілін  оқып 
бітіргенде  әкем  құранды  жатқа  оқитын  болыпты.  Бұп  қабілеттің, 
зеректіктің  нәтижесі  ғой.  Одан  әрі  әжеміз  бапаның  аяғы  кем, 
қиындық  көреді  деп,  әкемді  оқуға  жібермепті.  Совет  дәуірінде 
1928  жылы  -   жаңа  экономикалық  саясаттың  елімізге  кірген 
уақыты.  Жаппай  білімсіздікті  жою  саясаты  басталғанда  7-28  жас 
арасындағы  жастар  оқуға  қабылданып,  әліппені  оқиды.  Сөйтіп, 
Әкем  де  ликбезді  бітіріп,  алғырлығының  арқасында  1929  жылы 
15  жасында  жаңа  құрылған  Еңбекші  колхозына  есепші  счетовод
болып қабылданады.
«...Менің  өмірге  келуіме,  бірінші  құдай,  екінші  Қожа
аталарымның  аруағы  себеп  болуы  керек.  «Әр  нәрсеге  бір 
себеп», — деген, көз бе, тіл ме, оны бір Алла біледі, менің апдымда 
туған екі ұл бірінен соң-бірі шетінеп кеткен екен,  содан шешейдің 
бойына  мен  біткесін, тағы да жаманшылық қайталанбасын деген 
ниетпен  әкей  мен  шешей  Атам  аруағына  сыйынып,  Қангелдіден 
40  шақырым  жерге  ат-арбамен  барады.  Сонда  түн  түнеп,  мені 
бірінші,  Алладан,  екінші  Исабек  ишан  атамнан  сұраған  екен.  Ол 
кезде  де,  қазір  де  «Исабек  ишан»  деп  атап  көрген  жоқ.  «Атам

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: