«Болса болар, бәлкім, менің паңдығым »
«Өздерің білер Нартаймын»
жүктеу/скачать 2,61 Mb. Pdf көрінісі
|
«Өздерің білер Нартаймын» БАЙҚАУ
Елдiң елдiгiн, халықтың бiртұтастығын танытып, әр адамның бойына қуат, жанына жалау боларлық кез ендi келгендей. Күнi кеше ғана жер шарының екiншi жарты сында өткен БҰҰның мәртебелi жиынын да Елбасының қазақ тiлiнде сөз бастауы ұлт мерейiн өсiрiпақ тастады. Ал Қазақ хандығының 550 жылдық торқалы тойын бүкiл ел болып атап өту жас ұрпақтың көкiрек көзiн ашып, халқымыздың тамыры түрік ағайындар ашқан тұрмысы төмен от басылардан шыққан балаларға арналған 50ге жуық пансионаттар бар. Биыл осы пансионат тармен меморандум бекіттік. Осы дан былай пансио нат діни пәндерді тек Діни басқарманың бекітуімен ғана оқытатын бо лады» деді Бас мүфти. Көтерілген тақырыпқа орай тілшіғалым Ғарифолла Әнес балалар үйіндегі діни тәрбие мен түрмелердегі діни үгітнасихат жұмыстарының жүргізілу ба рысына алаңдаулы екенін, ал бұл болашақта ұрпаққа өз әсерін тигізетінін жасырмады. Бас мүфти түрмедегі сотталғандармен діни уағыз жұмыстары жүргізілетінін атап өтіп, мәселенің қиындығы – терроризмге қатысты деп сотталған азаматтардың түрмеге түскеннен кейін де қасындағыларды басқа ағымға уағыздап, шақыруында екенін жа сырмады. Ержан қажы Малғажыұлы Қарағанды, Түркістан, Алматы қалалары мен Алматы облысында жаңа мектепинтернат ашы латынын айтты. Мұнда көпбалалы және тұрмысы төмен отбасылардан шыққан балалар қабылданбақ. Отырыс барысында қоғамға жат діни ағымдармен күресу, осы тұрғыда діни ағартушылық жұмыстарды жүргізу, діни сауаттылықты отбасынан ба стау жайында тұшымды ойлар мен пікірлер айтылды.
Ақбота ИСЛӘМБЕК ҰЛЫ ДАЛАНЫҢ ҰЛЫ ТОЙЫ (Басы 1-бетте) Бұл күні монумент маңына елуге жуық киіз үй тігіліп, сахна, алтыбақан, спорттық алаңдар, тайқазандар және басқа да нысандар орнатылып, өз алдына әдемі этноауыл орын тепті.
– Өткен тарихымызды зерттеп, мәлімет ж и н а у ү ш і н т ә у е л с і з д і к ж ы л д а р ы н д а әлемнің түкпіртүкпіріне экспедициялар ұйымдастырылды. Біздің тарихымыз баста уын сақ, ғұн, түркілерден алып, Керей мен Жәнібек хандардың Шу алабына көшіп, Қазақ хандығының туын көтеруімен жалғасады. Біз бұл мерекені тарихымыздың терең екендігін бүкіл әлемге таныту үшін, өскелең ұрпаққа жеткізу үшін өткізіп отырмыз. Мерекеге орай Тараз қаласының да келбеті жаңарды. Бұған Қазақстанның барлық облысы атса лысты, сол үшін оларға алғыс білдіреміз. Осының бәрі – ұрпақтың атабабалар амана тына адалдығының, Ұлы Дала тарихына тағзымының нышаны. 17 елден келген қонақтарға алғыс айтамын, – деп Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев жиналған қауымға ақ тілегін жолдады. Елбасы, сондайақ, «Біз кез келген мерекені халыққа көбірек игілік жасау үшін пайдалана мыз. Әлемде тұрақсыздық, қақтығыстар мен соғыстар болып жатыр, ал біздің елде бәрі тату әрі өзара сыйластық негізінде өмір сүруде. Қазақстанды әлемнің өзге елдері біледі, құрметтейді. Еліміз қақтығыстарды шешу ісінде арағайындық жасап, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін өткізіп келеді. Осының бәріне халқымыздың бірлігі арқасында қол жеткіздік» деді Қазақстан Пре зи денті. Мемлекет басшысының бұл сөздері елдің ынтымағы, бірлігі мен тірлігіне берілген оң баға екені сөзсіз. Бұдан кейін Нұрсұлтан Назарбаев «Көне» Тараз» тарихимәдени орталығында бо лып, осындағы археологиялық саябақта атқарылған жұмыстармен танысты.Бұл «Көне Тараз» тарихимәдени орталығы мен саябақ – дүбірлі тойдың басты сыйлығы болды. Көне шаһардың, шежірелі өлкенің тарихынан сыр шертетін саябақтың құрамына ашық аспан асты мұражайы, «Достық үйі», шолу мұнарасы мен «Мыңбұлақ» сквері кіреді. Нысанның жалпы аумағы 9,4 гектар. Жыл басында Үкімет қорынан 2,9 миллиард теңге бөлініп, бұл қаржы «Қазақ хандығы» монументі, «Көне Тараз» тарихимәдени орталығы, Достық үйі секілді құрылыстарға және облыстық драма театрын күрделі жөндеуге жұмсалды. Елбасы бұл күні «Арайстроймаркет – 2003» ЖШСның алюминий радиатор шы ға ратын зауытында болды. Мемлекет басшы сы зауыт ты аралап көріп, алюминий радиатор шығару жөніндегі инвестициялық жоба ның жүзеге асырылу барысымен танысты. Сондайақ Қазақстан Президентіне облыстың Индус трия ландыру картасының іске асырылуы туралы да баяндалды.
4 5 №41 (1299) 15 – 21 қазан 2015 жыл
№41 (1299) 15 – 21 қазан 2015 жыл
бөлімінде заңгер қызметін атқарады. Анықтама талап етілген жерге көрсету үшін берілді.
Дана Манапову Даурену Асановичу в том, что он действительно рабо тает в аппарате управления, входящий в состав ТОО «КАМА» в должности юриста.
Справка выдана для предъявления по месту требования. Номера экстренных служб – это телефонные номера для получения сроч- ной помощи. К службам экстренного вызова относятся пожарная служба, полиция, скорая помощь, служба газа, справочное бюро и служба спасения. Данные службы работают круглосуточно. Всегда готовы оказать помощь всем обратившимся людям. Анықтама қызметтері – справочные службы. Төтенше жағдай – чрезвычайное положение. 101 – Өрт сөндіру қызметі – Пожарная служба. 102 – Полиция. 103 – Жедел жәрдем – Скорая помощь. 104 – Газ қызметі – Служба газа. 118 – Анықтамалық бюро – Справочное бюро. 112 – Құтқару қызметі – Служба спасения. Краткий словарь: Примеры по данной теме: Примеры из разговорной речи: Халық – народ. Қызмет көрсету – обслуживать. Орталық – центр. Халыққа қызмет көрсету орталығы – центр обслуживания населения. Халыққа қызмет көрсету орталығында – в центре обслужива ния населения. Тіркеу – регистрация. Өтініш – заявление. Азаматтарды тіркеу кітабы – книга регистрации граждан. Тіркеу туралы өтініш – заявление о регистрации. Нөмір – номер. Түбіртек – квитанция, чек. Жеке куәлік – удостоверение лич ности.
Төлқұжат – паспорт. Күту залы – зал ожидания. Кезек – очередь. Қызмет көрсету терезесі – окно об служивания. Электронды тақта – электронная доска.
Толтыру қағазы – бланк. Мекенжай – адрес. Тұрғылықты жері – местожитель ство.
Құжат – документ. Құжаттар тізбесі – перечень доку ментов.
Ресімдеу – оформление. Құжаттарды ресімдеу – оформле ние документов. Дайын құжаттарды беретін бөлім – отдел выдачи готовых документов. Бөлім – отдел. Құжат бөлімі – отдел документиро вания.
Анықтама – справка. Мекенжай анықтамасы – адресная справка.
Туу туралы куәлік – свидетельство о рождении. Неке туралы куәлік – свидетельство о браке.
Некені бұзу туралы куәлік – свиде тельство о расторжении брака. Үлгі – образец. Дерек – данные. Дана – экземпляр. Үй кітапшасы – домовая книга. Салық – налог. Аудан – район. Ақпарат – информация. Қол – подпись. Қол қою – подписать. Халыққа қызмет көрсету орталығы қай жерде орналасқан? – Где находится центр обслуживания населения? Күту залына барыңыз – Пройдите в зал ожидания. Электронды тақтаға сіздің нөміріңіз бен қызмет көрсету терезесінің нөмірі шығады – На электронной доске высветится ваш номер и номер окна, где вас обслужат. №9 терезеге барыңыз – Подойдите к №9 окошку. Тіркеу туралы өтініштің үлгісі бар ма? – У вас есть образец заявления о ре гистрации? Мекенжай анықтамасын қай жерден алуға болады? – Где можно взять адрес ную справку? Үш данасын көшіріп беріңізші – Копируйте три экземпляра. Бостандық ауданында тіркелгенсіз – Вы прописаны в Бостандыкском районе. Үй кітапшасын алу үшін қандай құжаттар керек? – Какие документы нужны для получения домовой книги? Түбіртекті жоғалтып алмаңыз – Не потеряйте чек. Қай жерге қол қоюым керек? – Где я должен поставить подпись? Толық ақпаратты қайдан алуға болады? – Где можно получить более под робную информацию? Дайын құжаттарды беретін қызмет көрсету терезесі қайда? – Где находится окно выдачи готовых документов. Мен жеке куәлігімді ауыстырайын деп едім – Я хотел поменять удостоверение личности. Қанша күнде дайын болады? – За сколько дней будет готово? Құжатымды тез арада алайын деп едім – Хотел ускоренно взять документы. – Сәлеметсіз бе, бұл жедел жәрдем бе? – Здравствуйте, это скорая помощь?
– Дәрігер шақыруға бола ма? – Можно вызвать врача? – Мекенжайыңызды айтыңыз – Назовите адрес. – Тілендиев көшесі 3үй, Сәтбаев көшесінің қиылысында тұрамыз – Мы живем по улице Тлендиева дом №3, угол улицы Сатпаева. – Науқастың аты-жөні? – ФИО больного. – Науқастың жасы нешеде? – Сколько лет больному? – Жасы 13-те – Тринадцать лет. – Күтіңіздер – Ждите. – Кіруге бола ма? – Можно войти? – Науқас қайда? – Где больной? – Қай жері ауырып жатыр? – Что болит? – Қызуы өте жоғары – Очень высокая температура. – Қызуыңызды өлшеп көрдіңіз бе? – Вы измеряли температуру? – Отыз тоғыз да бес (39,5) – Тридцать девять и пять. – Сізді ауруханаға жатқызамыз – Вас надо госпитализировать. – Ауруханаға жатуға келісесіз бе? – Вы согласны лечь в больницу. – Жоқ, келіспеймін – Нет, не согласен. – Онда бізге қолхат жазып беріңіз – Тогда напишите нам расписку. – Сізге дәрі жазып беремін, емделіңіз – Я выпишу вам лекарство, лечитесь. Ниже предлагаем образец справки, то есть «Анықтама». ТІЛБҰЗАРҒА – ТОСҚАУЫЛ ҚАЗЫҒҰРТ АУДАНЫ Қазығұрт ауданы. Қазығұрт тауы ның баурайындағы ауыл. Топан су қаптағанда Нұх пайғамбардың кемесі қайырлаған жер. Тау басында кеме ор нындай жазық бар. Бұл таудың Батыс сілеміндегі мүйісі. Осы жерде үңгір бар. Осындағы биік жартастың біріне соңғы кезде Қазығұртты қасиет тұтатын азаматтар «Осында Нұх пайғамбардың кемесі қайырлаған» деген ескерткіш белгі орнатқан. Осы мүйістің солтүстік жағындағы ауыл қазір «Кемеқалған» деп аталады. Қазығұрт атауы жайлы Сәрсен Бек Сахабат нұсқасына сүйенсек, бы лай делінген: «Қазығұрт оронимінің бастапқы тәңірлік нұсқасы – Қазығұрт, осы күнгі тілдік нормада бұл қазық жұрт филофонемасы. Кең мағынада біздер Көк Түркінің қақ ортасындағы қазық жұртымыз. Сары теңіз бен Қара теңізге дейінгі Көк түркі қағанатының жер бедері де, рухани тегі де осынау архетиптік нұсқаны дәлелдеп тұр. Жер кіндігі Қазығұрт көшелі Көшпелінің ататегі». Аққұм – ауыл. Аққұм шатқалының етегіне орналасқан ауыл. Тұрғындардың н е г і з г і к ә с і б і – м а л м е н е г і н шаруашылығы. Табиғаты аса көркем, шөп пен гүлдің, ағаш пен жемістің көптеген түрлері өседі. Құстар әлемі аса бай. Мұның бәріне Аққұм шатқалы ерек ше көрік беріп тұрады. Ол Тұрбат ауы лынан 56 шақырым солтүстіктен баста лып, тауға қарай өрлеп, Таң ауылының етегіне дейін жетеді. Осы аралықта он екі жота бар. Шатқал негізінен тасқа айналған ақ құмдардан құралған. Олар адам тістері секілденіп, білеуленіп тұрады. Кей тұстарында сол ақ тастар екі қабатты үйдің көлеміндей болып тұрады. Жергілікті тұрғындар осы құмдарды әк орнына да пайдаланады. Шатқалдың аты «Аққұм» аталуы осыдан болса керек. О Ң Т Ү С Т І К Қ А З А Қ С Т А Н О Б Л Ы С Ы ҰЛЫ ДАЛА АТАУЛАРЫ
шығуы туралы ел былай баяндайды: Ер теде Жаныс руынан Қаражан, Сарыжан атты ағайынды батырлар және олардың Қаржан атты қарындасы өмір сүрген. Олар Қазығұрт тауының оңтүстігінде «Аңғалсай» деген жерде отырған. Ел байлығын тонау мақсатында қалмақтар екі батырдың елде жоқ кезін пайдала нып, шабуыл жасап, тонап, адамдарын айдап кетеді. Елге оралған екі батыр жау соңынан қуып жетіп, қалың қолмен соғысады, жау қолынан мерт болады. Қарындасы қашып шығып, ағаларын іздейді. Ол да қалың жауға қарсы соғысып, қаза табады. Бой тасалап аман қалған ел олардың денелерін тауып алып, арулап жерлейді. Ағаінісі жерленген тау Қосмола ата лыпты. Қызды жерлеген жерден бұлақ шығып, Қаржан бұлағы – Қаржан өзені аталыпты.
қалька аударма екенін аңғару қиын емес. Байқап отырсақ, отандық өнім болса да азықтүлік тауарларындағы барлық ақпарат алдымен орысша дайындалып, содан соң ғана қазақшаға аударылатын сияқты. Бір байқағанымыз, тауарлардағы қазақ тілі көбінесе аударма тілдің ғана қызметін атқарып тұр. Аударма болғанның өзінде көп тауарларда қазақ тіліндегі сөздер мүлдем жоқ, бірақ заң талабын орындау мақсатында шағын ғана ақпараттық жаз ба жапсырылған. Оның өзінде елеусіз орында. Ол жазба тауар қаптамасының бір бұрышында орналасады. Мұны да ретке келтірген жөн. Өйткені мемлекеттік тілдегі мәтін шектері қалмау керек. «Global продукт» ЖШСнан шыққан «Сахарная пудра» өніміне зер салсақ, біріншіден, қаптаманың маңдайшасында деп айтуға келмейтін мұндай мәтінді қаптамаға қалай жапсырған деген ойдың келетіні анық. Қазір Кедендік Одаққа кіргелі елімізге сырттан келген өнімдер қатары күнненкүнге артып келеді. Ал осылардың барлығын қатаң қадағалап, мемлекеттік тілдегі мәтінді тексеріп оты ратын жауапты ұйым неге жоқ?! Біздің ішкі нарық арқылы пайда тауып отырған тауар өндіруші сол елдің ішкі заңдарын, мемлекеттік тілін құрметтеуі керек емес пе?! Сақау жарнама мен сауатсыз аударма тауар өнімдерінің қаптамаларында ғана емес, еліміздің көшелерінде, теледидар мен радиодан да кездесіп жүр. «Жар нама туралы» ҚР заңында (2003 жылғы 19 желтоқсан, №508): «Осы заңның мақсаттары жарнаманы жасау, тарату, орналастыру және пайдалану үшiн қажеттi
бұрын «Айран» деген жазуы бар қорапты алатынбыз. Ал қазір төл атау көзімізден бұлбұл ұшты. Компанияның тағы бір сүт өнімі кілегей қосып ұйытылған айран «Ряженка» деп аталып жүр. Қазақша ау дармасы мен баламасын табу қиын шаруа болғаны ма? Мұны мемлекеттік тілді менсінбеушілік демеске лажымыз жоқ. Заң тұрғысынан келсек, ҚР «Қазақстан Республикасындағы Тілдер туралы» Заңының 21бабына қайшы келіп отыр. Онда «Көрнекi ақпараттың барлық мәтiнi мынадай ретпен: мемлекеттiк тiлде – сол жағына немесе жоғарғы жағына, орыс тiлiнде оң жағында немесе төменгi жағына орналасады, бiрдей өлшемдегi әрiптермен жазылады. Қажеттiгiне қарай көрнекi ақпараттың мәтiндерi қосымша басқа да тiлдерге аударылуы мүмкiн. Бұл жағдайда қарiп өлшемi нормативтiк құқықтық
Бірақ, осы соңғы басылымдар оқырманның ішбауырына «кіріп кете алмай» жүр. Әлде, бүгінде «орфографиялық сөздікті» ке рек ететіндердің көбі «көнекөз» адамдар екендігінен бе (олар өмір бойы бұрынғы сөздіктерді пайдаланып келгендіктен, жаңа өзгерістермен етене «тіл табысып» кете алмауы да мүмкін), әлде сөздікті жа сау шылардың құрамында Сыздықовадан басқа жұрт мойындаған тұлғаның кездес пеуінен бе, кім білсін.Оның үстіне орфогра фия лық сөздікті жиі өзгерте берудің өзі адам дарды шатастырып, сауатсыздыққа бас таудың бір себебі болып кетуі де бек мүмкін. Дегенмен, қазіргі кезде орфографиялық сөздікті пайдаланушылардың саны мейлінше азайып бара жатқаны жасырын емес. Ең қорқыныштысы да осы жағдай. Басқа – басқа, бүгінде жазушы, журна лист, редакторлардың өздері де қолына орфографиялық сөздікті ұстамайақ, қаламын қағаз бетінде айқышұйқыш сойдақтата беретін болды. Мұның соңы сауатсыздыққа апарып соғатыны сөзсіз. Соңы ғана емесау, біз сол «соңынан» өтіп кеткеніміз қай заман. «Қолына қалам алып, хат жазатын» ағайындарымыздың көбі емле (дұрыс жазу) тұрғысынан әлдеқашаннанақ ұятты жағдайда. Бұл санатқа тіпті қазіргі шығып жатқан топан кітаптарды қосып та отырған жоқпын. Сөздікте «қоқан лоқы» деп тайға таңба басқандай көрсетіліп тұрған сөзді «қоқанлоққы», «қоқанлоқы», «қоқанлоққы» деп әркім әртүрлі жазады. Мұндай мысалдарды жүздеп емес, мыңдап келтіруге болады. Бірге жазылатын сөзді – бөлек, бөлек жазылатындарды бірге, бас әріпті – кіші, кіші әріпті – бас әріп етіп жаза беру – екінің бірі емес, оннан тоғыз адамның әдеті. Бұлардың ішінде кімдер жоқ дейсіз: академик, жазушы, журналист, депу тат, қайраткер, қысқасы бәрі бар. Мұның басты себебі – жазу мәдениеті қалыптаспай жатқандықтан деп білемін. Орфографиялық сөздікті қолына ұстап көрмеген, ондайды естіпбілмегендердің саны – әлденеше миллион! Ал жұрнақ пен жалғауды ажырата алмайтын немесе олардың жазылу ережесін білмейтін адамдардың саны одан да көп. Мәселен, мен көрген «хат жазушылардың» барлығына жуығы «қалай да», «қашан да» деп жазады. Олардың ойынша «да» дегеннің бәрі – жалғау. Дәл осындай оймен «бүгіндені» – бүгін де, «бүгін дені» – бүгінде деп жаза береді. Іс жүзінде «бүгінде» мен «бүгін де» – екі түрлі мағына беретінін ой ланып жатпайды. Кейбіреулер мұндай сауатсыздықты «мән бермеген ғой, әйтпесе біледі ғой» деп жақауратады. Бірақ олай емес! Сау атты адамның «мән бермей» өзінің аты жөнін қате жазуы мүмкін бе? Өйткені жазу мәдениетінің қайнар көзі – ойлау мәдениеті. жүктеу/скачать 2,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|