О Й   ТОЛКЫ НЫ   (II  б ө л ім )

г

Бижан Ж. Қ.

Қазақ  елінде  халық  өмірін  және  хапық  мүқтаждығын  жазып, 

қазақ  публицистикасының  негізін  қалаған  Ш.  Уалиханов  (1835- 

1865),  Ыбырай  Алтынсарин(1841-1889)  және  Абай  Қунанбаев 

(1845-1904) еді.

ХХғасырдыңбасындаӘлиханБөкейханов.АхметБайтурсынов,

Міржақып Дулатов,  Мустафа Шоқай,  Шәкәрім  Қудайбердиев және 

т.  б.  қазақ  публицистикасын  дамытып,  аса  бай  шығармашылық

мұра қалдырды.

Олардан кейін Сәкен Сейфуллин,  Ілияс Жансүгіров,  Бейімбет

Майлин,  Мұхгар  Әуезов,  Сәбит  Мұқанов,  Баубек  Булқышев, 

Музафар  Әлімбаев,  Қалижан  Бекқожин,  Аманжол  Шәмкенов, 

Әнуар Әлімжанов, Әзілхан  Нұршайықов,  Камал Смаилов,  Шерхан 

Муртаза  және  т.б.  қазақ  публицистикасының  жаңа  замануи 

түрлерін жасады.

А. Ж. Қүдабаев,

философия гылымдарының

кандидаты, профессор

КЕЗДЕСУ 

BJlKCM-ның 

5

0

 жылдыгына

Күнделік  әдетінше  Тұрғынбай  кешкілік  серуенге  шығуға 

әзірленіп  енді  шыға  бергенде,  жеңіл  машина  жақындай  келіп 

тоқтады.  Машина есігі ашылысымен:

-   Сәлем,  комсомол! -  деген таныс та жақын дауыс естіпді.

-   Бұл  кім  екен?  —  деген  ойға  жауап  тауып  үлгергенше 

машинадан  іле  түскен  Хамаңды  көріп,  Түрекең  қуанып  сәлемін 

алд ы.

Бүл  кездесудің  өзіндік  сыры  бар.  Еліміздің  алдында  шетел 

интервенттерінен  қорғана  отырып,  үшінші  бесжылдықгы  жүзеге 

асыру  міндегі  түрды.  Бүл  міндеттерді  орындау  үшін  партия, 

комсомол  үйымының  жетекшілігі  қажет.  Осыған  орай  эр  ауыл 

селода комсомол мүшелерінің саны  мен саяси бірлігі керек.  Міне, 

кездесіп отырған Хамаң мен Тұрекең осындай  кезеңде комсомол

мүшелігіне өткен адамдар.

Үшінші бесжылдықтың орындапуына опасыз жау бегет болды. 

Епіміз  от  пен  оі^гың  арасында  қалды,  өмір  мен  өлім  белдескен 

шақ  туды.  Ауылдың  тұңғыш  комсомолдары  Назаров  Түрғынбай, 

Мусин  Хамит,  Әбдірахманов  Зайыр  соғысқа  аттанды.  Соғыс 

жеңіспен  аяқтапған  соң  майданнан  оралған  жауынгерлер  хапық 

шаруашылығын  қалпына  келтіру  ісіне  қатысты.  Әбдірахманов 

Зайыр,  Назаров  Түрғынбай  ауыпына  орапып,  бірі  -   бөлімше 

меңгерушісі, екіншісі бөлімше бухгалтері болып орнапасты. Мусин 

Хамит  аудандық,  облыстық  партия  комитеттерінде  нүсқаушы 

болып  қызмет  атқарды.  Бүгінде  Хамаң  «Ақкөл»  совхозының 

директоры.

-  Тұреке;  ауыл  тынысы  қалай? — дейді  Хамаң,  төңірекке  көз 

салып.

-  Қалайы несі? Танымастай өзгерді емес пе?!

Сонау  қарғыс  атқан  жылдардан  кейін,  шынында  да  ауыл

бейнесі танымастай өзгерген.

Ауылда 

үйымдасқан 

комсомол 

үйымынан 

бірнеше

комсомолдар  қанатын  қатайтты,  басшы  қызметтерде  жүр. 

Ауылдағы  сегізжылдық  мектіптің  директоры  Нүкішев  Қуантай, 

мектеп  оқу  ісінің  меңгерушісі  Молдабаев  Қаптай,  Качиры 

ауданындағы  «Березовка»  совхозының бас  агрономы  Кенжекеев

Ой толқыны (II бөлім) 

'""Э^

Бижан Ж. Қ.

j b i -  

Ц

1  Мұқатай,  үздік  механизатор  Ержанов  Мүқан  -   халық  шаруашы- 

лығын  қалпына  келтіру  жылдарында  еңбек  еткен  комсомолдар. 

Бұлардың бәрі өмір мектебінен сүрінбей өткен нағыз лениншілдер. 

Қазір бөрі де партия мүшесі.

Таңдаулы  комсомол  мүшелерін  партия  қатарына  ұсыну 

ісі  кең  өріс  алған,  -   дейді  Түрекең  өз  әңгімесінде.  Мәселен, 

Сушенов  Аманкелді,  Сейілханов  Серікбай  сияқты  коммунистер 

күні  кеше  комсомол  қатарында  тәрбиеленгендер.  Ауылымызда 

еңбекке  құштар  жас  комсомолдар  көп.  Мәселен,  К.  Ибрагимов, 

Қ.  Қошқарбаев,  комсомол  мүшесіне  юбилейлі жылы  етіп  отырған 

шопан  Еркін  Қабылқақов (ол биыл  100 қойдан  100 қозы апды) тап 

осындай комсомолецтер.

-   Міне,  бұлар  біздің  келешегіміз.  Олардан  тапай  игі  істер 

күтуге болады.

-О у, Хамағапу етіңіз, әңгімеге ден қойып манадан бері үйгежүр 

деп айтпаппын-ау өзі! Жүр, үйге кір,  кеңінен отырып сырласайық.

-  Рахмет, достым. Жүмыс уақыты ғой.  Юбипейлі жылда ауыл 

тынысын көзбен көріп,  өзіңмен бір сырласа кетейін деп келіп едім.

-  Ап,  хош,  көріскенше  күн  жақсы!  -  деп  Хамаң  машинасына

отырды.  Машина  артынан  үзақ  қарап  тұрған  сыршыл  Тұрекең 

жанарынан:  Шіркін,  туған  жер,  қүрбы-құрдас,  аға-іні  бәрің қандай 

қымбаттысыңдар! 

Сендердің 

алақандарың 

сондай 

ыстық, 

білектерің  сом,  өз  ауылдарыңа  сәулетті  тұрмыс  орнаттыңдар, 

көсем  сөзін  жүректеріңе  берік  сақтадыңцар!  -   деген  жалынды 

сөздерді жазып алуға болатын еді [6].

Краснокутск аудандық 

«Коммунисты еңбек» газеті,  1967 ж.

\>S~ 

Ой толқыны (II бөлім)

Коммунист

Жүмыр  жердің  ойы  мен  қырын  бойына  сіңіріп,  екпіндете  жүк

машинасы  келеді.  Кабинада  екеу.  Коминтерн  атындағы  совхоз 

орталығынан шыққаннан бері екеуі де үнсіз. Шофер жігіт қасындағы 

қызыл  шырайлы,  ат  жақты  адамға  анда-санда  бір  қарап  қояды. 

Оның  осы  бір  отырған  кейпінен  ішінде  жарық  дүниені  аңсаған

аңғарылады

шофер жігіт сезіп

мынау ажарына қызыға қарап қояды.

Машина  жүйткіп  келеді,  кабинадағы  екеу  әлі  үнсіз  отыр. 

Шофермен  қатарлас. отырған  жігіт  бірде  командирдің  бүйрығын 

тыңдап  түрған  солдаттай  денесін  тік үстап  кірпік  қақпастан  ойлы 

көздерін бір нүктеге қадап алады. Бір мезетте еңін әлдебір қуаныш 

билеп,  езу  тартты  да  кабина  есігінің  түтқасына  бас  салды.  Есік 

ашылып  кетті.  Мүны жедел  аңғара  қапған  шофер жігіт машинаны 

тоқтата қойды.

-  Балташ,  байқамай  қалдым,  секпе! Үлкен  бір ойға  шомылып 

кетіппін, -   деді отырған жігіт кінәсін  мойындап,  шоферға  қарады. 

Сонан  кейін  ол  сырының  өрімін  тарқата  сөйлеп  кетті:  -   Білесің 

бе,  Балташ,  мен  бүгін  партия  қатарына  қабылдандым  ғой.  Мана 

аупартком  секретарының  кабинетінен  шыға  бере  «Рахмет, 

Махмет  аға»  деген  едім.  Ал  сонда  бюро  мүшелеріне  қарап: 

«Сенімдеріңізді  ақтаймын»  деп  неге  айтпадым.  Осыны  ойлап 

отырып,  Қайырбаевтың  кабинетіне  қайта  кірейін  дегендей  есік 

түтқасына бас салыппын, машинада келе жатқаным, тіпті, есімнен 

шығып кетіпті. Саған бөгет жасасам кешір!

Қайкен  Мүздақбаев  осы  сездерді  айтты  да,  енді  одан  бір 

жауап күткендей, шофердің күнге тотыққан қоңырқай жүзіне тесіле

қарады.

-   Уақасы  жоқ,  ештеңе  етпейді.  Дегенмен  байқау  керек,  біз 

машинада  келеміз  ғой,  бүл  сіздің  ыңғайға  көне  беретін  торы 

тебеліңіз емес, — деп қалды шофер жігіт, әзіл-шынын араластыра. 

Манадан түйық келе жатқан екеу кабина  ішін  басына  көтере енді

қарқ-қарқ күлісті.

-   Мүнан  кейін:  «Партияға  өтуіңмен  қүттықгаймын!»  -   деп

Балташ Қайкеннің қолын қысты.

кемеңгер  Ленин  партиясының  мүшесімін.  Мен  -   коммунистпін. 

Бұл  мен  үшін  үлкен  сенім,  партиямның,  халқымның  сенімі.  Алда 

да  әлі  коммунист деп  сенім  артыла  беретін  талай  тапсырмалар 

бар.  Мүны мен сеземін.

Олар  осылайша  аңгіме  қүра  отырып,  бөлімше  орталығына 

келіп қалғанын да аңғармады.

Қайкен  машинадан  түскен  бойы  ауылдың  күн  батысын  апа 

орнапасқан  еңселі  үйге  беттеді.  Бөлімше  меңгерушісі  кабинетінің 

есігін аша беріп еді,  Қылышев Мәнәптің өзі қарсы кездесті.

-  

О-о,  Қайкен  келуіңмен!  Партия  мүшесі  болып  оралған 

боларсың,  -   деді  де  одан  жауап  күтпестен,  -   әкел  қолды, 

құттык^аймын!  Отан,  партия  апдындағы  борышыңды  адал 

атқаруыңа тілектеспін! -  деп  Қайкеннің қолын  қатты-қаттьі  қысып 

жатыр.  Ал  енді  сені  совхоз  өндірісінің  қазіргі  ең  қажет  жеріне 

жіберетін боламыз. Өзің қай жүмыста істегің келеді, бүгінше ойлан. 

Мен совхоз орталығына жүргелі түрмын. Совхоз директоры Зекен 

Қосымбаев жолдаспен де ақылдаса келейін, -  деді меңгеруші.

Арада бірнеше күндер өтті.  Сол уақыт бойы  Қайкен ойланып- 

толғанумен  жүрді.  Әкесі  Қайыргелдімен  де  ақыл  қосты.  Сөйтіп, 

шопан  болуды үйғарды  Қайкен.  «Шопан да оңай  мамандық емес. 

Қойға  үлкен  бап  керек.  Қиын  қызмет  екені  рас.  Әлде  қолымнан 

келмей  жүрер.  Бірақ,  қиындыққа  қарсы  түруға  болады  ғой, 

ықтасаң -  осалдығың. Онда мен несіне коммунистпін, міне Қайкен 

осының  бәрін  ойластырды.  Бір  сәт  күздің  дүлей  дауылымен 

арпапысып,  қой  соңында  жүргендей  болады.  Тіпті,  өн  бойын 

суық кернеп бара жатқан сияқгы.  «Жоқ, деді ол  іштей өзіне деген 

сенімсіздіктен арыла,  шопан боламын,  Мәнәпқа барайын...».

Бүл 1963 жылдың күзінде болатын. Сонан бері Қайкен бір отар 

қойды күтіп келеді, озаттар қатарынан қалып көрген емес. Қора іші 

тап-таза.  Қазір Қайкеннің күтімінде 561  саулық бар.

Күн  жексенбі.  Қаңтардың  кезекті  ызғары  беттен  апады.  Біз 

бөлімше  меңгерушісі  Мәкең  екеуіміз  отарларды  аралап  жүрміз. 

Міне,  мал десе ішкен асын жерге қоятын  Қайкен сырттағы дүбірді 

сезгендей-ақ  бізді  есік  алдында  қарсы  алды.  Мапын  арапап 

шығып, үйге кірдік. Үй іші жылы, пеште от маздап жанып жатыр. Үй 

жиҒіаздарының әрқайсысы  өз  орнында.  «Қыздың жиған жүгіндей» 

демекші, үй-іші, әсем жиналған кереуеттер қаз-қатар түр.  «Шіркін,

Ой толқыны (II бөлім)

Ғалияның  үй  үстасы-ай»,  -   деп  Қайкеннің  зайыбы  туралы  жүрт 

тамсанушы еді,  рас екен.  Осының бөрін онан да көрікті де көңілді 

егіп  Ильич  шамы  жаркырап  тұр.  Шопан  үйін  тамашапағанша 

болған жоқ радиоқабылдағышы сөйлеп қоя берді.

Бұған  таңданатыны  жоқ,  Қайкен  -   бүкіл  шопандар  қауымы 

қызмет  ететін  «Арочный»  участогінде  үгітші.  Ортапау  ғана  білімі 

болса  да,  Қайкеннің  өмірден  де  оқып-тоқығаны  мол.  Шопанның 

әкесі  мен  анасы  да  ертеден  еңбекке  араласқан  тәжірибелі 

малшылар.  Қайкенге  ақыл-кеңес  беріп  үйретіп  отырады.  Осы 

бір  семьяның  еңбек  сүйгіштігіне,  тату-төттілігіне  жүрт  сүйсінеді. 

«Біздің  бала  келінді  «тәтесі»  деп  атайды»,  -   деп  Қайыркелді 

ақсақалдың  өзі  де  сүйсініп  отырады.  Несі  бар,  әсіресе,  әзілдері 

жарасқан семьяда кім ақыл иесі болса сол «тэте».

Біз  Қайкенмен  бірге  оның  қой  базына  қайта  келдік..  Қойлары 

қоңды-ақ.  Біздің риза болғанымызды түсінгендей Қайкен:

-  

Мен  Аябаев  Сейпенмен  жарысқа  түстім  ғой,  қайтсем  де 

озып шығуым керек, -  деді де қолына айырын апа-сала жүмысына 

кірісіп кетті. Коммунистік борышын оның әрқашан жадында сақгап 

жүргенін біз тағы бір аңғардық.

Бүл  күндері  шопан  отарында  қой  қоздау  науқаны  өтіп жатыр. 

Жүмыс  барысы  жаман  емес.  Әрбір  100  саулықтан  әзірше  105 

қозы  алынуда.  Апда  мүнан  да  биік  асулар  бар.  Оның  да  сәтті 

алынатынына біз сенеміз.

Іске сәт, Қайкен! [7]

Краснокутск аудандық 

«гКоммунистік еңбек» газеті,  1967 ж .

АУЫЛДА Т¥ҢҒЫШ ТРАКТОР

Бижан Ж. К.

Ауыл сырты жиылған халық. Жүздерінде таңырқау мен қуаныш 

сезімдері бар. 

і

  , 

^

-  Мынау бір ғажап дүние ғой.

-  Өзінің тракторды баптайтын тетіктері бәрі оң жағында.

-  Маңцайындағы жазу «Қазақстан» депті ғой.

-  Өй,  мынау «ПТЗ» ғой.

-  Ия, бұл «ПТЗ». Кәдімгі Павлодар қапасынан шыққан трактор.

-  Ал буған кім ие болды екен?

Судай  жаңа  «ПТЗ»  тракторын  қызықтап  тұрғандардың  қазіргі 

айтары осы сөздер болды.

-   Несіне таңданасыңдар?  Совхоз  портбюросында  келісілген, 

бас  инженер  Нәскебай  да  риза.  Қошқарбаев  Қуат  1963  жылдан 

бері тракторист, жүмысына үқыпты,  бапшыл,  нағыз шабандоздың 

өзі  емес  пе?  -   деді  бөлімше  меңгерушісі  Мана  Қылышев,  ауыл 

адамдары мен активке қарап.

Бүл дурысекен! Қуаттыңалғаныжөн. Кепшіліктегісмақүлдады.

Ал  кәне,  сәтті  қадам,  Қуат!  Алдағы  комсомолдың  мүшелді 

мерекесіне үкіметіміздің тартуы ғой.  Тынымды  еңбек етіп,  жастар 

мерекесін  табыспен  қарсы  апуыңа  тілектеспіз  -   деп  бөлімше 

меңгерушісі  Манап  Қылышбеков  комсомол  мүшесі  Қуаттың

тракторға отыруын сұрады. 

I

Осы  сәтгі  күтіп  тұрған  еңгезердей,  ебдейлі  жігіттің  жүзі 

жайнап:  «Рахмет  қүрметтеріңізге,  сенімдеріңізді  ақгаймын» -  деп 

трактордың руліне отырды.

Пәле,  жарайсың!  Үкіметім  ризамын! -  деп  Қуаттың қарт әкесі 

Қошқарбай ақсақал да қуаныш жасын бір іркіп үйіне беттеді [8].

Краснокутск аудандық 

«Коммунистік еңбек» газеті

1967ж.

300

А

f

 

і Я

Я

г  

'мА 

- ~  

Я Я Ш

  _ _ j g r  

т

 

%

л/Х, 

Ой толқыны (II бөлім)

СӘТТІ  ҚАДАМ

Жаныңда жүр жақсы адам

Арқада аты ел ауызында көп айтылатын берекелі өңірдің бірі -  

Өлеңті.  Өлеңті өзенін  көргенде,  тоқтап ешнәрсе айтпай өлеңдете 

берген екен.

-  

Here  үндемейсіз,  -  дегенде,  -   аз  тұрып:  «Өлеңтінің  суы  -  

май,  Шідертінің шөбі -  май», -  деп жүре беріпті Асан қайғы.

«Халық  айтса  қалт  айтпайды»,  -  дегендей  ел-жұрт  мақсаты 

мен ой түйіні -  осы өңірдің берерін тегіс өз игіліктеріне пайдалану. 

Партия  мен  Үкімет  хапықгың  бул  тілегінің  деңгейінен  шықты. 

Бұдан  жеті  жыл  бұрын  жыл  маусымында  бір  рет  қана  жан  иесі 

қатысатын  қүла  дүзде  ақ  шатырлар  can  құрған.  Көп  үзамай  бүл 

жерде  250-ден  астам  түрғындары  бар,  шаруашылық  орталығы 

сапынған.  Келешегін  шапағатты  таңнан  күгіп,  мемлекет  мүлкін 

ез  игіліктеріне  балайтын  совхоз  мамандары  мен  жүмысшылары 

күн  сайынғы  қауырт  іс-қимылға  әбден  бейімделген.  Олар:  «Шегіп 

қалған бір тайлақ- атан болған жер, жатып қалған бір тоқты -  мың 

қой болып өрген жер», -  дейтін бабалар айтқан үлағатты іс жүзіне 

асыруға  қүлшына  кіріскен.  Қазір түрғандардың сол үміті  ақталып, 

ынтапы  еңбектің  жемісін  керіп  отыр.  Халқымыздың  көшпелі 

тұсында  көпшіліктің  жайлауы  болып,  төрт  түлік  малын  өргізген, 

тың игеру кезінде қонысын түзеген бүл еңір қазір де жайлау қүнын 

арттыра түскен. Бүл күндері «Өлеңті» совхозы -  2183 ірі қара мап, 

16322 қой, 700 жылқы есіріп,  14301  гектар егіс апаңына мол дәнді 

дақыл егіп, өнім алатын, берекесі мен игілігін ел-жүрт көрген іргелі 

шаруашылыққа  айнапған.  Өткен  жылы  егінді  бітік  өсіріп,  өнімнің 

екі жылдық мөлшерін апуға қол жеткізіпті.

Береке  тасқынын  жасауда  моншақ-моншақ  тер  төгіліп, 

парасатты үйымдастыру қызметі жасалатыны  анық.  Тер төгетін -  

еңбекші  халық.  Алайда,  еңбекшінің  сол  төгілген  тері  кейде 

ескерілмейтін  сияқты.  Оған  айғақ совхоз  ортапығының  күншығыс 

жақ  маңдайында  орналасқан  заманауи  Мәдениет  үйіне  барар 

жолдың өзі  бір ерекше сапар болуы.  Әңгіме  қашықтығында емес, 

көше  тазапығында.  Совхозда  жаңа  үлгіде  сапынған  қүрылыстар 

баршыпық.  Бірақ,  олардың  төңірегінде  жасанды  төбешіктер  -  

қазылған  үралар  сәнді  ғимараттардың  сиқын  бүзып  түр.  Тіпті,

Бижан Ж. Қ.

«Ертіс-Қарағанды  канал  қүрылыс  тресі»  өз  жұмыстарын  Ертіс 

өңірінен  емес,  «Өлеңті»  совхозының  орталығынан  бастаған  ба, 

қалай? -  деп әбігершілікке түсуіңіз де ықтимал.

Осыны  көргенде  ауыл  мәдениетіне  назар  аударатын  мезгіл 

жеткен жоқ па? -  деп те толғанасың. Халық қашан да -  жақсылық 

жаршысы!  Осы  пейілде  Мәдениет  үйіне  кірсеңіз  мундай  реніш 

ойдан  арыласыз.  Бұл  -   шындық!  Фоэде  В.  И.  Лениннің  100 

жылдығы  қарсаңында  ұйымдастырылған  көсемнің  өмірі  мен  ел 

игілігі  жөнінде  қызметі  бейнеленген  үлкен  стенд  ілінген.  Мүнда 

негізгі  көрермендер залынан  басқа,  бильярд залы  бар.  Кітапхана 

залына  кіре  берісте,  оң  жақта:  «Ата  мекенге  бір  сүйем  жер 

аттатпаймыз  маошыл желөкпелер», -  деген ұран-плакатқа еріксіз 

назар аударасыз.

Міне,  Михаил  Бубенин,  Юрий  Бабабнский  және  Лев 

Маньковский бейнелері. Қасбатырлардыңжау сазайынтарттырмай 

тынар жайы  жоқ.  Сонау жерде жаралылар.  Қаймағы  бұзылмаған 

тыныш өмірдің бей-берекетін алған маошыл сойқандар өлімтігі.

Бір  мезетте  аспан  түнеріп,  найзағай  жарқылдап,  күн 

күркірегендей  болды.  Ойлана  қалып,  зер  салсам  ол  қүбылыс 

маошыл желөкпелерге  қарсы  атыпып жатқан  менің көңіл  күйімнің 

снаряды екен.

Қасымдағы талдырмаш сары қыз менің жүзімдегі салқындықты 

арылтқысы  келді  ме:  «Ілгері  жылжыңыз»,  -   деп  төрді  нүсқады. 

Бір  адым  ілгері жылжып  едік,  жүздері жайнаған диқаншылардың, 

малшылардың,  қүрылысшылардың  арасынан  бір-ақ  шықтық. 

Бұл  бейнелер -  жаңағы  көріністен  мүлде белек.  Жер  мен  көктей. 

Олардың қолында  автомат емес,  ырыс әкелуге  мүмкіндік беретін 

кәдімгі  күрек,  үйрнешікті трактор,  машина және бақгашының қүла 

тұлпары.  Бейбіт  өмірдің  шәрбатынан  сусындап  жатқан  осынау 

совет  комсомол-жастарының бейнелеріне сүйсінесің!  Совет елі -  

өз Отаның екені ойыңа оралып,  шаттанасың!

Менің  жүзімдегі  осындай  қуаныш  сезімін  аңдаған  жаңағы 

сары  қыз  енді  жымиып:  «Бізде  сезімді  селт  еткізер  көріністер 

бұл  плакатпен ғана  шектелмейді»,  -  деп  бір  тоқтады.  Сол  жаққа 

бүрылып  едік,  кезіміз  көсемнің  33  томдық  еңбектері  және  кесем 

туралы  жазылған  әдебиеттер  көрмесіне  түсті.  Қатарында: 

«В.  И.  Ленин  -  дүниежүзі  пролетариатының  кесемі  және тұңғыш 

социалист  мемлекеттің  негізін  қапаушы»  деген  тақырып

Ой толқыны (II бөлім)

бойынша өткізу үшін жоспарланған кешке арналған қабырға газеті

орналастырылған.

Өз ретімен безендірілген бүл жұмыстарды көргенде «Алатауым 

әшекейлі  қыздың  жиған  жүгіндей»,  -   деген  өлең  жолдары  еске 

түсті.  Сары  қыздың  ішкі  дүниесіндегі  мәдениет  осындай  көрініс 

жасағанына ризапық сезім білдірдік.

Ал  сол  жағымызда  ата-аналар  бұрышы  көркемделіпті,  оның 

жанынан  жарты  метрдей  жерде  атеистік  бүрыш  жасалыпты. 

Осылардың бәрі  халықтың:  «Кірсе  шыққысыз», -  дейтін  қысқа да 

нүсқа бағалау өнегесі осындай әсемдіктің түйіні екен-ау деген ойға 

келесің.

-  Кітапханаңызда,қанша кітап бар? -  деп сұрадым.

-  1543 сомның 3000 кітабы бар, -  деді.

-  Оқырмандар карточкасымен таныстырыңызшы, -  деп етіндім.

Мүнда 

орта 

мектептің  оқу 

ісінің  меңгерушісі 

Зияда 

Әбдірахманов,  совхоз  парткомы  Хасен  Жүмадіпденов,  мектеп 

директоры 

Қажым 

Сыздықов, 

совхоз 

директоры 

Сартай 

Қабыловтар  көркем  әдебиеттерден  басқа  атеистік  жэне  саяси

әдебиеттер апып оқитынына кезіміз жетті.

Науқанды 

жұмыс 

кезінде 

жылжымалы 

кітапхана 

үйымдастырылып,  егіс-дала  қостарына  қажетті  әдебиеттер

жеткізіп отырамыз, -  деді қасымдағы сары қыз.

Сары  қыз  деп  отырған  кейіпкеріміз  -   кітапхана  меңгерушісі 

Дәкен  Сыздықова.  Оның  бүл  қызметке  орналасқанына  аз  ғана 

уақыт  болғаньімен,  кепті  керген  кене  білгірдей  еңбек  етуді

қапайтын жан екен.

«Маған  табысты  қызмет  жасауға  партия  жене  комсомол

үйымдары,  мұғалімдер  коллективі  зор  көмек  көрсетеді,  -  

дейді  кітапхана  меңгерушісі  Дәкен.  Әсіресе,  мына  кісі,  -   деп 

біздің  қасымыздағы  «Білім  қоғамының»  бастауыш  үйымының 

председателі Зияда Әбдірахмановқа ризалық білдірді.

Мақсатты  іске  сәттілік  тілеу  қашаннан  емір  дәстүрі.  Еңбегің 

табысты  болып,  кепшілік  көңілінен  шыға  бер,  Дәкен!  Таудай 

талабыңа дариядай білім тоғыссын демекпіз! [9]

Краснокутск аудандық

<гКоммунистік еңбек» газеті,

18.10.1969 ж.

Бижан Ж. К.

АУЫЛ МӘДЕНИЕТІ ТУРАЛЫ ОЙЛАР

«Мэдениет жэне турмыс» 

журналының мәслихатыноа сөйлеген сез.

Жұмасейіт 

Бижанов 

(Павлодар 

облысы, 

Краснокутск 

аудандық  мәдениет  белімінің  меңгерушісі):  Ауыл  мен  қаланың 

мәдени  дәрежесінің өзіндік айырмашылығы  әлі  бар.  Осы  орайда 

бір кезде біздерге Қарағанды педагогикапық институтының доценті 

Сәлкен Балаубаевтың айтқан бір ақылы есіме түседі.

-   Бармен  ғана  базарға  шығуды  қойыңцар,  -  деп  еді  ол  кісі. 

Бүгінгі  мәзірің,  ертеңге  олқы  соғады.  Ауылдық  жерге  лайық 

өлшемің  аудан  орталығында  жетімсіз.  Ал  аудан  мен  облыстағы 

мәдөниетті азаматымыз астанаға барғанда көлтв шығып та жүр...

Қымбатты  ұстазымыздың  сол  сезінің  растығын  кейін  емір 

тәжірибесінен  керіп  кезім  жетті.  Ауыл-селода  жоғары  білімі  бар 

кейбір  интеллигенттеріміздің  келе-кепе  қожырап,  сипатын  бүзып 

алып жүргендері  бар.  Шынында жеке басымен  үлгі  керсететіндер 

Де  ауылдық  жердегі  кептеген  игілікті  істердің  бастаушысы  да 

интеллигенттер  болуға  тиісті  екен  рас.  Бұған  біздің  ауданның 

емірінен де жарқын мысалдар келтіруге болады.

Мәселен,  ауданымыздың  адамдары  Владимир  Кузьмич 

Афанасенконың  есімін  зор  ілтипатпен  атайды.  Бүл  қүрмет  оған 

жумыста, тұрмыста үлкен парасаттылық керсеткені үшін берілген. 

Ол  келтен  бері  «Краснокутск»  совхозының  директоры.  Оның 

басқаруындағы  совхоз -  қазір  экономикасы  шалқыған,  мәдениеті 

керкейген іргелі шаруашылық. Мүнда бәрінен де бүрын жүрт кезіне 

түсетін  -   совхоз  селосының  ғажап  керкі.  Үйлері  жаңа  үлгімен 

салынған,  кешелері түзу,  асфальтталған.  Село түгел жасыл желек 

жамылған.  Жеміс  бағы,  гүл  питомнигі  бар.  Селода  клуб,  асхана, 

қонақ  үйі,  магазин,  аурухана,  түрмыс  комбинаты,  кітапхана 

сияқты  мәдени-түрмыстық  орындарының  жұмысы  жақсы  жолған 

қоилыған. Осы істерде Афанасенко жолдастың тікелей жеке үлесі 

аз емес екендігін мұндағы екінің бір айтады.

Совхоз селосындағы тұрғын жұрттыңжеке меншігінде мапдары 

бар. Олар ез мапдарын таңертең село сыртына жетектеп апарып, 

бақташыға  тапсырады,  кешке  ерістен  қайтқанда  сол жерде,  село 

сыртында  қабылдап  алып,  жетектеп  ез  қораларына  өкеледі. 

Неге? Иесіз, ез бетінде жүрген мал кешелердегі ағашты,  өсімдікті 

бау-бақшаны  сүзгілеп,  таптап,  кеміріп  тастайды  ғой.  Сондықгақ

Ой толқыны (II бөлім)

Афанасенко жолдас малды иесі жетектеп апарып, жетектеп қаиту 

тәртібін  орнатқан.  Оның  бұл  үлгісі  қазір  әркім-әркімге-ақ  тарай 

бастады.  Осындай  қамқорлықтың  арқасында  «Краснокутск» 

селосы бул күндері тоғай ішіндегі село болып отыр.

Тағы  бір  мысал:  әлгіде  Сәрсенов  жолдас  айтқандай,  біздің 

ауданда да әр үйде жеке кітапхананың болуы кең өріс апған. Бүл істе 

де интеллигентгер үлгі керсетуде. Интеллигент дегенде ауыл, аудан 

жетекшілері алдымен еске түседі. Себебі олардыңжұмыста болсын, 

тұрмыста  болсын  езгеге  көрсетіп  жүрген  енегелері  аз  болмаса 

керек.  Қызмет  бабымен  Краснокутск  аудандық  партия  комитетінің 

бірінші  секретарь!  Сату  Баймүхамбетов  жолдастың  кабинетіне 

кіріп қапатын кездерімга аз емес. Сонда ол кісінің столының үстінде 

кітаптар жатады. Және әр  барғанда  әртүрлі  кітаптар  болады.  Бәрі 

де жаңадан  шыққан  кітаптар.  Секратарь  кабиентіне  кірген біздерді 

жыпы шыраймен қарсы апып түрып, әманда қоятын бірінші сүрағы: 

-Ж ігітім , мына кітапты алдыңба, алмасаңдүкенгетүсті, барып 

сатып ал, -  дейді де, әрі қарай жүмыс жайына көшеді.

Мен  мүны  жәйден-жәй  мысапға  келтіріп  түрғаным  жоқ. 

Өнегенің  күші  -  үлы  күш  деген  сөз  тауып  айтылған  сөз  екендігін 

тағы бір дәлелдегім келді.

Ауыл  интеллигенттерінің  арасында  мүғалімдер  үлкен  қауым, 

олар  агқарып  отырған  иігілікті  істер  мол.  Мәдениет  ошақтарында 

көптеген  мәдени-көпшілік шарапарын жүргізетіндер де мұғапімдер. 

Ауданымыздың  «Коминтерн»  совхозының  №3  бөлімшесі  «Шұға» 

ауыпы  деп  атапады.  Осы  ауыпда  сегізжылдық  мектеп  бар. 

Мүндағы  мүғалімдер  коллектив!  негізінен  жастар,  комсомолецтер. 

Олардың уақытының кебі мектепте етеді. Әйтседе,  кешкілік  клубта 

өткізілетін  түрлі  мәдени  шараларға  белсене  қатысып  отырады. 

Мүғалімдер 

коллективінің 

тікелей 

басшылығымен 

белімше 

көркемөнерпаздарының  жүмысы  жақсы  жолға  қойылған.  ¥лт- 

аспаптар  оркестрі  қүрылған.  Бөлімше  өнерпаздары  аудандық, 

облыстық  байқауларға  қатысып,  талай  жүлде  алды.  «Қүрмет 

Белгісі»  орденді  механизатор  Қуат  Қошқарбаев,  тракторист  Құлан 

Ибрагимовтіңәншілік, домбрашылықенері кепке аян. Осы жүмыстың 

бәрін  жүргізіп,  басшылық  ететін  ауыл  мүғалімі  Қаптай  Молдабаев 

жолдас.  Мектепте жиырма жылдан  бері үстаэдық етіп  келе жатқан 

жаны жас бүл адамды бөлімше түрғындары зор қурмет тұтады [10].

яМәдениет жөнв тұрмыс» 

журналы, N97, июль,  1972 ж.

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: