Критерий тағайындалуы: T -критерийі бір таңдаудағы зерттелушілердің екі түрлі жағдайда өлшенген көрсеткіштерін салыстыру үшін пайдаланылады. Ол өзгерудің бағытын ғана емес оның айқындылығын анықтауға мүмкіндік береді36.
Сипаттамасы:T - критерийі белгілері ең кем дегенде реттік шкала бойынша өлшенген бірінші және екінші өлшеулердің арасындағы жылжулар реттелуі мүмкін болған жағдайларда пайдаланылады. Бұл үшін олар жеткілікті кең шеңберде түрленуі қажет.
Пайдаланудағы шектеулер:
Екі жағдайда өлшеуден өткен зерттелушінің минималды шегі -5. Максималды шегі 50 адам болады.
Нолдік жылжулар талдаудан шығарылып, нәтижесінде бақылаулар nсаны осы нолдік жылжулар санына азаяды.
Болжамы:
H0типтік бағыттағы жылжулар қарқындылығы типтік емес бағыттағы жылжулар қарқындылығынан басымдылық көрсетпейді.
H1типтік бағыттағы жылжулар қарқындылығы типтік емес бағыттағы жылжулар қарқындылығынан басымдылық көрсетеді.
36 Сидоренко Е. В. Методы математической обработки в психологии. -СПб: ООО «Речь», 2007.
– 350с.-87б
T
- критерий есептеу алгоритмі
№
Есептеулер мазмұны
1
Зерттелушілер тізімін кез –келген реттен құру.
2
2–ші және 1-ші өлшеудегі (дейінгі –«кейінгі») индивидуалды мәндердің арасындағы айырманы есептеу. «Типтік» жылжуды анықтау және сәйкес болжам қалыптастыру.
3
Айырманы абсолюттік биіктікке ауыстырып және оларды жеке бағанада жазу.
4
Айырмалардың абсолюттік биіктігін өсу реті бойынша рангілеу. Рангілердің жалпы қосындысының есептеу қосындысына сәйкестігін тексеру.
5
Типтік емес бағыттағы жылжуларға сәйкес рангтерді ерекше белгілермен белгілеу.
6
Бұл рангтердің қосындысын есептеу: TRr, Rr-сирек белгіленген
жылжулардың рангілік мәні VIкестеден.
7
Tшеткі мәнін nбойынша анықтау (Қосымша 4). Егер Tэмпирикалық
Tшеткі мәнінен төмен немесе тең болған жағдайда. H0-терістеліп, H1- сенімділікпен қабылданады.