Білім және ғылым министрлігі

1. 
   Зертханалық жұмыстың мақсаты қандай?
   
2. 
   Зерттелетін тізбекте Кирхгофтың 1-ші заңы теңдеуін жаз.
   
3. 
   Зерттелетін тізбекте Кирхгофтың 2-ші заңы теңдеуін жаз.
   
4. 
   Зерттелетін тізбекте бір шамды өшірсе, реостат шамының кедергісі қалай өзгереді?
   
5. 
   Зерттелетін тізбекте эквивалентті кедергіні жаз.
   
6. 
   Зерттелетін тізбекте қосылған шамдардың санын көбейтсек, тізбектің тармақталмаған бөлігіндегі ток күші қалай өзгереді?
   
7. 
   2-ші реостатта бір шамды өшірсек, 2,3,4 –ші ток күші қалай өзгереді?
   
8. 
   1-ші реостаттың кедергісін 0-ге дейін азайтсақ, 1-ші кернеу қалай өзгереді?
   
9. 
   5-ші реостаттың кедергісін 0-ге дейін азайтсақ, 1-ші кернеу және АБ кернеуі қалай өзгереді?
   
10. 
    Не үшін 1-ші кедергінің өсуі 1- ші ток күшіне қарағанда, 1- ші кернеуге көп әсер етеді?
    

1-кесте

1. 
   Белгілі мақсатқа жету үшін өлшеуіш аспапты тізбектеліп жалғанған 3 резистордың тізбектеліп жалғанған сұлбасын құру және осы резисторлордың параллель жалғанған сұлбасын құру.
   
2. 
   Резистордың тізбектеліп жалғанған сұлбасын құру және мұғалімге көрсету.
   
3. 
   Тізбекті қосып, керек кернеуді қондыру. Реостат кедергілерінің 2-3мәндерін әрбір телімдегі кернеу түсуін және тізбектегі ток күшін өлшеу. Мәндерін 2 кестеге енгізу. Қуат балансын құру.
   

2-кесте

4. 
   Параллель жалғанған резистордың сүлбасын құрып, мұғалімге көрсету.
   
5. 
   Тізбекті қосып, керек кернеуді қондыру және кедергінің 2-3 мәндерді тармақтардағы ток күшін өлшеп , 3 кестеге енгізу
   
6. 
   1-суретке қарап отырып тізбек құру және дұрыстығын мұғалімге тексерту.
   
7. 
   Тізбекті іске қосу, керекті кернеуді орнату. R₅ , R ₄ , R₃, кедергілерінің өзгеруінде тізбектегі ток күшімен кернеу түсуі қалай өзгеретінін табу. Мәндерін 4 кестеге енгізу.
   

1. 
   Тізбектеліп жалғанған тізбектің кедергісін, және әрбір реостаттың қуатын, эквивалентті кедергіні және тізбектегі барлық қуатты есептеп, 2 кестеге енгізу және қуат балансын тексеру.
   
2. 
   Параллель жалғанған тізбекте кедергіні, өткізгіштік және барлық тізбектегі әрбір реостаттың қуатын өлшеу және 3 кестеге мәндерін жазу. Қуат балансын тексеру.
   
3. 
   Жұмыс бойынша қорытынды: а) резисторлардың тізбектеліп жалғануында кернеудің таралуы; ә) резистордың параллель жалғануында токтардың таралуы; б) Кирхгофтың 1 және 2 заңдарын дәлелдеу; в) есепті және нақты шешімнің сәйкес келмеуін анықтау.
   
4. 
   Ток пен кернеудің өзгеру сипатын жазбаша түсіндіру.
   
5. 
   Тізбектегі тоқ пен кернеудің өзгеруі сипатына қорытынды жасау.
   
6. 
   Қорытындыны отчетқа енгізу.
   

1. 
   Электр тізбегінің есептеулерін қысқарту үшін электротехникада негізінен тізбектің кейбір бөлігін қарапайым сұлба ретінде, қысқартуға болады. Ондай ауысу, түрленуді қозғамай-ақ, тұтынушылар мен генераторларға әсерін тигізбеу керек, яғни, ток күші, қуаттар, кернеу түсулері өзгермеу керек.
   

Егер кез-келген жұлдызды үшбұрышқа немесе керісінше жұлдызды үшбұрышқа ауыстырсақ, онда, бұл тізбек тізбектелген немесе параллель жалғанған болады және оны қысқарту жолы арқылы есептеу оңайға түседі.

1. 
   Есептеуді бастамас бұрын, әріптерді сандармен алмастырамыз. Жұлдызды құрайтын резисторларды 1 санмен, ал үшбұрышты құрайтын резисторларды екі әріппен белгілейік. АВС үшбұрышын таңдапалып, оның резисторларын жаңаша белгілейміз:
   

R₁ = R_ВС; R₃= R_АВ; R₅= R_СА;

Эквивалентті жұлдыз кедергісін есептеу формуласы:

Эквивалентті үшбұрыш кедергісін есептеу формуласы:

Егер жұлдызға бірдей 3 резистор ( симметриялы жұлдыз) кіретін болса, онда оны түрлендіргеннен кейін симметриялы үшбұрыш аламыз.

1. 
   сурет 2- сурет
   

1. 
   Зертханалық жұмыстың мақсаты неде?
   
2. 
   1- ші суретте резисторлар қалай жалғанған?
   
3. 
   Осы сұлбаның қандай фигураларын есептеулерді қысқарту үшін түрлендіреміз?
   
4. 
   1-ші сурет сұлбасындағы АСД үшбұрышын эквивалентті жұлдызға түрлендіржәне сұлбаны қайтадан сыз.
   
5. 
   1-ші сурет сұлбасындағы жұлдызды төбесін С нүктесі етіп алып, эквивалентті үшбұрышқа түрлендір, сұлбаны қайта сыз.
   
6. 
   4 сұрақтың сұлбасына барлық тізбектің эквивалентті кедергісі формуласын жаз.
   
7. 
   5 сұрақтың сұлбасына барлық тізбектің эквивалентті кедергісі формуласын жаз.
   
8. 
   Эквивалентті жұлдыз кедергісін есептеу формуласын жаз.
   
9. 
   Эквивалентті үшбұрыш кедергісін есептеу формуласын жаз.
   
10. 
    Эквивалентті симметриялы үшбұрыш кедергісін есептеу формуласын жаз
    

1. 
   кесте
   

1. 
   1 сурет сұлбасында қолданылатын, реостат кедергілерін өлшеу үшін тізбек құру (3-сурет )
   
2. 
   Тізбекті қосу, реостаттың ысырмасын қондыру. Мәндерін 2 кестеге жазу. Барлық резисторларға өлшемдерді қайталау.
   

3. 
   Тізбекті құрастыру (1сур.) және дұрыстығын мұғалімге көрсету
   
4. 
   Тізбекті қосу, керек кернеуді орнату. Кернеу мен ток күшін өлшеу, мәндерін 3 кестеге жазу.
   
5. 
   R_А, R_В, R_С, эквивалентті жұлдызшасының (2 сур) кедергісін есептеу, мәндерін 2.16 кестеге жазу.
   
6. 
   Тізбек құру (2.19сур) Реостат ысырмасын кедергінің есептелген мәніне сәйкес жағдайына орнату. Аспаптардың көрсеткіштеріне бақылау жасау 2 кестеге мәндерін жазу.
   
7. 
   (2 сур) Тізбек құру, және мұғалімге көрсету.
   
8. 
   Тізбекті іске қосу, керек кернеуді орнату. Ток күші мен кернеуді өлшеу, 3 кестеге мәндерін жазу.
   
9. 
   4 және 8 бөлімдерінің өлшенген мәндерді белгілі мәндермен салыстыру.
   

2-кесте

шама		Реостат
		R1	R2	R3	R4	R5	RА	RВ	RС
U	B	Тәжірибеден
I	A
R	Ом	Берілгені					Есептеулерден

3-кесте

АВС бөлігі-нің жалғануы	I , A	I2 , A	I4 ,A	UАВ ,B	U ВС , B	UСD , B	UАС , B
∆
ү

4- кесте

U ,B	I1 ,A	I2 ,A	I3, A	I4 ,A	I5 ,A	UАВ, B	UВС ,B	UCD ,B	UDA ,B	UAC,B

Мәндердің тәжірибелі тексерілуі.

1. 
   1 сурет сұлбасында кернеу мен кедергінің, резисторлардағы кернеу түсуін есептеу. Мәндерін 4 кестеге енгізу.
   
2. 
   Зертханалық жұмыс бойынша қорытынды жасау: а) эквивалентті жұлдыздың үшбұрышқа ауысуын; ә) үшбұрыш және жұлдыздызды жалғанған тізбектің ток күші мен кернеуінің мәндері тәжірибеде есептеулермен сәйкес келмеуін тексеру;
   
3. 
   Қорытындыны есепке жазу.