Білім және ғылым министрлігі ҚазаҚстан респуБликасы тҮзету пеДагОгикасыныҢ ҰлттыҚ ғылыми-практикалыҚ

83
да бөледі, осы рөлдерді нақты белгілейді: басына тышқан немесе мысық 
бейнеленген атрибут қойылады. мысық ұстап алуға тырысып, тышқанның 
артынан жүгіреді. Бала ойынды үйренген кезде, оған "кім боласың? мысық 
немесе тышқан ба?» деп рөл таңдауды ұсынамыз.
3) сөзбен өтініш бойынша қимылдарды орындауға арналған ойындар 
(сөз-әрекеттерді түсіну):
- "аңдар" ойыны . психолог: "енді біз жануарларды бейнелейміз", - 
деп хабарлайды. Ол жануарды атайды және қозғалысты көрсетеді:" аюдың 
саусақтары "(қолдар бүйірлерінде және бүгілген, бір жақтан екінші жаққа 
қарай тербелеміз), " Қоян секіреді!"(біз секіреміз, шынтаққа бүктелген 
қолдар кеудеге сәйкес келеді)," сиыр сүзеді"(біз мүйізді саусақтарымыздан 
жасаймыз)," Құс ұшады " (қолдарымен қимыл жасайды) және т.б. бала 
ересек адамның іс-әрекетіне еліктейді. Бірнеше сабақтан кейін психолог 
жануарларды және олардың әрекеттерін көрсетпей-ақ атайды, бала тиісті 
қозғалысты орындайды. Бір сабақта біз 3-4 әрекет жасаймыз. Бұл ойынды 
сөйлеуді дамыту тапсырмаларын орындағаннан кейін ойнау керек (жануар-
лармен танысу).
III музыкалық-қозғалыс ойындары. 
е.железнованың музыкасы мен әндерінің сөздері бойынша қозғалыстар 
алдымен баламен еліктеп орындалады, біртіндеп бала әннің сөздерін 
тыңдап, қимылдарды өзі орындайды.
IV Функционалды және әлеуметтік мақсатына сәйкес заттармен және 
ойыншықтармен әрекеттер.
1) музыкалық аспаптарда ойнау:
- "Оркестр". Балаға музыкалық аспапты таңдау ұсынылады (маракас, 
ратчет, дап және т.б.) және ол психологпен бірге әуенмен немесе марака-
сты шайқайды. ересек мезгіл-мезгіл музыканы тоқтатады. Үнсіздік пайда 
болғаннан кейін, бала шайқауды тоқтатады және музыканың алғашқы ды-
быстарында әрекетті жалғастырады.
- "Барабан". Балаға барабан, таяқшалар беріледі және оған таяқшалармен 
барабандар ұсынылады. сіз баланың іс-әрекетін сөздермен қоса аласыз:
Бам-бам! та-ра-бам!
міне, қандай барабан!
2) пәндік-ойын әрекеттері:
- баланың алдына түрлі заттар қойылады: балға, қасық, тарақ, телефон, 
пышақ, қарындаш. психолог бір тақырыпты алып, таңқаларлық тұлға жа-
сайды, сұрақ қояды: "о, Бұл не?». мүмкін, бала жауап береді, егер жоқ бол-
са, ол өзі жауап береді "а, бұл тарақ! ал ол не үшін қажет? Онымен не 
істейді?». Ол балаға тарақ ұсынады және оның әрекеттерін күтеді. егер бала 
тарақты мақсатына сай пайдаланбаса, онда біз әрекетті көрсетеміз. алдымен
тарақпен өзіңді, анасын, баланы, "Өзімнің шашымды тараймын", "анамның 

84
шашын тараймын", "мишаны тараймын" деген сөздерді айтып тараймыз. 
содан кейін біз балаға өзін, анасын, психологты тарауды ұсынамыз. Ұқсас 
әрекет етеміз, басқа заттармен. Бірнеше сабақ барысында біз іс-әрекеттерді 
нысандармен, олардың атаулары мен сөздерімен-әрекеттермен бекітеміз. 
Біз тақырып бойынша сөйлесеміз: үйде кім тарайды (әке, әже және т. б.), 
телефонмен кім сөйлеседі? әкем қалай сөйлеседі? көрсет!"Үйде нанды кім 
кесіп жатыр?"және т. б. Біз жаңа тұрмыстық заттарды енгіземіз;
- " сөмкеде не бар?»ойыны. Балаға заттар салынған сөмке беріледі, ол 
қолын сөмкеге салып, затты алып, оны шақырады ("сенде не бар?") және 
әрекетті көрсетеді (сіз онымен не істейсіз?»);
- "анамның көмекшісі"ойыны. Біз бұл ойынды тақырыптық әрекеттердің 
жеткілікті көлемін игергеннен кейін ойнаймыз. психолог балаға: "сен 
анаңның көмекшісісің. анаңа көмектесетін боласың". Баланың алдында 
заттық іс – әрекеттерді жүзеге асыру үшін 2-3 зат қойылады, мысалы, үтік, 
сүлгі-бала үтіктейді; пышақ, көкөністер, жемістер муляждары, кесу тақтасы 
(бала көкөністерді тақтаға кеседі); кір жуғыш машина, қуыршақ киімі неме-
се бассейн, сабын (бала кірді машинкаға салады, жуғаннан кейін кірді іліп 
қояды) және т. б. Ойын барысында психолог баланың әрекетін мадақтайды, 
түсіндіреді, мадақтайды (сен жарайсың, анаңның көмекшісі! анаң қалай 
қуанады!»).
- "Бала күтушісі" ойыны психолог балаға сәби қуыршағын ұсынады 
және былай дейді: "Бала өзі тамақтана алмайды, ішпейді, сүртпейді, 
ұйықтамайды және т. б. оған көмектесу керек!"және ауызша сұрау бойын-
ша әртүрлі әрекеттерді орындауды сұрайды. алдымен қарапайым "сәби 
орындыққа отырғысы келеді", "жүреді", содан кейін күрделі, әрекеттер 
тізбегін жүзеге асыруды білдіреді. мысалы," Бала ішкісі келеді", алдымен 
біз балаға баланы орындыққа үстелге қоюға, шыныаяқ алуға, шәйнектен су 
құйып, қуыршақтың аузына шыныаяқ алып, ішуге көмектесеміз. кейін біз 
өтінішті проблемалық жағдай ретінде айтамыз. "Бала аш! Біз не істейміз! 
немесе " кішкентай бала кір-қожалақ, шашы таралмаған! Оны ретке келтіру 
керек!»
3) процессуалдық және сюжеттік ойындар:
- "Қуыршақты тамақтандыру" (үстел қою, ыдыс-аяқ қою, отырғызу, 
қуыршақты тамақтандыру, аузын сүрту) немесе "көлікке арналған гараж 
салу" (жүк машинасына текшелер мен жолақтарды салу, құрылыс алаңына 
апару, түсіру, қабырғалар, шатыр салу, көлікті гаражға әкелу)
- сюжеттік ойындар-белгілі бір жоспарға немесе сюжетке сәйкес 
ойыншықтармен ойын әрекеттерін дәйекті орындау. "Баланың туған 
күні"ойынының мысалын қарастырайық. Ойынға қажетті ойыншықтар мен 
заттарды алдын-ала дайындап, тарату керек: қуыршақ, ыдыс-аяқ, жиһаз, 
көрпе, бөтелке, майлықтар, шамдар, пластилин.

85
психолог нәресте қуыршағын ұстап: "міне, бұл бала. Бүгін оның туған 
күні! Оған мереке ұйымдастырайық. Біз оған торт пісіреміз". Ол пластилині 
бар қорапты алып, балаға береді және торттарды орауды ұсынады 
(көрсетеді). содан кейін 3 тортты бір-бірінің үстіне табаққа салыңыз. ересек 
адам: "міне, туған күніне арналған торт. әрі қарай не істейміз?"егер бала 
қиналса, "туған күн тортында не болады?"Ол бір шамшырақты жабысты-
рады, содан кейін бала өзі әрекет етеді. "келесі не?" әрі қарай, психолог " 
ыстық!» деп айтады немесе (еліктеу әрекетін орындайды). сосын ұсынады: 
"кел сәбиге ән айтайық. туған күніңмен сені!». Қол соғу және "алақай!" 
деп айту. психолог:" Бұдан әрі не істейміз?"егер бала шамды өзі үрлемесе, 
"шамды сөндірейік"деп айтыңыз.
әрі қарай, егер бала әрекет етпесе, онда психолог: "бала тортты қалайды" 
немесе "Қане, балаға жегізейік "деп айтады. егер бала қуыршақты 
тамақтандырмаса, "бала торттың бір бөлігін қалайды" немесе "баланы 
тамақтандырайық" деп қосыңыз.
тамақтандыру кезінде айтатын "ням-ням" деп айтамыз. Бұдан әрі: "Бала 
торт жеді, енді ол нені қалайды?"Шырын бөтелкесін көрсетіңіз. ыдысқа 
шырын құйғандай болып, оны қуыршақтың аузына тосыңыз. Үстелге 
майлық салыңыз. Шыныаяқты кездейсоқ қағып қалыңыз. "О, мен шырынды 
төгіп тастадым! Қандай су болды! Біз не істеуіміз керек?». егер бала жауап 
бермесе, онда сұраңыз: "сен маған тазартуға көмектесе аласың ба?"егер ол 
ештеңе жасамаса, оған майлық беріңіз.
Ойын соңында психолог: "ал, туған күн аяқталды. енді не 
істейміз?"Қуыршақ пен көрпе қойыңыз. "Бала шаршады, ұйықтайтын 
уақыт келді". көрпе беріп, кідіріңіз. егер бала жауап бермесе, қуыршақты 
көрпемен жауып, сипап: "Қайырлы түн, балам!» дейсіз.
Осыған ұқсас мынадай сюжеттер ойнауға болады: "Баланы шомылды-
ру" ( қуыршақ сәбиді ваннада шомылдырамыз. Басын сусабынмен жуамыз, 
жөкені сабындаймыз, бетті, қолды жуамыз . Душ астында шаямыз. сүлгімен 
сүртеміз) және т. б.
Балалардың сюжеттік ойынын дамыту сөйлеудің қатысуынсыз, сондай-
ақ символдық заттар мен әрекеттерді: алмастырушы заттар мен алмастыру-
шы әрекеттерді қолданбай мүмкін болмайтыны белгілі.
- заттар-нақты заттарды алмастыратын (бейнелейтін) алмастырғыштар. 
әдетте балалар оларды шындыққа ұқсас етіп ауыстырады: пішіні, түсі, 
көлемі, құрылымы, материалы және т. б.
- өз сипаттамалары бойынша нақты әрекеттерді еске түсіретін ауы-
стыру әрекеттері. әрекеттердің бір бөлігі ауызша жоспарға ауысады: бұл 
әрекеттерді ешкім жасамайды, бірақ бала олар туралы хабарлайды және 
олар мінсіз деп саналады.
аутизмі бар балалар символдық сюжеттік ойынды түсінуде және 

86
тиісінше, оны жүзеге асыруда үлкен қиындықтарға тап болады. сондықтан 
психолог баланың ойынға деген ынтасын қалыптастыру бойынша дәйекті 
жұмыс жүргізеді (оны қызықты, тартымды етеді), оны біртіндеп қиындатады, 
алмастырғыш заттар мен ауыстыру әрекеттерін енгізеді. Ойынға ынта-
ландыру, егер ол сүйікті ойындар, баланың ойыншықтары, мультфильм 
кейіпкерлері негізінде жүзеге асырылса, артады.
4) сюжеттік-рөлдік ойындар.
психолог баламен әр түрлі тақырыптарда ойын ұйымдастырады:" от-
басы"," дүкен"," аурухана " және т.б. алдымен ол ойынның мазмұны тура-
лы айтады, баланың ойын туралы идеяларын нақтылайды (мысалы, дүкен 
дегеніміз не, онда не үшін барады, сатушы, сатып алушы не істейді). со-
дан кейін ол рөлдерді өзі мен бала арасында бөледі, осы әрекеттермен 
бірге жүретін деректемелер мен сөз тіркестері бар бірқатар дәйекті ойын 
әрекеттерін анықтайды. психолог пен бала бірнеше ойнайды, рөлдерді 
өзгертеді.
V тіл дамыту бойынша жұмыс
а) нысандарды білдіретін сөздерді түсіну мен атауды дамыту.
1) ғаламдық оқуды қолдану (Доман-маниченко карталары). Қосымша 
көрнекілеу сөздің айтылуын жеңілдетеді және көрнекі кескін мен оның ау-
ызша белгіленуі, сөздерді есте сақтау арасындағы байланысты нығайтуға 
қосымша мүмкіндіктер жасайды.
Бала мен ересек адам үстелге отырады. психолог "отбасы" 
тақырыбындағы карталарды көрсетеді: анасы, әкесі, атасы, әйелі, ағалары 
мен әпкелерінің есімдері және баланың өзі (отбасының нақты мүшелерінің 
суреттері көрсетілген, олардың артында оларды білдіретін сөздер бар). 
карточкалар баланың қолына берілмейді. алдымен біз сөзі бар картаны 
көрсетеміз - карточкаларды көрсету 1-2 секундқа созылады, оның бары-
сында жазбаша сөз нақты айтылады-содан кейін карта аударылады, фото-
сурет көрсетіледі және сөз қайтадан аталады. Баладан сөздерді қайталаудың 
қажеті жоқ, тек қарау керек. Біз барлық отбасы мүшелерін көрсетеміз. сол 
сияқты карталар сабақтың соңында көрсетіледі.
4-5 сабақтан кейін бала "ана" сөзін атайды және "ана" және "әке"сөздері 
бар екі картаны ұсынады. Бала мұғалім атаған 1 картаны таңдауы керек. 
Бала қажетті картаны таңдағаннан кейін (дербес немесе көмекпен) психолог 
ананың суретін көрсетеді, қайтадан атайды және мадақтайды. карточкалар-
ды сөзбен көрсету ересек адамның пікірінсіз өтеді. егер бала тапсырманы 
орындамаса, рәсім қайталанады. мысалы, мұғалім: "ана" деп атайды, содан 
кейін "ата" және "ана" деген екі картасын көрсетеді. Бала "ана" картасын 
таңдайды. мұғалім ананың суретін көрсетеді, "ана" деп атайды және бала-
ны мадақтайды.
- келесі сабақтарда біз суреттерді алдымен бірге орналастырамыз, со-

87
дан кейін баланың өзі олардың астына тиісті сөздерді қояды.сөздік өтініш 
орындаймыз : "көрсет, ана, ата... қайда, ал сен қайдасың (немесе баланың 
есімі). Біз сөздерді оқимыз, суреттерді атаймыз. егер баланың сөйлеу 
қабілеті мүмкіндік берсе, біз: "орындықта кім отырады?", "Бүгін кіммен 
келдің көрсет (немесе айтыңыз)?» деп сұраймыз.
"Отбасы" тақырыбын пысықтағаннан кейін басқа лексикалық тақырыптар 
алынады: алдымен тұрмыстық заттар ("тамақ немесе азық-түлік", "киім", 
"аяқ киім", "жиһаз", "ыдыс-аяқ"), содан кейін ой-өріс кеңейеді (жануарлар, 
құстар, көлік, өсімдіктер және т.б.). тұрмыстық заттармен жұмыс алдымен 
нақты тұрмыстық заттардың (тамақ, киім, баланың аяқ киімі, үй ыдысы және 
жиһаз) фотосуреттері негізінде жүзеге асырылады. содан кейін көрнекі 
кескіндер жалпыланады және тақырыптық суреттерге бекітіледі.
карточкалармен жұмыс барысында біз сөздердің мағынасын түсіну және 
оларды әлеуметтік мәтінмәнде енгізу бойынша жұмысты міндетті түрде 
жүргіземіз. "тамақ" тақырыбы бойынша әңгімелесудің үлгі сұрақтары»:
- сен қандай тамақты ұнатасың екен (көрсет немесе айт)? мен ұнатамын 
.. анам не жегенді ұнатады, ағасы?
- сен таңертең не жедің? таңғы асқа не жедің?
- сен түскі асқа (кешкі асқа) қалай тамақтанамын деп ойлайсың? 
Білмесең, анаңнан сұра.
"киім және аяқ киім" тақырыбы бойынша әңгімелесудің үлгі 
сұрақтары»:
- суық болған кезде қандай киім кию керек? ыстық және т. б.
- жаңбыр жауса, қалай киіну керек?
- егер киім кірленген болса, не істеу керек?
- киімді қайдан сатып алуға болады?
2) "керемет сандық" ойыны (қорап, сөмке).
мұғалім сандықшаны немесе ашық қорапты ұстайды. Баланың 
қызығушылығын ояту үшін сіз әдеттегі аяқ киім қорабын қолдана аласыз, 
оның бүйір қабырғасында дөңгелек тесік жасаймыз, сонда бала қолын оған 
сұға алады. Қорапқа бірнеше жануарлардың мүсіндерін саламыз. ересек 
адам: "менің қолымдағы қорапта бір нәрсе бар (қорапты шайқайды). Онда 
не бар екенін білгің келе ме? тақылдатып көрейік, мә, тақылдат. тук-тук (біз 
баланы тук-тук деп айтуға итермелейміз). Бізге қонаққа кім келді?"психолог 
алдымен затты (итті) алады. "Бұл кім? Бұл ит. "ав-ав" сонымен бірге итті 
білдіретін қимылды көрсетеді (бас бармақ пен бүктелген басқа саусақтарды 
ырғақты түрде байланыстырады). тағы да қайталайды "ит. Бұл ииит". "итті 
алғың келе ме? ". менен "маған итті бер" деп сұра ( ым-ишара көрсет)
(кеңдеуді соғып) беріңіз. "итті мә". итті кілемге отырғызыңыз (қағаз 
парағы). Басқа жануарлармен де осыған ұқсас. Баланы сөздерді айтуға ын-
таландыру үшін дыбысқа еліктеу мен қимылдар қолданылады:

88
- мысық- мияу + қимыл ( қолды сипау);
- балық- буль - буль + қимыл ( екі алақанның біріккен қозғалысы);
- аю ы-ы-ы-ы + қимыл (қол мен басын бір жағынан екінші жаққа 
шайқау);
- тауық-қыт-қыт + қимыл (иілген сұқ саусақпен біз тұмсық сияқты қимыл 
жасаймыз;
Біз осындай жұмысты жануарлардың жұмбақтарымен ойнаймыз. психо-
лог баланың алдына жұмбақсыз тақта қойып: "сізге не керек?"Бала онома-
топеяны, қимылды және сөздерді қолдана отырып (алдымен сөйлесіп, бірге 
көрсетіңіз), содан кейін бала өз Қалағанын айтуға тырысады. мұғалім: "сіз
кө-бе-лекті қалайсыз ба? мені сұраңыз - " маған (кеудеге) көбелек (қимыл) 
беріңіз. Бала көбелектің жұмбағын алып, оны тақтаның тиісті ойығына са-
лады.
3) "Домино"ойыны. Домино карталарында қарапайым суреттер 
қолданылады, мысалы, жануарлар немесе ойыншықтар. алдымен біз олар-
ды балаға береміз, ол оларды қарайды, ал ересек адам заттарды атайды. 
содан кейін балаға ойын ережелерін түсіндіріп, көрсете отырып, психолог 
мезгіл-мезгіл ойын процесіне түсініктеме береді: "сонымен, менде не бар? 
Балық! міне, балық! Қоямын! енді сен! сіз не деп атайсыз! ит! ал мұнда 
не? Доп! Қолайлы ма?"және т. б.
б) іс-әрекеттерді білдіретін сөздерді түсіну мен атауды дамыту.
етістіктер фразалар мен фразалық сөйлеуді қалыптастыру үшін негіз бо-
лып табылады. Баланы оларды әртүрлі жағдайларда қолдануға шақыру өте 
маңызды. психологиялық жұмыстың әртүрлі кезеңдерінде қолданылатын 
баланың көптеген ойындары мен іс-әрекеттері сөздерді түсіну мен 
қолдануды қамтиды. жұмыстың осы кезеңінде психолог етістіктер сөздігін 
дамыту және фразаны қалыптастыру бойынша арнайы жұмыс жүргізеді.
1) "көңілді сайқымазақ" ойыны. психолог басына қалпақ кие алады 
(баланың қалпақтан қорқуы мүмкін екенін ескеру керек) және ол клоун 
екенін және әрекеттерді орындайтынын, ал бала клоуннан кейін қайталануы 
керек екенін айтады. Біз қарапайым әрекеттерден бастаймыз: "клоун келе 
жатыр!"(біз сол жерде жүреміз), " клоун жүгіреді!", "клоун ұйықтап жатыр" 
(біз іс-әрекетке еліктейміз, басымызды еңкейтіп, қолымызды щектің астына 
қоямыз) және баланы бізден кейін қайталауды ұсынамыз. Бір сабақта 3-4 
қарапайым әрекетті қолданамыз. келесі сабақтарда бала оны ересектерге 
көрсетпей ауызша орындайды.
Бірте-бірте біз жаңа әрекеттерді енгіземіз: тамақтану, ішу, жуу, сүрту, 
тістерімізді тазалау, киіну, сурет салу. келесі сабақтарда сөйлеу дамыған 
сайын эмоцияларды беретін етістіктерді енгіземіз:" клоун күледі " және 
күледі, жылайды (бетімізді жауып, жылау дыбыстарын шығарамыз), таң 
қалдырады, қорқады және т. б.
2) Отбасы мүшелері мен баланың фотосуреттерін, содан кейін әртүрлі 

89
әрекеттерді орындайтын басқа адамдардың суреттерін (дидактикалық 
құралдар) пайдалану. етістіктерді түсіну туралы әңгіме өткізіледі ("мұнда 
кім ұйықтайды? жерді кім қазып жатыр?) және оларды қолдану (ана не 
істейді ... әже, бала, бала және т. б.?)
мұндай суреттермен жұмыс кеңейіп, 3-4 сөзден тұратын сөз тіркестерін 
қалыптастыру үшін қолданыла алады (орындықта кім отырады, орындықта 
кім бар? "Бала не ішеді? "Қыз неде отырады?") және т. б.
3) логоритмикалық ойындар. логоритмикада қолданылатын әртүрлі 
тақпақтар, рифмдер қолданылады. психолог өлең оқиды, бала сөздерге 
сәйкес қимыл жасайды. мысалы, "алаңда үй тұр".
Бір-екі, бір-екі (қол шапалақтаңыз).
Ойын басталады!
алаңда үй тұр (біз бастың үстінен қолдармен "шатыр"жасаймыз).
Бұл үй әлі де жабық (біз кеудені қолдарымызбен, иықтарымызбен 
қолдарымызбен жабамыз).
Біз есіктерді кеңірек ашамыз (қолымызды кең ашамыз).
Біз барлығын қонаққа шақырамыз (қол қимылымен шақыру).
в) Фразалық және үйлесімді сөйлеуді қалыптастыру.
Диалогтік сөйлеуді дамыту. Баланың сөйлеуі дамыған сайын, оның 
айналасындағы әлем туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру барысында 
диалог жүргізу қабілетін қалыптастыру бойынша арнайы жұмыс жүргізіледі. 
Ол үшін сабақтың құрылымына "әңгіме"арнайы тармағы кіреді.
Бірінші әңгіме сәлемдесуден кейін бірден басталады және бір-екі 
сұрақтан тұрады: "Қалайсың? жарайды?"қимыл қолданылады (бас бармақ 
жоғары көтеріледі), басты изеу," иә","жақсы" деген сөздер.
содан кейін әңгіме күрделене түседі, оның тақырыбы пайдаланылған 
сөздікке сәйкес келеді. мысалы, кейін тақырыптар "отбасы" сұрауға бо-
лады баланың "сенің атың кім? анаңның аты қалай? әкем қайда?"тамақ" 
тақырыбынан кейін - " Бүгін таңғы асқа не жедің? "Дүкеннен не сатып 
алдық?" "көлік" тақырыбынан кейін - "сен немен келдің?.""әжесіне не-
мен бардық?"және т. б.
сондай-ақ, эмоционалды-семантикалық түсініктеме беру арқылы 
сюжеттік сурет салу әдісі қолданылады [8], сонымен қатар үйлесімді 
сөйлеуді дамытудың дәстүрлі әдістері мен әдістері: мәтіндерді оқу, драма-
тизация ойындары.
VI перцептивті және ақыл-ой дағдыларын дамыту
1. Дидактикалық ойындар:
1) пішіндерді, түстер мен шамаларды байланыстыру, ажырату және атау 
дағдыларын қалыптастыру мақсатында сортерлер, пошта жәшіктері, пира-
мидалар, матрешкалар.
2) ұғымдарды игеруге арналған ойындар мен жаттығулар: ауыр-жеңіл, 

90
жоғары-төмен, ұзақ-қысқа. Біріншіден, бұл ұғымдар сенсорлық тәжірибе 
негізінде қалыптасады (біз ауыр бөтелкені сумен итеріп, қауырсынды 
лақтырамыз), содан кейін оларды нақты тұрмыстық заттармен және 
қоршаған әлеммен, содан кейін суреттердегі заттардың суреттерімен бай-
ланыстырамыз.
3) жоспарлау, кезең-кезеңмен орындау функцияларын қалыптастыруға 
бағытталған ойындар мен жаттығулар
- үлгі бойынша құрастыру: барлардан, текшелерден, қағаз жолақтарынан, 
таяқшалардан;
- мозаика;
- коган әдісінің бейімделген нұсқасы. кесте ұсынылады, оның 
көлденеңінен әр ұяшыққа геометриялық пішіндер, ал тігінен түрлі – түсті 
дақтар жабыстырылады. Бала геометриялық пішінді алады (сары шеңбер) 
және екі белгіні: пішіні мен түсін байланыстыра отырып, кестеден өз орнын 
табуы керек.
Бірінші сабақтардың құрылымы:
- cәлемдесу;
- ғаламдық оқу карталарын қолдана отырып жаттығулар;
- "мысық-тышқан"мобильді ойыны;
- "пирамида" тақырыптық ойын;
- "керемет сандық" ойыны;
- сүйікті ойын немесе демалыс;
- "көңілді сайқымазақ" ойыны;
- дидактикалық ойын: сортер;
- ғаламдық оқу карталары;
- қорытындылау. Қоштасу.
келесі сабақтардың құрылымы
- сәлемдесу;
- әңгіме;
- ғаламдық оқу карталарын қолдану жаттығулары;
- қимыл-қозғалыс ойыны;
- пәндік-ойын әрекеттері (процессуалдық, сюжеттік ойын);
- сүйікті ойын, демалыс немесе музыкалық-қозғалыс ойыны немесе ло-
горитмика;
- сюжеттік суреттер (сюжеттік сурет, кітап оқу);
- дидактикалық ойын: таяқтардың құрылысы;
- қорытындылау. Қоштасу.
жұмыстың үшінші сатысынан күтілетін нәтижелер:
Бала үнемі немесе тұрақты емес (ішінара):
- түрлі қарым-қатынас құралдарын: көзқарас, ымдау, ым-ишара, сөздер, 
сөз тіркестерін қолдана отырып, байланысты қолдайды және бастайды;

91
- ересек адаммен ойын қарым-қатынасын жүзеге асырады: кезекпен, 
ересек адамның ұсынысы бойынша және көмегімен немесе өз бетінше 
әрекеттермен бірлескен ойындар ойнайды;
- пәндік-ойын әрекеттерін орындайды, процессуалдық және сюжеттік 
ойынға қосылады;
- алдын-ала бағдарлау, жоспарлау, кезең-кезеңмен орындау және бақылау 
арқылы қарапайым мақсатты әрекеттерді (мотор, сөйлеу, танымдық) жүзеге 
асырады;
- әлеуметтік (ерікті) мінез-құлық дағдыларын көрсетеді: сабақ тәртібін 
ұстанады, ересектердің ережелері мен талаптарын орындайды;
- сөздерді, сөз тіркестерін қолданады;
– қоршаған тұрмыс заттары, өзінің және айналасындағылардың іс-
әрекеттері, өмірлік оқиғалары туралы хабардарлықты көрсетеді.
күтілетін бірқатар нәтижелерге (тармақтарға) қол жеткізу баланың де-
фектолог және логопедпен жеке сабақтарда академиялық білімді, іскерлікті, 
дағдыларды меңгеруге, сөйлеудің әртүрлі жақтарын (фонетикалық, 
лексикалық, грамматикалық) қалыптастыруға дайын екендігін куәландырады. 
психолог баланы белгіленген тәртіппен дефектологпен және логопедпен 
жеке сабақтарға жібере алады.

жүктеу/скачать 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: