Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

te C *' 

Бижан Ж. Қ.

жұмысын  кәсіби  шеберлігі  жоғары,  газет  жэне  телерадио 

редакцияларында  қызмет  істеп, 

мол  тәжірибе  жинақтаған 

журналист Социал Әйтеновпен (2009 жылдары «Қазақстан» ОТРК 

Павлодар  бөлімшесінде  бас-редакторы-орынбасары)  екеуміз

журналисттің

тоқталдық.

Менің  қолымда  Павлодар  облыстық  партия  комитетінің  сол

кездегі бірінші хатшысы Мещеряковтың баяндамасының кешірмесі 

болатын.  Алдымен  баяндама  бойынша  атқарылған  жұмыстарды 

хабарлаймыз,  ап  жумыстағы  кемшіліктер  туралы  делегаттар 

айтады.  Осылайша  апма-кезекпен  берілген  мәлімет-деректерге 

сүйеніп, 30 минуттікхабарда есеп беру-сайлау конференциясының 

жұмысын  толық  қамтыдық.  Көрермен  қауым  біздің  бұл  саяси  -  

әлеуметтік  ақпарат  жүмысымызға  риза  болғандығын  телефон 

арқылы  жеткізді.  Осыған  орай,  репортаж  жасаушы  біз  де,  сол 

кезеңцегі  облыстық  телерадиокомпаниясының  терағасы 

М. 

Өбдірахманов та қанағаттанарлық сезімге белендік.

Бірақ, бұл сезім үзаққа бармады. Конференция еткен төрт-бес 

күннен  кейін  Мещеряковтың  тапсырмасымен  облыстық  партия 

комитетінің хатшылары мен облыстық атқару комитетінің төрағасы 

облыстық  телерадиокомпаниясына 

келіп, 

жиналыс 

еткізді. 

Жинапысты  жүргізген  партия  комитетінің  хатшысы  қазақ  тілінде 

эфирге  шығарылған  репортажда  облыстық  партия  ұйымының 

жұмысына  байланысты  сынның  толық  берілуі  Мещеряковқа 

ұнамағандығын 

ескертті. 

Ол 

облыстық 

партия 

комитетін 

сынау  өрескел  қателік  деп  бағалаған.  Бойымызды  ендеше  біз 

жазаланамыз-аудеген күдікбиледі, үрейлендік. Бірақ, репортаждың 

жоғары  кәсби деңгейде өткендігіне сенімдіміз.  Осы  бағытта  қазақ 

редакциясының бас редакторы  ретінде  мен  сез алдым.  Репортаж 

теориялық  және  практикалық  сипатта  еткендігіне  тоқталдым. 

Журналистер  қызметінде  субердинация  мен  журналист  әдебін 

сақталғандығына  нақты  дәлел  келтірдім.  Басты  айғақ  репортаж 

жасаған  екі  журналистың  есеп  беру-сайлау  жүмысына  қатысты 

ешқандай  пікір  қоспағандығы.  Ал  сынды  тек  қана  облыстық 

партия үйымының есеп беру-сайлау комиссиясының делегаттары 

айтқандығын  партия 

комитетінің  басшыларының  назарына

ҮСЫНДЫМ. 

Жиналыс 

ӨТКІЗҮГе  к е л г е н   о б л ы с  

бйСШМПЯПЫ 

fiw n iu  

vaRan

технологиямыздың дұрыстыған  сезді

деп ойладым, тым қарсы уәж айта қоймады.  Бірақ,  идеологиялық 

Ц

қызметте өте сақ болуды қатаң тапсырды.

Павлодар  облыстық  партия  комитетінің  бірінші  хатшысы

Мещеряковтың  менің  қызмет  бағытымды  анықгау  үшін  КГБ

қызметкерлеріне  тарапынан  бақылау  қойыпты.  Бақылау  кезінде

ком м унист  партияның  идеологиясына  қайшы  келетін  саяси  іс-

әрекет  жасамағандығымды  Қазақстан  тәуелсіздік  алған  1991

жылы білдім.

Жеңіс  Мардановтан  кейін  «Қазақ  тілі»  қоғамының  төрағасы 

болған  Айтбай  Алдоңғаров  Павлодар  облысында  айтыс  өнерін 

дамытуды  қоғамның-басты  бағыты  деп  санады.  Бүл  кезде  де 

облыстық телерадиокомпаниясы  облыста  өткізілген  республика- 

лык  және  облыстық  айтыстарды  кешпелі  теледидар  станция 

арқылы таспағатолықжазып алып, «Ақындар айтысы» айдарымен 

тұрақты  хабарлар  берілді.  БАҚ-тардың  ағартушылық  және

уйымдастырушылық  қызметін  айғақгайтын  мұндай  хабарлардың 

авторы  Бақтыбек  Құниязов  (марқүм)  болды.  Мемлекетпк  тілдің 

қоғамдық салада  кеңінен  қолдануын  қамтамасыз  ету  жолындағы 

игілікті істердің табысты болуына облыстық теледидардың белгілі, 

әрі  танымал  журналистері  Ақмарап  Сағымбекова  мен  Гүлжанат 

Иманғазина  өзіндік  үлес  қосты.  Олар  осы  тақырып  бойынша 

обпыстық  ішкі  саясат  басқармасы  үйымдастырған  конкурстарға

қатысып лауреат атанды.

Ой толқыны (II бөлім)

Қазақ

қатыстырып

қазақ  тілінің  қолдану  аясын  кеңейту  бағытында  кернекті  іс- 

шаралар  еткізді.  Ол  филология  ғылымдарының  кандидаты, 

профессор Жақсыбай  Сарбалаевтың кемегімен  қазақ тілін  оқыту 

және іс-кағаздарын мемлекеттік тілде жүргізу жүмыстарын  ілгері

бастыруды қолға алды.

Қазақ тілі» халықарапық

төрағалық  қызметінде  «Қазақ  тілі»  халықаралық  қоғамының 

қалапық және  аудандық жүмыстарын  жандандыруға  ерекше  мән

берілді.

Жалпы  биліктің  Заң  қуаты  халыққа  қалай  эсер  ететіндігін

дәлелдейтін мынадай қорытынды ойға оралды:

-  

мемлекет  тарапынан  қабылданған  «Тіл  туралы»  Заң 

адамдардың  үлттық  санасын  сергітті.  Енді  жаппай  қазақ  тілінде

с

Бижан Ж. К.

сөйлеуге  үмтылыс  басталды.  Алайда,  70  жылдан  астам  уақыт 

үстемдік  қүрған  Кеңес  Одағының халқы  болып  атану жолындағы 

ком м унист  идеологияның  пәрменінде  орыс  тілінде  білім  апған 

қазіргі  үрпақ  қазақ  тілінде  өздері  сөйлей  алмай  жүр.  Олар  үшін 

қазақ  тілінде  сөйлесу  ортасына  кіру  тозаққа  түскенмен  бірдей. 

Әринне, бұл олардың кінәсі емес,  қасіреті. Осы қасіреттің зардабы 

тиген  қазіргі  жастар  арасында  ата-бабапар  дәстүрін  жапғастыру 

үдерісін  ұзаққа  созбай,  тездетуді  ойластырып,  балаларын 

қазақ  мектептеріне  берушіпер  қатары  жыл  сайын  көбейіп  келе

ы  Елбасы  Н.Э.  Назарбаев  айтқаңцай:  «Қазақстанның

болашағы

белгісі

Осы негізде жаңарған Қазақстан -  менің Отаным дейтін патриоттық 

сезім  нығая түседі деп ойлаймын.

Облыстық  БАҚ-тар  1997  жылы  жылғы  «ҚР  Тіл  туралы»

сәикес

ды ң мынадай  негізгі  бағыттары 

жүргендігін айта кету орынды д<

қазіргі  тіл  саясатын

-   азаматтардың  мемлекеттік  тілді  еркін  меңгеруіне  қажетті 

қаржылық, 

уйымдастырушылық, 

материалдық-техникалық 

жағдайлар жасау;

-   мемлекеттік  тілді  барынша  дамыту,  оның  қоғам  өмірінің 

барлық  салапарына,  әсіресе,  ғылым,  білім,  мәдениет,  бүқаралық 

ақпарат  қүралдары,  мемлекеттік  басқару,  сот  ісін  жүргізу, 

халықаралық  қатынастар  сапаларында  белсенді  қызмет  етуіне 

қажетті апғы шарттар қалыптастыру;

-   ел  азаматтарының  ана  тілін  қолдануына,  олардың  қарым- 

қатынас, тәрбие беру, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдау 

үшін қолайлы жағдайларды  сақтау және дамыту.

ҚР  «Тіл  туралы»  Заңындағы  осындай  басты  мәселелерді 

іске  асыруда  олқылықтар  бар.  БАҚ-дың әлеуметтік үйымдастыру 

және  тағылымдық  қызметінің,  облыс  тұрғындарының  бұл  іске 

белсенділік танытуының нәтижесінде мемлекеттік тіл -  қазақ тілін 

барынша  байыту  және  оның  қолдану  аясын  кеңейтуде  жаңа  тіл 

заңын  қабылдау  керектігі  жайында  қоғамдық  пікірлер  жасалып 

отыр.

Апайда,  Заңның  өміршеңцігі  айтылған  ой  мен  қойылған 

тапаптың  дәлдігіне  және 

пәрменділігіне  байланысты. 

Тіл 

қатынас  қүралы,  оны  жеке  адамдар  күнделікті  түрмыстық  та,

Ой толқыны (II бөлім)

қоғамдық-саясат  қарым-қатынастарда да  қолданады.  Сондықтан,

мемелекеттік тіл  мемлекетті  құраушы  ұлттың табиғи  ерекшелігін 

айқындауы  да  даму  заңдылығының  талабы  болып  саналады. 

Қоғамдағы  ынтымақтың негізін тану,  жақсылыққа  бастау екендігін 

мойындау  және  дамытудың  амалдарын  зерделеудің  маңызы 

зор.  Мұндай  заңдылық  «Қазақ  тілі»  хапықаралық  қоғамының 

өткен 

кезеңдеріндегі 

саналуан 

орамды  да, 

орамсыз  да 

мәселелер  жайындағы  пікір  таластар  барысында  қылаң  берді. 

Қорытындысында  интуициялық  байқағыштық және  көргендеріңді 

байланыстыруда  белгілі  бір  шеңберде  шектелмеу, даму  нысанын 

дөп тауып, дербес ұлттық жэне адамзат құныдылықтарының түйіні 

деңгейінде  айта  білудің  маңызы  зор.  Осылайша  айтқанды  іске

парасаттың

Қазақ

қоғамының қызметінде ұтымды іс-шараларжүргізіліп келеді. Мұрат 

Әбдірахманов  облыстық  «Қазақ  тілі»  хапықарапық  қоғамының 

төрағалық  қызметінде  обпыстық  тілдер  басқармасымен  тығыз 

байланыс  жасап,  қазақ  тілінің  мемлекет  тіл  ретінде  қолданыс 

аясын  кеңейтуде  ресми  іс-шаралардың ықпалды  болуына  өзіндік

келеді

жұмысы

бойынша  оқыту  ұйымдастыруы,  ономастика  жүмысының  дұрыс 

бағыт  алуына  қатысты  нақты  ұйғарымдары  бар.  Сондай-ақ, 

«қр  Тіл  турапы»  қазіргі  Заңға  тіл  мемлекетті  қураушы  байырғы 

ұлттың табиғи  өзгешелігін  керсететін  мемлекеттің  ерекше  белгісі 

болғандай толықтыру енгізу немесе осы бағытта Заңның қажеттігі 

женінде  қоғам  мәжілісінде  мәселелер  қаралып,  оларды  БАҚ-тар 

арқылы  бұқара  назарына  ұсыну  сияқты  мазмұнды  жұмыстар

атқарылуда [115].

«Ертіс дидары» газеті,  2007 ж.

Жақсы сөз -  дәмнің тұзы.

Қүтып

ЕСТЕЛІКТЕР

(.

 

Ой толкыны (естеліктер)

АЛМАНЫҢ АТЫ АЛМА

Республикамыздың астанасы  Алматы  қаласында  1992 жылы 

күзде дүниежүзі  қазақгарының түңғыш  қүрылтайы  өтетіні  туралы 

хабарды  естігеннен  кейін,  облыстық  телерадиокомпаниясының 

төрағасы  Мүрат  Мүсайбекұлы  Әбдірахмановтың  қабылдауында 

болып,  іс  сапар  жолдамасы  мен  ұйымдастыру  комитетінің 

төрағасы, 

сол 

кездегі 

Қазақ  ССР-ы 

Министрлер 

Кеңесі 

төрағасының  орынбасары  Мырзатай  Жолдасбөковтің  атына 

қурылтайға  қатысуға  руқсат  беру  етініші  жазылған  хатты  апып, 

оператор  Тоқтар  АхМетов  екеуіміз  Алматыға  аттанатын  болдық. 

Сол  күні  түстен  кейін  Мурат  Мусайбекулы  Әбдірахманов  та 

облыстық  атқару  комитетінен  Апматыға  жолдама  алғанын 

айтты.  Менен  сырын жасыра  қоймайтын  Мүкеңнің бір  сезі  ішінде 

қалғанын  сездім,  бірақ,  тіс  жарып  ештеңе  сүрамадым.  Мүнысын 

ол  Алматыға  келгеннен  кейін  сыртқа  шығарды.  Мен  облыстық 

мэдениет  басқармасының бастығы  қызметіне  ауысатын  болдым, 

менің орныма Алма Мүқанқызы Әжібаева түратын болды. Өзі осы 

Алматыда  Республикалық  телерадиокомпаниясының  терағасы 

Шерхан  Мүртазаның  қабылдауында  болып,  бүйрықты  алыпты,  -

деді сабырлы қаппын езгертпей.

«Қызмегіңіз 

қайырлы 

болсын! 

Мэдениет  саласы 

мен 

телерадиокомпанияның  жүмыс  бағытындағы  езгерісте  тым 

алшақтықжоқ, сізге таныс жүмыс, қызметіңіздің енімді болатынына

сенімім бар», -  деп жігерлендіріп қойдым.

Бір 

апта 

бойы 

еткен 

шаралардың 

бәрінде 

Мүрат 

Мүсайбекулымен  бірге  жүрдік.  Алма  Мүқанқызы  облыстық 

теперадиокомпаниясының  терайымы  лауазымын  алған  бүйрық 

кужаты қолында болғанымен, біздің жүмысымызға араласқан жоқ.

кездегі  істеп  жүрген

жүргендеи

Іс  сапарымыз  аяқгалды.  Келісімен  жүмысымызға  кірістік.  Үш 

күннің  ішінде  дүниежүзі  қазакгарының  қурылтайынан  түсірілген

циклды хабарларымызды эфирге шығардық.

Дүйсенбіде  ететін  шығармашылық  лездемеге  келген  облыс

әкімшілігінің  сол  кездегі  аппарат  басқарушысы  Ренат  Ғафуров 

аппкімрн  гля  яплы.  Ол  Алма  Муканқызы  Әжібаеваның обпыстық

с

Бижан Ж. К.

телерадиокомпаниясының  терайымы  болып  тағайындалғандығы

жөнінде хабарлама жасап,  оның қызмет жолымен таныстырды.

М.  Горбачев  бастаған  Кеңес  Одағы  Компартиясының  қайта 

қүруының  рухынан  серпіліс  алып,  саясатқа  белсене  арапаса 

бастаған  облыстық  телерадиокомпаниясының  шығармашылық 

тобы бүл харады үнсіз қабылдады.  Бүл үнсіздік «Үндемеген үйдей 

бәледен  қүтылады» дегенді  ойлап  отырғаннан емес,  кадрлардың 

осылайша  алмасуын  сол  жерде  отырғандардың  кепшілігі 

қүптағанымен,  бірқатары  ұзақ  жылдар  бойы  облыстық  партия 

комитетінің хатшысы,  Кеңес Одағының Монғолиядағы елшілігінде 

қызмет істеген  ірі  тұлғадан  сескенуінен де әркім  ойларын  сыртқа 

шығара алмады.

Тәжірибе  -   қай  жерде  де  тәжірибе.  Еліміздің  тәуелсіздік 

алған  алғашқы  жылындағы  шығармашылық  қызметтеріңізде 

Сіздер  елеулі  жұмыс  атқарып  келесіздер,  -   деп  сөз  бастаған 

Алма  Мүқанқызының  орнынан  тұрғанын  біреулер  аңғарғанымен,

отырған

күйге  қозғау  салған,  дер  кезінде

аитылған  осы  сөзден  кейін  телерадиожурналистердің  еңсесі

көтеріле бастады.  Қайта құру кезеңіндегі қоғамдық қатынастардан 

түбегейлі  өзгешелігі  бар,  Қазақстанның  төл  қоғамын  жаңғырту 

жолындағы қадамдарыңызға  қарап,  Сіздерден менің де үйренетін 

істерімнің көп екенін байқап жүрмін. «Бірлесіп көтерген жүкжеңіл», 

дейді ғой қазақ, -  деп маған бір қарады.

Мен еріксіз басымды изедім. Жасыратыны жоқ, мүздап отырған

ішім  жылынып  қапды.  Енді  қалай,  бүрынғы  обкомның  хатшысы,

бүгінгі  телерадиокомпанияның  басшысы  келген  бойда  саған  кез

тоқтатып  отырса,  бетен  пікірі  болмағаны  ғой  деп  жайланып  та 

қалдым. 

.

Облыстық  телерадионың  шығармашылық  тобының  жүмыс 

тәжірибесі 

республика, 

бұрынғы 

Одақ  көлемінде  жоғары 

бағаланып жүргенін де білемін, — деп сөзін одан әрі жапғастырды. 

1990  жылы  Омбыда  өткен  Қазақ  ССР-ның  онкүндігіндегі 

іс-шараларға 

байланысты 

Қазақстанның 

Республикалық 

телерадиокомпаниясының 

басшылығы 

Павлодар 

облыстық 

телерадио ұжымына үлкен сенім артып, республика атынан жұмыс 

тапсыруы  Сіздердің іскерліктеріңізді танудан деп санаймын.  Оған

Ой толқыны  (естеліктер)

жіберілген шығармашылық топ бес күн бойы жан арпалыс жұмыс 

жасағанын көзім көрді. Нәтижесі республикалық эфирден көрінді.

Ел  бірлігін  сақтауға  ықпалы  зор,  көрермен  қуанарлық  хабар 

берілді.  Республика  басшылары  да  бүған  жоғары  баға  берді. 

Осындай  білікті  адамдармен  бірлесіп  жүмыс  істеу  үшін  маған

да  үлкен  ізденіс  қажеттігін  сезінемін.  Сіздердің 

тәжірибелеріңізге  сүйеніп,  Қазақстан  тәуелсіздігінің  алғашқы 

қадамдарын  нығайтуда  нәтижелі  жүмыс  істеуге  болады  деп 

ойлаймын,  -   деп  сөзін  аяқтады.  Үнсіздік  қол  шапалақтаумен

•  

т

ая қта л д ы.

еткен

қатынастың 

күрт 

ауыспапы 

кезеңінде 

Алма 

Мүқанқызы 

Әжібаеваның  тындырған  қызметінен  бепгілі  ойшыл  Люк  де 

Вовенарг айтқан: «Ең таза, әрі орнықты ақыл — кеуіл», деген ойы- 

ның  Алма  сияқгы  қасиетті  адамдардың  емірлерінен  туған  түйін 

екендігін байқау қиын емес. Осы ойды зерделеп қарасаң, қазақгың 

кісілік адамның тегінен даритын қасиет те, білімділік жаратылысты 

танудан туатын қүбылыс дейтін үлағатын еске аласың.

Алма Мұқанқызы жүмысының алғашқы күнінен хабарларыңды, 

эфирге  шығаратын  сценарийлеріңді  көрсет  деуі  мүмкін  деген 

компанияның  бас  редакторларының  дайындықтарын  елеусіз 

қалдырды. Керісінше, шығармашылық топты бірге жинап, әркімнің 

шығармашылық  жоспарларымен 

танысып, 

оларды 

жүзеге 

асырудың  жазбаша  түжырымдамасын  жазуды  тапсырды.  ьұл 

жұмыстың  ауқымы  мол  болғанымен,  журналистер  оған  да  үнсіз 

келісті.  Осы  жүмыстың  нәтижесіне  қарап,  Алма  Мұқанқызы  әр 

журналистің  Қазақстан  тәуелсіздігінің  соны  тұстарын  кім  қалаи

бүл  орайдағы  әркімнің  ойын  өздеріне  қайта  оралтып, 

ооіп,п 

ойындағысын  бір  пысықтап  алғаны  байқалды. Жазудың 

кептігіне  қарамастан,  осы  жүмысқа  түсіне  кіріскен  эр  журналист 

шығармашылық  түғырнамаларында  іс  жүзінде  атқарылатын 

істерін  нақтылаумен  бірге,  қоғамды  жаңғыртудың ғылыми-тарихи 

астарына  зер  салды.  Алма  Мүқанқызының  бүп  үсынысына 

шығармашылық топ осыпайша риза болған еді. Алма Әжібаева да 

журнапистердің қалтарысы көп саясатта байыппен іо-қимыл жасаи 

алатындығына көзі жетті. Бүдан кейін Алманың алдында тұлғалар 

анықталды.  Әркімнің зерттеген,  оның астарын  айқара  аша  білген 

тақырыптары  бар,  оларды  керерменге  жеткізу  тәсілдерін  жетік

түсінетіні

с

Бижан Ж. К.

г   меңгерген  кәсіби  мамандардың  ұстанымдарының  сол  аумапы-

төкпелі  кеэеңдеп  мән-мағынасын  Алма  Әжібаева  жазбай  танып

отырды.

Ол 

тұжырымдамалардың 

орындалуын 

журнал истердің 

өздері  үшін  міндетті  түрде  жазатын  күнделікті  сценарийлерін  оқу 

арқылы тексеруден аулақ болды.  Оған бас редактордың жауапты 

екенін  мойындады.  Осылайша мамандарды іске жауапты қарауға 

жұмылдырды. 

Хабарларды 

эфирлерге 

шығару 

апдындағы 

технологиялардың  орындалуын  бақылау  арқылы  өз  лікірін 

айтып,  журналистерге  шабытты  ықпал  беріп  жүрді.  Алманың 

жаратылысындағы  ақылымен  қатар,  біліктілігі,  өміртанымдағы 

зеректігі,  көшбастаушылық  қабілеті  әркімді  мойындатып  отырды. 

Журналистер осыдан кейін Алманың аты Алма дейтін болды.

¥жымдағы журналистер мен  режиссерлердің шығармашылық 

деңгейін білгеннен  кейін,  ол телерадиокомпанияның қүрылымдық

ісін де жедел өзгертуге кірісті. Кунделікті ақпараттың ләрменділігін 

арттыру  мақсатында  жаңалықтар  редакциясын  бас  редакция 

деңгейіне  көтерді.  Менің  үсынысым  бойынша  қазақ  және  орыс 

тілдерінде  саяси  шолушылар  тобын  қүрып,  оған  лайықты 

журналистерді  езі  іріктеп,  оны  редакциядан  тыс  шығармашыпық 

топ  етіп  ұйымдастырып,  шолушының  мәртебесін  кетерді.  Елдің 

елдігін  танытуда,  тәуелсіздіктің  мәнін  айқындауда  мүндай 

қызметтердің  жасалуы  билік  тарапынан  қүптапып,  керермендер 

ризалығын алды. Жүмыстың нәтижесі де өмірден айқын көрінді.

Кадр  алмастыру  жиі  жүргізілді.  Бұл  ғылыми-тарихи  жэне 

методологиялық  жағынан  дүрыс  болды.  Бірақ,  шығармашылық 

қызметкерлердің  бірқатары  мұндай  ауыс-түйіске  шыдай  да 

алмады.  Оған  наразылықтарын  білдіргенімен,  бұл  іс  Алманың 

тосыннан ойлағаны емес, керісінше, мұныңөтпелі кезеңдегі болмай 

қоймайтын қүбылыс екенін түсінді. Ал Алма мұны өздерінен бүрын 

ойлағандығын  мойындады.  Тағы  да  көпшілік Алманың  аты  Алма

деді.

Алма  -   бойындағы  жаратылысынан  бірге  жүрген  қасиетін 

меңгере  білген  бақытты  жан деп  білемін.  Таудың етегінде тұрыл, 

оның  биіктігін  анықтай  алмайтын  өлшем  бар  өмірде.  Мұндай 

қасиеттерді алыстан аңғару қиын. Жақын жүріп те байқау қиынның 

қиыны.  Кісілікті білу де екінің бірінің маңдайына жазылған ба екен

1

________ Ой толқыны (естеліктер)________

осы  өмірде.  Таудың  басында  тұрғанда,  оның  етегінің  кеңістігі

түсіріп

Мұның  бәрін  тану,  сезіну,  түсіну  үі 

болмай,  әрі  кемеңгер  болуың  абзап.  О 

қателесесің.  Ал  Алма  сияқгы  тулғалар

Адамды

білу  деп  жүреміз  кеиде.  Солаи  десек  те  емірдегі  жақсылар  мен 

жайсаңдардың  астарлы  істері  мен  сөздерін  кезінде  байыптаған 

жан ғана тұлғаларды таниды деп ойлаймын. Кісі танимын деп көзге 

көріне қоймайтын,  белгісіз  қубылыстарды үнемі  сүзбелеп жүретін 

адам емірде сирек Кёздеседі.  Кез келген адам қазақтың:  «Сөйлей 

сейлей  шешен  боласың,  көре  көре  көсем  боласың»,  -  дегендей,

баққа ие болмайтынын да өмірден білеміз.

Бір  байқағаным -  ақылды  адамдар  жүмысты  былай  істе деп

үйретпейді.  Өмірге,  қоғамға,  елінің  елдігін  асқақгатуға  қажетті 

езекті мәселелерді атқару алдында соған үқсас оқиғапар жайында 

мыңойланып, мыңтолғанып, оның неден туатынын сараптап, оған 

үқсас  істерді  еске  түсіріп,  баламапарды  сүрыптап,  езіне  қоятын 

сүрақты  езгеге  де  қойып,  байыптап  алады  екен  ғой.  Алмамен 

қызметтес  болған  кездегі  оралымды,  орапымсыз  күндерімді 

саралап отырып, осы ойларға тоқтадым.

2002 ж.

Бижан Ж. К.

ЖЕҢІС ЖЕТКЕН  БИІКТІК

Демократияға  ұмтылу  -   біздің  саясаттағы  ғана  емес,  тугае 

діліміздің  және  мәдениетіміздің  жоғарылығын  тану  болып 

саналады.  Қапыптасқан  орталықтандырылған  демокартияның 

(жоғарыдан усынылған) кейбір елдер үшін қасаңдығын әшкерелеу- 

де КПСС ОрталықКомитетінің Бас хатшысы М.С. Горбачев бастаған

қайта  қуру  кезінде халқымыздың өркениетті тәлімі  шамшырақтай 

айқындалды.  Горбачевтік  қайта  қуру  саясатын  Қазақстанның 

жаңғыру сипатына үйлестіруде облыс жүртшылығы арасында аса 

мән беріп, тарихи, ғылыми түрғыда сарапап, іске асыруға белсене 

қатысқандардың  алғашқысы  техника  ғылымдарының  кандидаты, 

Павлодар  индустриалды  институтының  үстазы  Жеңіс  Марданов 

болды.  Ол  кеңестік  қоғамдық  қатынастарындағы  тоталитарлық 

билік халықтардың ез ділі деңгейінде дамуына жасалған кеселден 

арылудың амалдарын  әу бастан өте мүқият зерделеп жүргендігін

байқатты. 

J

Алдымен,  ол  қазақ  хапқының,  оның  ынтымағы  достықтың  |

қайнар  көзі  деп  сезінген  елімізде  түратын  көптеген  үлт 

екілдерінің  қайта  қүруда  ел-журтымыздың  мүддесін  толық етеуге 

байланысты  ниеттерін  үтымды  жарастырды.  Демофатияның 

әлеуетін  және  оның  ауқымындағы  мүмкіндіктерін  игеруде  саяси 

болжау  мен  иірімнің  қаптарыстарын  байыптау  әдістерін  мұқият 

қарастырды. Бұл ретте ол хапықтың басым көпшіпігінің азаматтық 

белсенділігінің  әлсіздігін  ескеріп,  бәтуәсіз  айқайға  жол  бермей, 

мәселенің үрымтал тұсын бағамдап, саралап, таразылауға ерекше

мән берілуін тиянақгады.

Түғыры үстемдік«халықтардыңөз билігін өздері анықгауы тиіс»

дейтін  астары  қатпарлы,  зорлық  жайлаған  қоғамдық  қатынасқа 

парасатты,  пәрменді  тосқауыл  жасауда  Жеңіс  Мардановтың 

шүғыл сезімтапдығы,  әлемтану қабілетінің үшқырлығы,  биік рухы, 

тосыннан  тосылып  қалмайтын  тапқырлығы  кепшілікке  демеу 

болды.  Халқымыздың  ділін  әлем  елдерінің  даму  деңгейімен 

салыстыру  тәсілдерін  ол  XVII-XIX  ғасырлардағы  Гоббос,  Локк, 

Руссо,  Кант,  әл-Фараби,  Абай,  Шоқан,  Ы.  Алтынсарин  және 

т.  б.  ойшылдар  мен  ағартушылардың  қоғамтану  ілімдерінен 

іздеген.  Олар  айтқан  азаматтық  қоғам  үшін  жоғары  саналы, 

аса  жаүапкеошілікпен  қарайтын  өзінің  жеке  басы  мен  қоғамдық

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: