Бөлшектерге амалдар қолдану тақырыбын оқыту әдісінің ерекшеліктері
«Алымы бөлімінен үлкен немесе оған тең жай бөлшек бұрыс жай бөлшек деп аталады»[2]
жүктеу/скачать 1,32 Mb.
|
Жарылқасын Айғаным М21-1 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Бүтін бөліктен және бөлшек бөліктен тұратын сан аралас сан деп аталады»[2]. Бұрыс бөлшекті аралас сан түрінде, аралас санды бұрыс бөлшек түрінде жазуға болады. 1.
- Бұрыс бөлшекті аралас сан түрінде жазу үшін
- 1.3 Ондық бөлшектер
| «Алымы бөлімінен үлкен немесе оған тең жай бөлшек бұрыс жай бөлшек деп аталады»[2].
Мысалы, – бұрыс бөлшектер. Құлпынайдың екі жарты бөлігі бір тұтас құлпынайды құрайды, яғни . Алымы бөліміне тең жай бөлшектің мәні 1-ге тең. Аяжан мен Фируза құлпынайларды өзара бөлген кезде оларға алдымен екі бүтін құлпынайдан келер еді, содан кейін қалған құлпынайдың жартысын алғанда, әрқайсысында құлпынай болар еді 1.11-сурет . 1.11-сурет қосындысын қысқа түрде деп жазады.Оқылуы екі бүтін екіден бір. 2 саны санының бүтін бөлігі, саны санының бөлшек бөлігі деп аталады. «Бүтін бөліктен және бөлшек бөліктен тұратын сан аралас сан деп аталады»[2]. Бұрыс бөлшекті аралас сан түрінде, аралас санды бұрыс бөлшек түрінде жазуға болады. 1.Бұрыс бөлшекті аралас сан түрінде жазу «Бұрыс бөлшекті аралас сан түрінде жазу үшін: Бөлшектің алымын бөліміне қалдықпен бөлу керек; Толымсыз бөлінді аралас санның бүтін бөлігі болады; Қалдық бөлшек бөліктің алымы, ал бөлгіш бөлімі болады»[2]. Мысалы, . Жазылуы: . 2.Аралас санды бұрыс бөлшек түрінде жазу. «Аралас санды бұрыс бөлшек түрінде жазыу үшін: Аралас санның бүтін бөлігін бөлшек бөлігінің бөліміне көбейту керек; Шыққан көбейтіндіге бөлшек бөлігінің алымын қосып, алым ету керек; Бөлшектің бөлімін өзгертпей, бөлім етіп қалдыру керек»[2]. Мысалы, , қысқаша жазылуы: . 1.3 Ондық бөлшектер Жай бөлшектер мен аралас сандардың арасында бөлімі 10 санына еселік болатын бөлшекер жиі кездеседі. Мысалы, 9 мм-ді сантиметрмен; 15 39 -ді шаршы метрмен; 18 кг 327 г-ды килограммен; 937 895 - ті кубтық метрмен өрнектесек, онда см; болады. Бөлімдері 10,100,1000 және тағы да сол сияқты болатын бөлшектерді ; түрінде жазуға болады. 0,9; 15,39; 18,32; 0,937895 – ондық бөлшектер. Олардың бүтін бөлігі үтірге дейінгі сан және бөлшек бөлігі үтірден кейінгі сан бар.Бөлшек бөлігі үтірмен айырылып жазылған. Аралас сандар мен оған тең ондық бөлшектер бірдей оқылады. және 5,3 сандарының оқылуы: бес бүтін оннан үш. Ал жай бөлшек пен оған тең ондық бөлшектің оқылуы әртүрлі. – оннан тоғыз, 0,9 - нөл бүтін оннан тоғыз. Демек, бүтін бөлігі жоқ жай бөлшекті ондық бөлшек ретінде жазу үшін бөлшек бөлігінің алдына 0 санын жазып, нөл бүтін деп оқиды. Бөлшектің алымындағы цифрлар саны бөліміндегі нөлдер санымен бірдей болмауы мүмкін. Мысалы, санын ондық бөлшек ретінде қалай жазылатынын қарайық. Берілген аралас санның бөлшек бөлігінің алымында екі цифр, ал бөлімінде үш нөл жазылған. Сондықтан, алдымен, алымныдағы цифрлар саны мен бөліміндегі нөлдер санын теңестіреміз. Ол үшін бөлшектің алымының сол жағына бірт нөл қосып жазамыз. Сонда . Демек, . «Сонымен, жай бөлшекті немесе аралас санды ондық бөлшек түрінде жазу үшін: Керек жағдайда бөлшектің алымындағы цифрлар саны мен бөліміндегі нөлдер санын теңестіру; Бүтін бөлігін жазу Бүтін бөлігін бөлшек бөлігінен айыру үшін үтір қою керек; Бөлшек бөлігінің алымын үтірден кейін жазу керек»[2]. Мысалы, ; . «Ондық бөлшекті жай бөлшекке айналдыру үшін: Бөлшектің бөлшек бөлігін өзгеріссіз қалдыраы; Алымына үтірден кейін тұрған сан жазылады; Бөліміне бір цифры мен үтірден кейінгі цифрлар санына тең нөлдер жазылады.»[2]. Мысалы, 1,353 15,059 ; 2,3 ; 0,64 . Мысалы, , қысқаша: , оқылуы 2 бүтін жүзден 3; , қысқаша: 65,0007. жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|