ДӘРІС 10. ОҚУ ІС-ӘРЕКЕТІНІҢ МОТИВАЦИЯСЫ. МОТИВАЦИЯ ТЕОРИЯСЫ

Мотивация психология ғылымында жеке бастың мінез-құлқы, іс-әрекеті мен белсенділігін реттейтін фактор ретінде қарастырылады. Ал жеке тұлғаның іс-әрекеттің қандайына болсын мотивациялық ерекшеліктерін ескермей әлеуметтік психологиялық тиімді өзара әрекет, қатынас жасау мүмкін еместігі белгілі. Әрбір жеке тұлғаның мотивациясы өзіндік сипатқа ие болатындықтан, нақтылы фактілер мен заңдылықтарды талқылауға өтпей тұрып, негізгі ұғымдарды анықтап алу керек. Қазіргі кездегі психология ғылымы мотив, мотивация ұғымдарына әр түрлі анықтамалар береді. Сондықтан бұл ұғымдарды бірегей анықтау белгілі ғылыми мәселе болып табылады. Кейбір авторлар (В.В. Юрчук, М. Кордуэлл) мотив ұғымы арқылы психикалық құбылысты сипаттаса, ал басқалары (А.К. Маркова, В.И. Ковалев) жеке тұлғаның қылықтары мен іс-әрекетті таңдау себептерін түсіндіреді.

Мотивация түсінігін ашу

Мотивацияның ғылымда зерттелуін талдау

Оқу іс әрекетінің мотивациялық ерекшелігін зерттеу

Қазіргі заманғы студент тұлғасының мотивациялық сферасын қалыптастыру мәселесі әлеуметтік дамудың қазіргі жағдайында психология ғылымында ерекше өзекті болуда. Психологиялық-педагогикалық ғылымда тұлғалық көзқарастың өсуі тұлғаның мотивациялық сферасына, кәсіби дамудағы оның қалыптасу факторларына, жағдайларына және құралдарына терең қызығушылық тудырды. Студент тұлғасының мотивациялық сферасын зерттеу мәселесі ең сұранысқа ие, өйткені көптеген құндылық бағдарлардың маңыздылығын қайта бағалау, қоғамдағы өз орнын қайта қарастыру, өмір нәтижелеріне жауапкершілікпен қарау жеке тұлғаның мотивтерінде жасырылған және тек білімді ғана емес, сонымен бірге олардың қалыптасуын басқаруды да талап етеді.
Тұлғаның мотивациялық сферасын зерттеудің ерекшелігі, соңғы уақытта психологтар арасында мінез-құлық пен тұлғаның белсенділігін мотивациялауға қызығушылықтың артуына қарамастан (К.А.Абулханова-Славская, Е.П.Ильин, В.Г.Леонтьев, А.К. Маркова В.Д. Шадриков және т.б.) осы уақытқа дейін бұл құбылыстың психологиялық табиғаты туралы мәселе даулы мәселелердің бірі болып қала береді және терең теориялық және әдістемелік зерттеуді қажет етеді. Тұлғаның қажеттілік-мотивациялық саласы ежелгі грек философиясы дәуірінен бастап қазіргі заманға дейін (Аристотель, И.Кант, Н.А. Бердяев, Р.Декарт, М.Монтень, Платон, Г. Рикер), эмпирикалық психология (К.Бюлер, Э.Торндайк, Э.Шпрангер, З.Фрейд, К.Левин), орыс психологиясының тарихы (П.К.Анохин, П.П.Блонский, Л.И.Божович, Л.С. , К.Н.Корнилов, П.Ф.Каптерев. , BC Merlin, II Pirogov, IA ). Отандық және шетелдік психологиядағы «тұлғаның мотивациялық саласы» категориясы басым көпшілігінде тұлға контекстінде қарастырылады.
Мотивацияны және жеке тұлғаның мотивациялық сферасын теориялық талдау және зерттеу ұғымдар мен әдістемелік негіздерді пайдалану қажеттілігін туғызды. Мәселені теориялық талдау тұлғаның мотивациялық сферасы тұтастай тұлғалық даму процесін анықтайтын құрылымдық және біртұтас формация деген зерттеу гипотезасын тұжырымдауға мүмкіндік берді.
Тәжірибелік зерттеулер адамның мотивациялық сферасы динамикалық сипатта болатынын растады. Студент тұлғасының мотивациялық сферасын қалыптастыру, оның адекватты психологиялық әсер ету құралдары жағдайында жұмыс істеуі психологиялық факторлардың мақсатты ықпалы арқылы жүзеге асырылады. Зерттеу барысында студент тұлғасының мотивациялық сферасын қалыптастырудың психологиялық факторлары, жағдайлары мен құралдары, олардың динамикасында бірінші курстан бесінші курсқа дейін анықталды.