Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

ОЙ 

ТО Л ҚЫ Н Ы  

(I бөлім)

Кадрде  модератор. 

Құрметті  телевизия  көрермендері, 

осымен дөңгелек стел хабары аяқталды. Қозғалған мэселеге орай

күтеміз

Зеру Апшагырова 

Тоқтар Ахметов, 

імир Масленников

28.10.1992 ж.

Бижан Ж. К.

ҚОҒАМДЫҚ КЕЛІСІМ 

(дөңгелек стел)

Кадрде  модератор.  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 

Жарлығымен 

1995  жылғы  1 

наурызда  Қазақстан  халқы 

Ассамблеясы  қүрылған  болатын.  Бүл  қүрылым  —  мемлекет 

басшысы 

жанындағы 

консультативті-кеңесші 

орган. 

Оны 

ҚҰРУ  идеясын  Елбасы  Н.Э.  Назарбаев  алғаш  рет  1992  жылы 

тәуелсіздіктің  бірінші  жылына  арналған  Қазақстан  халқының 

бірінші форумында жариялады.

Тәуелсіздіктің  қиын-қыстау  кезеңінде  этносаралық  қаты- 

настарды  жақсартып,  татулық  пен  келісімге  пейілді  қазақ халқы 

мен  еліміздегі  130  үлттың  өкілдері  Қазақстанда  жаңа  қоғам 

қүрудың өтпелі  кезеңінде тағы да ынтымақтастық ниетке бекінді. 

Осыған  орай,  1995  жылғы  24  наурызда  өткен  ҚР  Президенті 

мен  облыс  әкімдіктері  жанынан  қүрылған  Қазақстан  халықтары 

Ассамблеясыныңбірінші сессиясынан кейіноныңкелешегі туралы 

деңгелек стел хабарын ұйымдастырып отырмыз. Оған  Қазақстан 

Халықтары  Ассамблеясының  мүшесі,  Павлодар  облыстық 

кіші  Ассамблеясының  төрағасы  Қанат  Болатүлы  Даржұманов, 

Павлодар  облыстық  кіші  Ассамблеясының:  Азербайжан  ұлттық- 

мәдени  орталығының  терағасы  Жафар  Жафарұлы,  татар- 

башқүрт үлттық-мәдени орталығыныңтерағасы Минир Хамитұлы 

Галеев,  шешен-ұңғыш  үлттық-мәдени  орталығының  терағасы 

М.  Эльмурзоев,  Еврей  үлттық-мәдени  орталығының  төрайымы 

Фаина  Свечинская,  филология  ғылымдарының  кандидаты, 

профессор Олжабай  Қайкенүлы Жармакин қатысты.

Қүрметті деңгелек стелге қатысушылар,  «Бақ қайда барасың» 

деген  сауалға:  «Ынтымаққа  барамын»,  -   деп  Теле  би  айтқан 

үлағат  біздің  халыққа  ғана  айтылмағаны,  қазіргі  жаҒіандасу 

кезеңінде  өзге  жүрттың  даму  тірегіне  айнала  бастады  десек 

бекер болмас деп ойламын.Өйткені,  ынтымақ идеясы әр заманда 

қайтапана  беретіндігі  анық.  Мұны  әлем  елдерінің  тарихынан  да

бастайсыз

Қанат  Болатүлы

Кадрде  Қанат  Болатүлы.  Рахмет!  Жүмасейіт  Қоғабайүлы, 

үмытқан 

жоқ 

шығарсыз, 

Бүкілдүниежүзілік 

қазақтарының

қүрылтаиына  бірге  қатыстық  қой.  Сонда  ҚР  түңғыш

г   Нурсултан  Әбішулы  Назарбаев  алғаш  рет:  «Бул  дүниежүзі^

I  қазақтарының  қурылтайы  болса,  Қазақстанда  тұратын  кеп  улт 

өкілдерінің  басын  қосатын  бір  жиын  үйымдастырумыз  керек»,  -  

деп  еді  ғой.  Осы  идеяны  ол  Қазақтан  хапықгарының  1993  жылы

өткен  форумында екінші рет еске түсірді.

Міне,  1995  жылдың  1  наурызында  Президентіміздің  сол 

идеясы жүзеге  асып,  Қазақстан  халықтары Ассамблеясын  қүрып,

бірніші сессия сын еткізді.

Кадрде  модератор. 

Мақсат  тыныштық  пен  келісім,  олай 

десек оған жету жолы алые емес қой, Жафар Жафарулы, сіз қапай

ойлайсыз, сессиядаі>ул бағыт айтылды ғой.

Кадрде Жафар Жафарулы: 

Мен Азербайжан улттық-мәдени

орталығының төрағасы  ретінде  үлкен  Ассамблеяға  мүше  болып 

кірдім.  Қиын да  игілікті  істі  қаз  қалпында хапық алдында  атқаруға 

жауапты адамның бірі болдым. Сессияда ынтымақ қазақжуртының 

қанына  сіңген,  табиғи  мінезі  екендігі  тағы  да  бір  айқындапды. 

Сессия  делегаттары  жарқын  болашақ  жасауда  бул  рухани 

дәстүрдің  пайдасы  зор  екендігін  бірауыздан  мойындады.  Әр 

улттың өкілдері ынтымақтың үлкен қуанышқа жеткізгендігі туралы 

мысалдар кептірді. Бейбіт емірде бірпік пен ынтымаққа тең келетін 

ештеңе жоқ деді олар. Сессиядан кейін Азербайжан упттық-мәдени 

орталықтың  мүшелері  осындай  деңгелек  стел  басына  жиналды. 

Мен  сессияның жумысы туралы толық мәлімдеме жасадым. ¥зақ 

жылдар  бойы  Қазақстанда  турып,  дос-жарандар  тауып,  тыныш 

емірдің дәмін  таттық.  Өмірдің қызығы  татулықта  екендігіне  біздің 

кезіміз жетті, бул ретте біздің халқымызда да оң тәжірибе бар ғой. 

Біздің  халықта  да:  «Кершіңмен  тату  бол»,  -   деген  улағатты  сез

бар.

Достық,  бірлік  және  ынтымақ  туралы  халқының  аманатына 

Нурсултан  Әбішулы  Назарбаев  —  өте  берік  адам.  Кеңес 

Одағы  кезінде  де  халықтар  достығы  женінде  енегілі  істердің 

бастамашысы  болып  жүрді.  Енді,  міне,  тәуелсіз  Қазақстанның 

туңғыш  Президенті  болып  отыр.  Өнегелі  адам  әрқашан  кергенін 

ғана  емес,  білгені  мен  кергенін  салыстырып,  таразыға  салып 

өнеге жасайтынын  керіп жүрміз.  Үлкен  Ассамблея  ҚР  Президенті 

Нурсултан Әбішулы Назарбаевтың Президенттік екілетгілігін 2000 

жылғы  желтоқсанның  бірінші  жулдызына  дейін  узарту  женіндегі

__________ Ой толқыны (I белім)__________

ортапық толық дауыс береміз деп уйғарып отыр.

Кадрде  модератор.  Ежелден тіліміз  бен дәстүріміздің ортақ 

мақсаттары  басым  халықтың  бірі  -  татар-башқурт  хапқы.  Минир 

Хамитулы дөңгелек стөл  бастапысымен  айтылып  отырған  әңгіме 

тақырыбын муқият тыңдап отырғандығын байқап отырмын. Минир 

Хамитупы, сізді тыңдайық.

Кадрде  Минир  Хамитулы:  Татар-башқурт  упттық-мәдени 

орталығының  төрағасы  ретінде  мен  де  үлкен  Ассамблеяның 

мүшелігіне  еттім.  Біздің  халықтар  тарихи  қиын  кезеңцерді  бірге 

бастан  кешті.  Сессияда  қаралаған  ынтымақ,  тыныштық  және 

төзімділік  сияқты  рухани  қазына  бізге жат  емес.  Елдің  өркендеуі 

тыныштықган  бастапады  деп  ойлаймын.  Сондықтан,  сессиядан 

алған  әсеріміз  ете  күшті.  Біздің  ортапықгың  да  мақсаты  -  

Қазақстандағы  тыныштық  пен  бірлікке  ез  үлесімізді  қосу.  Оған 

сенімдіміз.  Қазақстандағы  көптеген  улттардың бірі  ретінде  біз де 

барлық  тәжірибемізді  халықтардың  бір-біріне  сеніп  емір  сүруіне 

жумыс  істейміз.  Қазір  біздің  ортапық  Абайдың  150  жылдығына 

арналған  іс-шарапар  өткізуге  дайындапып  жатыр.  Онда  Абай 

әндері орындапып, оның өмір, еңбек, бірлік, достық, инабаттылық, 

ізгілік  жайында  жазған  қара  сөздері  бойынша  қойылымдар, 

жарыссөздер еткіземіз.

Кадрде  модератор.  Стапиндік  саясаттың  қурбаны  болып, 

депортацияға  ушыраған  халық  екілдерінің  бірі  шешен-уңғыш 

ұлты.  Мұхарбек Хасанүлы  Эльмурзаев,  сіздің ой  пікіріңізге  назар 

салайық.

Кадрде 

Мұхарбек  Хасанұлы  Эльмурзаев: 

Шешен-үңғыш 

халқының  Қазақстандағы  өкілдері,  жалпы  Шешенстан  халқы 

Нурсултан  Әбішулын  жақсы  біледі.  Оны  кішіпейіл,  қарапайым 

отбасында  өскен  азамат  екендігімен  де  таныс.  Бір  сөзбен 

айтқанда,  Н.Ә.  Назарбаевтың  емірбаянын  жақсы  біледі. 

Қазақстанныңтәуелсіздікапғаннан бергі ілгері басқан істері бізге 

аян.  Олардың бәріне ризамыз.  Қазақ халқының да бізге жасаған 

жақсыл ықтары көп. Баспанал ары шағын болса да екі бөл мелерінің 

бірін  біздің  отбасыларымызға  беріп,  қолындағы  бар  азық- 

түлігімен  бөлісті.  Осындай  пейілден  ынтымақтың  өнегесі  айқын 

көрінеді.  Қазақстанның болашағы  ынтымақ пен бірлікте деп уран 

k   тастап отырған Нурсултан Әбішулының сессияда айтқан сөздері,  j

274

О Й   ТО Л ҚЫ Н Ы   (I  б ө л ім )

өткөһ

 

эр  кезеңдердегі  жойқын  қиындықтар  жөніндегі  келтірген  г 

мысалдары  бәрімізді  қатты  толғандырды.  Халықтар  болашақта 

бейбіт  өмірде  болатындығына  бәріміз  иландық.  Осы  бағыттағы 

игілікті істерін біздің орталық қолдайды.  Президенттің өкілеттігін 

узарту жөніндегі референдумды қолдаймыз Нурсултан Әбішулы 

Назарбаевтың  Қазақстан  басшылығын  одан  әрі  жалғастыруы 

үшін дауыс береміз.

Кадрде модератор. 

Еврей мәдени орталығы -  Қазақстандағы 

байырғы ужымның бірі. ¥жымның қурамында 500-дей адам қызмет 

етеді. Павлодарда да Еврей мәдени орталығы халықгар достығын 

нығайтуда  елеулі  қызметтер  атқарып  келеді.  Фаина  ханым  халық 

дәстүрін урпақтан урпаққа жеткізуде жемісті  қызмет етіп жүр.  Сез

сізге беріледі Фаина ханым.

Кадрде  Фаина  Свечинская: 

Иә,  біздің  ужым  урпақтардың 

дәстүрін  үрпақтарға  жалғасырумен  қатар,  ғумыры  енегелі 

адамдармен 

кездесулер 

еткізеді. 

Еврей 

тілін 

үйренуге 

талаптанып  жүрміз.  Тоқсаныншы  жылдардың  соңында  улттық 

жаңғыру мектебін ашу қуанышына иелендік. Енді бір шаңырақтың 

астында  көп  улттың екілдері  бірігіп,  улттық  мерекелер  еткізетін 

болдық. ¥лттық Рош-а-Шана жаңа жылын қарсы алатын болдық.

Израильде  Нурсултан  Әбішулын  жақсы  біледі.  Оның 

елдің  саяси-экономикалық  ілгерілеуіндегі,  мемлекет  аралық 

қатынастарды 

қалыптастырудағы 

тапқырлығын 

жоғары 

бағалайды.  Нурсултан  Әбішулы  өте  кішіпейіл,  мейірімді 

жан  деп  санаймын.  Сессия  жумысының  барысында  осы 

ойымның  дурыстығына  көз  жеткіздім.  Ол  үзіліс  кезінде  мен 

көкшетаулықтармен  сөйлесіп  тур  едім,  біздің  қасымызға

келіп,  амандасып,  өте  тартымды  әңгіме  бастады.  Бізге  іштегі 

ойын  айтты.  Біздің  даму  барысымыздың  оң  жолға  түскенін 

шетелдегілер  оң  баға  беріп  жүр.  Мемлекеттің  ішкі  бірлігі 

халықтардың  ынтымағында  деп  білемін.  Сондықтан,  мен 

улттық-мәдени  орталықтарды,  оларды  біріктіретін  Қазақстан 

халықтары Ассамблеясының мүшелеріне сенемін деді.

Кадрде  модератор. 

Президенттің  баяндамасында  тілдерді 

дамыту  мәселесі  турапы  да  айтылды.  Олжабай  Қайкенүлы  сөз

күтіп отырсыз ғой деймін.

Кадрде  Олжабай Жармакин. 

Иә оныңыз  рас.  ҚР  Президент! 

Нурсултан  Әбішулы  Назарбаев  өзінің  баяндамасында  мем-

Бижан Ж. Қ.

лекеттік  ұлттық  саясат  туралы  да  жан-жақты  сөз  қозғады. 

Қазіргі  Қазақстанның  тыныштығын  сақтауда  Қазақстандағы  ұлт 

өкілдерінің тілдерін дамытудың  маңызы  зор.  Бұл  демократияның 

нышаны  болып  саналады.  Осы  бағыттағы  саясаттың дұрыстығы 

тыныштық  пен  бірлікке  жеткізеді.  Сондықтан,  Қазақстанда  тату- 

тәтті  өмір  сүретін  хапықтар  әдет-ғүрпын,  дәстүрін,  тарихы 

мен  тілін  қастерлеп,  бірі-бірінен  үйренеді.  Атап  айтқанда,  әр 

халықгың  еңбекшілдігі  мен  тиянақтылығынан,  білімқүмарлығы 

мен өнкертапқыштығынан үлгі апады. Бір сөзбен айтқанда мәдени 

араласу,  пікір апмасу ерікті түрде өтеді.

Елімізде  этномәдени  бірлестіктердің  өзінің  саны  өсуде, 

бірнеше  тілде  газет-журнапдар,  телерадио  бағдарламалары 

жүмыс  істейді.  Қазақ және  орыс театрларын  қоспағанда  елімізде 

тағы  төрт  ұлттық  -   езбек,  үйғыр,  корей  және  неміс  театрлары 

жүмыс істейді. Эр жыл сайын Қазақстан этностарының тілдерінде 

бірнеше ондаған жаңа кітаптар жарық көреді.

Қазақстан  халықтары  Ассамблеясының  институтционалдық 

құрылымы  қоғамды  үйыстырушы,  халық  дипломатиясының 

маңызды күретамырына айналды деп ойлаймын.

Кадрде  модератор.  Қанат  Болатүлы,  сізден  халықты 

біріктіруге қабілетті жаңа қүрылым туралы бүгінгі дөңгелек стөлдің 

жүмысына қортындыны жасауды сүраймын.

Кадрде  Қанат  Болатулы.  ҚР  түңғыш  Президент!  Қазақстан 

халықтары  Ассамблеясының  бірінші  сессиясында  жасаған 

баяндамасында қазақ елінің еткені мен бүгінін салыстырды.  Қазақ 

елі  мен  Қазақстанда  түратын  басқа  үлт  өкілдерінің  әр  заманда 

басына түскен ауыртпалықтарға екжей-текжей тоқталды. Олардың 

тағдыры  жайында  нақты  деректер  келтірді.  Бүрынғы  одақтың 

қүрамындағы  республикапарда  езара  қақтығыстар  болғандығын 

еске алды. Қазірдің өзінде Тәжікстандағы езара қақтығыстан 3000- 

дай  адам  қаза  тапты.  Соғыстың  зардабы  осы  сандардан  айқын 

керініп тұр ғой.

Кадрде  модератор.  Елді,  оның  хапықтарын  біріктіретін

мүндай институтты қуру жаңадан қүрылған, тәуелсіз, полиэтносты, 

поликонфессиялық  мемпекеттің  тұрақты  дамуына  үлкен  кемек 

болатыны  сөзсіз.  Осы  бастама  мәдениет  аралық  диалогты 

нығайтудың  жаңа  кезеңінің  негізін  қалады  деп  толық  сеніммен 

айтуға болады. 

ЦЩщщЩ  ЩЩкЩЩ

Ой толқыны (I бөлім)

Осымен  хабарымыз  аяқталды,  келесі  көріскенше  хош  сау

болыңыздар.

Режиссері Үмітжан Сәдуова 

Операторлары:  Төлеген Ахметов,

геи Симоненко, Анатолий Классин

1995 ж.

\

k k k

Ескерту.  «Қазақстан  халқы  Ассамблеясының  жиырма 

бірінші  сессиясы  2014  жылғы  18  сәуір  күні  Астана  қаласында 

«Қазақстан-2050»  стратегиясы:  бейбітшілік,  руханият  және 

келісім мәдениеті», -  деген күн тәртібіиде өтті.

ЭР ЕЛ ӨЗІН-ӨЗІ  КӨРКЕЙТСІН

(дөңгелек стел)

Бижан Ж. К.

Кадрде  модератор.  Сәлеметсіздер  ме,  қүрметті  теледидар 

көрермендері!  Қазақстан  тәуелсіз  мемлекет  ретінде  әлемдік 

қауымдастыққа  танылған  сайын,  Отанымыздың  бағыт-бағдарына 

жөнсіз де, женді де сын айтушылар бас көтере бастады. Қазақстан, 

Ресей,  Белоруссия  елдерімен  конфедерациялық  мемлекет 

болады деушілер де табылуда.

Алғашқыда  бұрынғы  Одаққа  қайта  орапу  жөнінде  әңгіме 

алыстан үздік-үздікболып естілсе, қазір мұндай үндер дүмпу-дүмпу 

шығатын  болды.  Біздің  арамызда  мұндай  үндерге  көңіл  қойыл, 

айрандай уйып қалатындар да байқалады. Бұрынғы қоғамға оралу 

мүмкін бе? Шынында қапай?

Жоқ,  мүлде  олай  емес!  Бұл  күдікке  ҚР  тұңғыш  Президенті 

Нурсултан  Әбішұлы  Назарбаев  ұдайы  түсінікті  де  айқын  жауап 

қайтарып жүр.

Тәуелсіздіктің  туын  берік  үстау  -   Елім  деген  әр  азаматтың 

парызы.  Бүгінгі  деңгелек  стелге  әңгімелесуге  келушілер  осы  ой 

теңірегінде пікірлесу мақсатында келіп отыр.

Студия меймандарымен таныс болыңыздар. Облыстық әділет 

басқармасының  бастығы  Ақылжан  Түрсынбекұлы  Түрсынбеков, 

облыстық  экономика  комитеті  терағасының  бірінші  орынбасары 

Манат  Қанапияұлы  Таңжарықов,  облыстық  мемлекеттік  ұлттық 

қауіпсіздік 

басқармасы 

бастығының 

бірінші 

орынбасары 

Мұқаметқали  Қинаятұлы Жантеміров.

Қадірлі  студия  меймандары,  алдымен  Кеңес  Одағының 

ыдырау  себебін  еске  алайық.  Ақылжан  Тұрсынбекұлы  сіз  сез 

бастаңыз.

Кадрде__Мүхаметқапи__Жантеміров.'>Кадрде  Ақылжан  Тұрсынбеков.  Одақгың  ыдырау  себебін 

кепшілік  үмыта  қойған  жоқ  деп  ойлаймын.  Бәріміздің  көз 

алдымызда  болған  оқиға  ғой.  Коммунист партия  «Кеңес Үкіметі 

барлық  үлттың  қамын  тең  деңгейде  жасайды,  үлттардың  өзін- 

өзі  билеуіне  ерік  береді»  деген  үран  жариялады.  Бұл  ұран  біздің 

елдің халқына сонау  1920 жылдан бері-ақ белігілі болды. Алайда, 

іс жүзінде олай болып шықпады. Одақ туралы Сталин дайындаған 

жоба  үлттардың  билік  жасауын  мүлде  шектеді.  Ол  Одақ туралы 

алғашқы  жобаға  Республикалардағы  барлық  сала  бойынша

О Й   ТО Л ҚЫ Н Ы   ( I  б ө л і м )

басқару институттарын енгізбеді. Әрине, бүл әрекет В.И. лениннің 

түзетуі  негізінде  қүжатқа  енгізіліп,  тиянақталды.  Сейткенмен, 

биілік басындағының біріншісі,  орыс ұлты да екіншісі,  үлт атымен 

аталатын  республиканың  үлт  өкілі  болғаны  бәрімізге  аян.  Қазан 

төңкерісінде қанытөгілгендердіңкөпшілігі орысұлты болғандықган, 

көпшілік бүл әрекет дурыс шығар деген ойға тоқтады.

Кадрде 

Мүхаметқапи 

Жантеміров. 

Ақылжан 

Тұрсынбекұлының  сөзін  экономикапық  мәселе  ауқымында  мен

жалғастырырайын.

Кадрде модератор. 

Дұрыс.

Кадрде Мұхаметқал и Жантеміров. 

Эконом икал ық жағдайдың 

төмендеуі  -   Одақгың* қүлдырауының  басты  факторы.  Фашистік 

германия  екінші дүниежүзілік соғыста жеңілгеннен  кейін,  әлемнің 

коммунистер жэне капиталистер болып екі лагерьге бөлініс үдерісі 

үдей  түсті.  Осыған  байланысты  әскери  басымдыққа  ие  болу, 

Кеңес Одағының басты мақсаты еді. Сондықтан, қаржының басым 

мелшері  соғыс  техникасын  жасауға  жүмсапды.  Өнеркәсіп  пен 

ауыл  шаруашылығына  қаржының одан  қалған белігі ғана  берілді. 

Соның салдарынан өнім өндіруді жоспарлауда және қабылданған 

жоспарларды  орындауда  үлкен  қиындықтар  мен  кедергілер 

кездесті.  Зауыттардағы  техникалар  ескірді,  енді  межеленген 

жоспарлардың  орындалмауымен  қатар,  бүрынғыдай  хапық 

түгынатын тауарлар шығару жүмысын бір өнеркәсіп жүзеге асырса, 

көпшілігінің  оған  мүмкіндігі  болмай  қалды.  Соның  салдарынан 

КПСС  Орталық  Комитегі  мен  Қазақстан  Компартиясы  Ортапық 

Комитетінің  Қаулылары  орындалмайтын  жағдай  туындады.  Бүл 

Компартияның  әлсірегендігінің  нышаны  болатын.  Капиталист 

лагерьге жетекшілік жасаған Америка  Кеңес Одағына техникалық 

жабдықтар  сатуға  шекгеу  қойып,  экономикапық  байланысты

түсті

Кадрде

жеңілдегудің  амапы  бүрынғы  Кеңес  Одағына  оралу  дейтін

білгіштер пайда бола бастады ғой.

Кадрде  модератор.  Иә, 

Манат  Қанапияүлы,  сөз  орайы  сізге

келіп түр.

Кадрде Манат Қанапияүлы. 

Қазіргі экономикалық қүлдырау -  

сол  Кеңес Одағының экономикалық әлсіреуінен қалған мүра. Олай

дейтінім,  Кеңес  Одағы  кезіңде  Қазақстан  шикізат  қоры  болды.

К  Қазақстандағы өнеркәсіп орындарының барлық өнімдері орталыққа 

жөнелтілді және зауыттардың енім өндіру технологиясы орталықтың 

ірі  өнеркәсіп  орындарының  технологиясымен  бір  тізбекте  жұмыс 

істеп,  ортапыққа  тәуепді  болды.  Мысалы,  Павлодар  Тракторын 

құрастыру үшін Одақтың жиырмаға жуық қалаларындағы өнеркәсіп 

орындарынан  қажетті  бөлшектер  әкелінді.  Трактордың  моторы 

Алтай  зауытынан  жеткізілді.  Алюминий  зауытында  глиноземнен 

апынатын сирек металдардан Ресей Федерациясында, Украинада, 

Өзбекстанда алюминй жасалды.

Өнеркәсіпті 

өңір 

болып 

саналған 

Павлодар 

облысы 

жағдайының  өзі  осындай  күйге  енді.  Павлодар  қаласындағы 

Алюминий,  Трактор,  Химия  зауыттары,  Екібастұз  қаласындағы 

көмір  өндіру  раздері,  ГРЭС,  Ақсу  қаласындағы  Ферроқорытпа, 

Ақсу жылу электр орталығы және тағы басқа өндіріс орындарында 

қала түрғындары еңбек етті,  еңбекақы алды.

Солай 

болғанымен, 

жергілікті  зауыттарды  техникалық 

жабдықгау  үшін  қаржы  бөлінбеді.  Бірақ,  өндіріс  орындарынан 

түскен  пайдалардың  басым  көлемі  орталыққа  жөнелтілді. 

Өнеркәсіп  орындарындағы технологиялық үдрерістің орталықпен 

байланыстылығы  Кеңес  Одағы  ыдыраған  соң,  сол  өнеркәсіп 

орындардың  өнім  өндіру  қуатын  күрт  төмендетті.  Соның 

салдарынан  олар  өндіріс  мамандарына,  жүмысышыларына  ай 

сайын еңбекақы төлемей,  оларға қарыздар болды.

Енді алыс-беріс, ауыс-түйіс азайды. Оны дүрыс жолға қою үшін 

жаңа экономикапық қарым-қатынас -  нарыққа көшу қажет. Сөйтіп, 

әрбір республика өздеріне тиімді тәсілді пайдалануға көшті.

Кадрде  модератор.  Нарықтық  қатынасты  меңгере  алып 

жүрміз бе?

Кадрде 

Манат  Қанапияұлы. 

Таппыныс бар.  «Талаптыға  нүр 

жауар»,  -  деп  хапқымыз  бастан  кешкен  тәжірибеден  айтқан  ғой. 

Қазір  Қазақстанда,  оның  ішінде,  біздің  облыстағы  ірі  өнеркәсіп 

орындары  өз  өнімдерін  сатып  алатын  өндіріс  орындарын  іздеп 

табу  ісімен  өздері  шұғылдана  бастады.  Соңғы  кезде  шетел 

инвестициясының да тиімділігін  көріп жүрміз.  Өндірісті басқаруды 

шетел  компанияларына  берудің  пайдасы  мол  екен.  Бүцан  бюд- 

жетке  қаржы  түседі.  Соның  кемегімен  өндірісте  еңбекақы  төлеу 

қалыпты  жағдайға  келді.  Осындай  кезде  қүрып  бара  жатырмыз 

деп сыртта жүріп бай-балам сапу азаматтық іс емес.

______________ Бижан Ж. Қ.______________

Кадрде  модератор. 

Қазақстанның  тәуелсіздік  апғанына, 

Ц 

міне,  биыл  бес  жыл.  Бұрынғы  Одаідың  қүрамындағы  барлық 

республикалар  да  осындай  мерзім  бойы  өздерінің  тәуелсіздігін 

нығайту  барысында  әлемнің  ірі,  әрі  өркениетті  елдерімен 

экономикалық та,  саяси да  қарым-қатынастар жасап,  жаңа  өрлеу 

бағытында өзіндік табыстарды иеленді. Солардың бірі -  Қазақстан. 

Әлемнің Америка, Англия, Франция, Қытай, Түркия сияқгы алпауыт 

елдері  бізбен  стратегиялық тең дәрежеде  қарым-қатынаста.  Енді 

кері сөйлеу зиян, жақсылыққа жеткізбейтіні анық қой.

Кадрде  Ақылжан  Тұрсынбеков. 

Бұрынғы  Одаққа  оралу 

деген  экокономиканы  тағы  жиырма  жылға  кейін  шегеру  деп 

түсіну  керек.  Сонымен- қатар,  саяси да  шиеленіс ершиді.  Мұндай 

кесапат  сездер  Қазақстанда  тұруға  ниеті  жоқ  адамдардың 

ауыздарынан  ғана  шығады.  Қазір  Қазақстанда  дамудың  жаңа 

жолы  жасапуда.  Осы  жол  болашақта  еліміздің  өркениетті 

елдермен  қатарлас еркендеуіне  негіз болады.  Елімізде  мемлекет 

меншіктері  жекешелендірілді.  Елім  деген  азаматтар  ез  меншігін 

молайту  арқылы  еліне  көмек  жасайды.  Бір  сөзбен  айтқанда, 

қазақстандықтардың  басым  көпшілігі  жаңа  нарықгық  қатынасты

пайдапану арқылы несібелерін молайтуды үйренді.

Кадрде  модератор. 

Ресей  Думасында  Беловежье  келісімін

заңсыз деп тануын қалай түсінеміз?

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: