Бухгалтерлік есеп

255
  Дт                      Кт                   Сома                       Ескерту
7110        —       1310         =      18000               1 типті операция
А (+)                  А (-)
г)  Өнім,  тауарларды  өткізумен  айналысатын  жұмысшылардың 
еңбекақысын  есептеу.  Бұл  операциялар  №  7110  «Өнімдерді  сату 
және  қызметтер  көрсету  бойынша  шығыстар»  дебеті  бойынша 
бейнеленеді.  Шығыстар  персоналға  еңбекақы  есептеуден  пайда 
болатындықтан,  шаруашылық  операциялар  №  681  шоттың 
кредитінен № 7110 шоттың дебетіне жасалады. Бухгалтерлік жазу 
төмендегіше болады:  
  Дт                             Кт                                  Құжаттар
7110            —          3350         Еңбекақы есептеу бойынша есептер
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек 
қана пассивті  шот орналасқан. Бұл жағдайда (№ 3350) баланстың 
активі мен пассиві көбейетін 3 типті «Активті-пассивті» операция 
орын  алады.  Бір  жағынан  кәсіпорынның  өнімін  өткізу  бойынша 
шығыстары,  екінші  жағынан  бір  мезгілде  сол  сомаға  еңбекақы 
бойынша кредиторлық қарыздары көбейеді. 
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал келтіреміз: кәсіпорында ағаш жәшіктерге цехтың өнімін 
жайғастырумен  айналысатын  жұмысшыларға  2007  жылы  шілде 
айындағы  еңбекақы  есептеу  мен  жүктелімдерге  сәйкес,  168000 
теңгеге  еңбекақы  есептелді.  Бұл  жағдайда  бухгалтерлік  проводка 
төмендегіше болады:
 Дт                      Кт                  Сома                           Ескерту
7110       —        3350      =      168000                3 типті операция
А (+)                  П (+)
  
ғ)  Көмекші  өндірістердің  қызмет  ету  шығындарының  өзіндік 
құнын  анықтау.  Бұл  операциялар  №  7210  «Әкімшілік  шығыстар» 
шотының  дебеті  бойынша  бейнеленеді.  Шығыстар  көмекші 
өндірістердің  жұмсаған  шығындарының  жиынтығынан  пайда 
болатындықтан,  шаруашылық  операциялар  №  8030  шоттың  кре-

256
дитінен  №  7210  шоттың  дебетіне  жасалады.  Бухгалтерлік  жазу 
төмендегіше болады: 
 Дт                            Кт                                     Құжаттар
7210           —          8030                     Кәсіпорын бойынша бұйрық, 
                                                                материалдарды шығыс ету  
                                                           актілері, материалдық есептер 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек  қана 
активті  шот орналасқан. Бұл жағдайда (№ 8030) 1 типті «Активті-
активті»  операция  орын  алады,  яғни    баланстың  активінде  тек 
қана  өзгерістер  болады.  Бір  жағынан    кәсіпорынның  жалпы  және 
әкімшілік  шығыстары  көбейеді,  екінші  жағынан  бір  мезгілде  сол 
сомада көмекші өндірістердің қызмет ету шығындарының мөлшері 
кемиді. Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
 Мысал келтіреміз: кәсіпорында жалпы шаруашылық шығыстарға 
2007 жылы қазан айының 3 жұлдызындағы материалдарды шығыс 
етудің № 2 актісі мен кәсіпорын бойынша бұйрыққа сәйкес, 480000 
теңге сомада қосалқы өндірістердің қызмет ету шығындары шығыс 
етілді. Бұл жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегіше болады:
  Дт                     Кт                  Сома                         Ескерту
7210       —       8030      =      480000               1 типті операция
А (+)                 А (-)
  д) Әкімшілік-басқару персоналының іссапар шығыстарын шы-
ғыс ету. Бұл операциялар № 7210 «Әкімшілік шығыстар» шотының 
дебеті  бойынша  бейнеленеді.  Шығыстар  жұмсалған  шығындар 
мен  үстеме  шығыстардың  жиынтығынан  пайда  болатындықтан, 
шаруашылық операциялар № 3340 шоттың кредитінен  № 7210 шот-
тың дебетіне жасалады. Бухгалтерлік жазу төмендегіше болады: 
  Дт                                  Кт                                  Құжаттар
7210               —             3340              Кәсіпорын бойынша бұйрық,  
                                                                         аванстық есептер 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек 
қана пассивті  шот орналасқан. Бұл жағдайда (№ 3340) баланстың 

257
активі мен пассиві көбейетін 3 типті «Активті-пассивті» операция 
орын  алады.  Бір  жағынан  кәсіпорынның  жалпы  және  әкімшілік 
шығыстары,  екінші  жағынан  бір  мезгілде  сол  сомаға  шығындар 
бойынша  кредиторлық  қарыздары  көбейеді.  Бұл  жағдай  жазудың 
дұрыстығын білдіреді.
Мысал  келтіреміз:  кәсіпорында  Астана  қаласына  директордың 
қызметтік іссапары жөнінен шығыстар 2007 жылы мамыр айының 
18  жұлдызындағы  №  23  аванстық  есеп  пен  кәсіпорын  бойынша 
бұйрығына сәйкес, 37000 теңге сомада шығыс етіледі. Бұл жағдайда 
бухгалтерлік проводка төмендегіше болады:
  Дт                    Кт                 Сома                         Ескерту
7210       —      3340       =     370000             3 типті операция
А (+)                П (+)
е)  Қаржылық  ресурстар  немесе  несиелерді  пайдаланғаны  үшін 
сыйақылар есептеу. Бұл операциялар № 7310 «Сыйақылар бойынша 
шығыстар»  шотының  дебеті  бойынша  бейнеленеді.  Шығыстар 
жұмсалған  шығындар  мен  үстеме  шығыстардың  жиынтығынан 
пайда болатындықтан, шаруашылық операциялар № 3380 шоттың 
кредитінен № 7310 шоттың дебетіне жасалады. Бухгалтерлік жазу 
төмендегіше болады: 
  Дт                             Кт                                    Құжаттар
7310            —          3380                Банктің келісімдері, сыйақылар  
                                                             есептеу бойынша есептер
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек 
қана пассивті  шот орналасқан. Бұл жағдайда (№ 3380) баланстың 
активі мен пассиві көбейетін 3 типті «Активті-пассивті» операция 
орын  алады.  Бір  жағынан  кәсіпорынның  қаржыны  пайдаланғаны 
үшін сыйақылар есептеу шығыстары, екінші жағынан бір мезгілде 
сол  сомаға  аталған  шығыстар  бойынша  кредиторлық  қарыздары 
көбейеді. 
Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.
Мысал  келтіреміз:  кәсіпорында  үстіміздегі  жылдың  1  жарты 
жылдығында    банктің  несиесін  пайдаланғаны  үшін  2007  жылы 
маусым айында сыйақы есептеу бойынша банктің келісім шарттары 

258
мен  есептеріне  сәйкес  42000  теңге  сомада  сыйақы  есептелді.  Бұл 
жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегіше болады:
  Дт                     Кт                  Сома                        Ескерту
7310        —       3380       =      42000               3 типті операция
А (+)                  П (+) 
ж) Өткізілген (жойылған) негізгі құралдардың қалдық құнының 
сомаларын шығыс ету. Бұл операциялар № 7410 «Активтердің шы-
ғуынан алынатын шығыстар» шотының дебеті бойынша бейнелене-
ді.  Шығыстар  жұмсалған  шығындардың  жиынтығынан  пайда 
болатындықтан, шаруашылық операциялар № 2410—2417 шоттар-
дың  кредитінен  №  7410  шоттың  дебетіне  жасалады.  Бухгалтерлік 
жазу төмендегіше болады: 
 
 Дт                         Кт                                        Құжаттар
7410      —      2410—2417              Негізгі құралдарды өткізу (жою)  
                                                          туралы актілер, жүкқұжаттар 
Жазудың  дұрыстығын  тексереміз:  кредиттік  жағында  тек  қана 
активті  шоттар орналасқан. Бұл жағдайда (№ 2410—2417) 1 типті 
«Активті-активті» операция орын алады, яғни  баланстың активінде 
тек  қана  өзгерістер  болады.  Бір  жағынан    кәсіпорынның  негізгі 
құралдарды  өткізу  (жою)  бойынша  шығыстары  көбейеді,  екінші 
жағынан  бір  мезгілде  сол  сомада  негізгі  құралдардың  мөлшері 
кемиді. Бұл жағдай жазудың дұрыстығын білдіреді.

жүктеу/скачать 2,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: