Бөж тақырыбы: Ежелгі дәуір мифологиясы Орындаған: Берікболқызы Ақтоты Тексерген:Қошқарбаев Е. Алматы, 2023 ж Жоспар Кіріспе
жүктеу/скачать 23,8 Kb.
|
1 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Тексерген:Қошқарбаев Е. Алматы, 2023 ж Жоспар Кіріспе Көне грек философиясы Негізгі бөлім
- Қорытынды Кіріспе
- Ғарыш. Жер. Адамза
|
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Факультеті:Филология БӨЖ Тақырыбы:Ежелгі дәуір мифологиясы Орындаған:Берікболқызы Ақтоты Тексерген:Қошқарбаев Е. Алматы, 2023 ж Жоспар Кіріспе Көне грек философиясы Негізгі бөлім 1.Жердің пайда болуы 2.Мифологиялық кейіпкерлер 3.Адамның сезімі туралы ой Қорытынды Кіріспе.Дінтану көне грек мифологиясының дамуын үш кезеңге бөледі. Олар хтон немесе олимпке дейінгі кезең, классикалық немесе олимп кезеңі және бертмді немесе героикалық кезең. Бірінші хтон кезеңіндегі мифтік ұғым бойынша бүкіл әлемнің,барлық тіршіліктерінің негізгі, әрі арнасы асыраушы ұлы Жер ана. Мифология бойынша жер тіршілік белгілері бар. Олар қоршаған ортадан, адамның өзінің қимыл-әрекеттерінен, мінез-құлықтарынан көрініс береді. Бұл кезеңдегі мифологияның басты кейіпкерлері- Медуза, Химера, Гидрад. Классикалық немесе олимп кезеңі патриархта өтумен, алғашқы мемлекеттің пайда болуымен ерекшеленеді. Бұл тұтастай мифологияның жаңа арнаға өтуіне жол ашты. Табиғат құбылыстарымен шендестірілген құбыжық құдайлар орнына қайрымды құдайлар бейнелері пайда бола бастады. Жаңа құдайлар әлемінің, қоғамының және адамның тұтастығы үшін күрескерлер болып суреттелді. Олардың барлығы әлемнің тең ортасы деп танылған олимп тауына топтастырылды. Осы орталықта айнала қоршаған космом кеңістігі ұғымы қалыптасты. Ғарыш. Жер. Адамзат Әлемнің (ғарыштың) пайда болуы туралы миф Гесиод айтқан хаос ғарыш түріне жатады.Әлем бірте-бірте бастапқы пішінсіз күйден құралып,бүгінгі күндегі күйге дейін дами түскен.Оған себеп философия тұрғысынан қарастырар болсақ,теологиялық және антропологиялық- сюжеттер дәлел бола алады. Яғни бұл ғылымда ол тікелей Құдайлармен байланысты деп есептелінеді.Бұл тақырып көне Грек тарихында кеңінен өріс алған.Осы грек мифінің қалыптасуы туралы ой алдымен Құдайлардың арасындағы төбелес,жер-ғаламның пайда болуы,адамдар мен Құдайлардың арасындағы қарым-қатынас туралы мифтік пікірлерден шыққан.Сондай бір пікір Геосидте де айтылады:Әлем басында көк,жер,теңізбен бірге болған.Бірақ кейіннен олар жанжалдасып,бөлініп кеткен. Келесі Құдайлар тақырыбын өрбітіп кетсек.Нақты сипатқа ие болмаса да,орфизм құдайлардың шығу тегін зерттейтін ғылым болып табылады. Осыған байланысты орфиктер гесиодтық "Теогонияның"сыншылары ретінде әрекет етеді. Эпименид ауа мен түннің басталуын мойындады, олардың арасындағы некеден Тартар мен әлемдік күнді тудырған жұп құдайлары пайда болды. Гесиодта әлемдік жаратылыс(тұқым) туралы бірде - бір сөз жоқ, бірақ дәстүрлікке сай грек мифологиясында әлемдік өрбудің тарихы бар. Бұл Зевс Аққу кейпінде пайда болған Леда туралы мифпен байланысты болып келеді.Онымен қоса Зевс онымен (Леда) некелескеннен кейін Елена мен Диоскуралар дүниеге келді.Ежелгі Грецияда тағы да бір орфик Ферекид те өз пікірін ортаға сала бастады (б. з. д. V ғ. Е.).Өзінің " Теогониясында”:Зевс пен Хронос (уақыт) және Хтония(жер) туралы мифтік көзқарастарын білдіреді.Мұнда Гесиодқа белгісіз құдайлардың үштігі пайда болып,олардың арасында Хронос Гесиод Кроносын қайта түсіну ілімі қалыптасады(этимологиялық тұрғыдан Кро - мұрын мен Хронос бір - бірімен байланысты емес). Уақыттың пайда болуы Кроностың орнына бос санат ретінде, гесиодтағы космос тарихындағы кезең—грек ойының дамуы тұрғысынан маңызды құбылыс. Бірақ бұл жаңалықтың антикварлық тарихнама үшін маңыздылығын асыра айтуға болмайды. Себебі,Уақыт категориясының орфикалық интерпретациядағы әсерін біз тек Орфей туралы білетін және оны Гомер мен Гесиодқа қарағанда ертерек уақытқа жатқызған Гелланиктен табамыз.Сонымен қатар Геркулесті "уақыт"деп тани алады екенбіз. Бірақ Геродот бұл тұжырымдамаға қарсы шығып,уақыт категориясының бұл теорияға қатыссыз екендігін айтты.Әйтсе де,бұл ой өзге тарихшылар мен зерттеушілерге әсер етпеді.Орфизм ғылымында ең бастысы - Дионистің негізгі рөліне баса назар аудару, оның өлімімен адамзат тарихының басталуынан көрініс табады.Дионисті бөліктерге бөлудің мифтік бейнесінде, содан кейін оның тағдырын қайталайтын адамзат тағдыры туралы орфикалық идеялар да бейнеленіп жүр. Бұл тұрғыдан қарастырар болсақ,орфизм христиан дінімен тығыз байланысты деген шешімге тоқтамға келе аламыз.Орфиктер олимпиадалық мифологиямен полемизацияланып қана қоймай, мифті зерттеушілер ретінде де үлестерін қосып,әрекет етті.Егер де біз Платонға жүгінсек, шамамен 500 ж. ол Афинада болып, қаланы Килонов алаңынан тазартты, мифология мәселелеріне қатысты бірқатар жазбаларға ой тастады.Идея "Куреттер мен корибанттардың шығу тегі", "Тео - гония" (500 жол), "Аргонавтика" (6500 жол), "Минос пен Радамант туралы" (4000 жол), "Крит мемлекетіндегі құрбандықтар туралы" еңбектерінен көрінеді.Максим Тирдің және Эпименид туралы жазған басқа да түрлі авторлардың мәлімдемелеріне сүйене отырып, Минос пен Радамант оны арман ретінде өмір туралы мистикалық ілім тұрғысынан қызықтырып,зерттеуге бастама болады. Эпименид Минос пен Радамантпен қиялдағы арман кезінде некелескені анық және олар оған өз заңдарын орфикалық идеялар рухында түсіндіре кетеді. Сол сияқты, Эпименидтің "Аргонавтикасы" мифтің дәстүрлі экспозициясы емес, Орфей аргонавттарының жорығына қатысу туралы әңгіме және өлім мен жанның жер шарлаушылығы туралы орфикалық идеялардың үзіндісі болды. Яғни өлімнен кейін жан әлемді шарлап кетеді деген сенім ерте ғасырларды басымдылыққа ие болды. Әлем алғаш пайда болар кезде ешкімге белгісіз болғаны белгілі.Кейіннен Құдайлардың әсерімен белгілі бір пішінге келіп,топырақ,от,су пайда болды.Сол арқылы физикалық құбылыстар айналымға ене бастады.Мысалы жердің тартылыс заңы секілді.Бұл ғылымдардвң бәрі басында Құдаймен тікелей байланысты делініп,бір ғажайып күшпен суреттелсе,қазіргі ғасырда бұның бәрі ғылыми дәлелдемелерге ие болған. Мифологияға қайтадан оралар болсақ,адамның пайда болуының себебі ретінде белгілі бір Құдайларды қарастырған.Оларды Гректер сөзді махаббат Құдайы деп тани түседі. Мифтік көзқараста махаббат Құдайы Афродитаға айналады делінеді.Бірақ ғылыми дерек бұл нәрсені жоққа шығарады. Гесиодом "махаббат" деген сөзге түрлі баламаларды көрсеткен еді:"қыздың сыңғырлаған күлкісі”, “күлкі мен алдау”, “махаббат—мастық”,”қуаныш”,”бақыт”. Кейбір орфик ғалымдар дүниедегі кез келген сезімді жоққа шығарып жетеді.Себебі,ол сезім адамның тарапынан көрінбейді деп жатады.Мен осы тұрғыда өз пікірімді айтып кеткім келеді.Әрине бұл қате пікір.Адамның сезім-күйлері оның өзінен шығады.Әр адамның өзіне тән күйініші,яки қуанышы болғандықтан,мұндай эмоция тек адамдарға тән.Әрине кейде тірі жан иесі жануарлардан да көре аламыз.Сол секілді “махаббат” сезімі.Оны да жоққа шығарған ғалымдар аз емес-ті.Адамзаттың пайда болуы,Құдайлар арасындағы кейбір жанжалдың өзі осы махаббат үшін болды емес пе?Сондықтан адамнан оның сезім мүшелерін бөліп қарастыруға қарама-қайшылықтың белгісі.Махаббатта ерекше күш бар.Эрос.Эрос—бұл, біз әлемде бар тартылыс күші.Ол кеңістікте арнайы заң ретінде де қалыптасқан.Егер физика тұрғысынан қарастырар болсақ,бұл күш жер-әлемді қозғалысқа әкелетін заңдылық. Келесі Құдайлар,Хаос пен Жер.Хаос өзіне сай жанды әйелдікке алып,әкеледі.Әрине,тағдырлары дұрыс болмағанымен,адамзаттың пайда болуына өз әсерлерін тигізуде өз әсерлерін тигізеді делінеді..Сонда да,олардың тағдырлары үлкен қайғыға душар болды.Себебіне келсек,тағдырларына әр түрлі құбыжықтар араласқаннан еді. Эристің бәсекелестігі мен жанжалы, халыққа аштық,қайғы,өлім,түрлі төбелестерді ғана алып келді.Осының әсерінен ғаламды жөнге келтіру үшін түрлі жазалар,айла-тәсілдер қарастырыла бастады.Ал Түннің Эребусқа қосылуынан жарқын Күн әлемге беріледі. Жарық пайда болады. Осы кезден бастап Ежелгі Греция басына бақ қонады десек артық етпейді. Ал ғаламдағы Жаратушының қызметі де осы еді.Ол барлығын байланыстырады және ажыратады. жүктеу/скачать 23,8 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2