Өзен шаяны өзен-көлдер мен ағынды тоғандарда мекендейді. Бұл-судың тазалығын қажет ететін өсімдік. Шаянның денесі екі бөліктен: баскөкірек және құрсақтан құралады. Баскөкірек бөлігінде бірі- ұзын, бірі-құсқа екі жұп бунақтанған мұртшалары, екі көзі мен ауыз мүшелері алдыңғы жағында болады. Бұлардан сәл төменірек бес жұп бунақтанған аяқтар көрінеді, олардың алдыңғы екеуінің ұшында үлкен қысқышы бар, ал қалған төрт жұбы жүретін аяқтар болып есептеледі.
Келесі екі жұп аяқтың да қысқыштары бар, бірақ өлшемдері біріншіге қарағанда әлдеқайда аз. Біріншісі жануар үшін ең маңызды және пайдалы. Соңғы екі жұп аяқтың тырнағы бар, оны қозғалыс кезінде дұрыс ұстау және тұрақтылық үшін қолданады.
Келесі екі жұп аяқтың да қысқыштары бар, бірақ өлшемдері біріншіге қарағанда әлдеқайда аз. Біріншісі жануар үшін ең маңызды және пайдалы. Соңғы екі жұп аяқтың тырнағы бар, оны қозғалыс кезінде дұрыс ұстау және тұрақтылық үшін қолданады.
Аяқтың барлық жұптары әрқашан өзін қорғауға немесе олжаға шабуыл жасауға дайын біріншісінен басқа қозғалуға қолданылады.
Өзен шаяны (Potamobius astacus): A - аяқтарының күрылысы;1 - антеннула, 2 - антенна, 3 - мандибула, 4 - максилла-І, 5 - максилла-ІІ, 6-8 - жақаяқтары, 9-13 -жүру аяқтары (9 - кысқышы), 14-18 - құрсақ аяқтары, 19 - жүзу тақтасы; Б - ішкі қүрылысы; 1 - күрделі көзі, 2 - қарық 3 - бауыр, 4 - үстіңгі құрсақ артериясы, 5 - жүрек, 6 - алдыңғы артериясы, 7 - желбезек, 8 - аналық без, 9 - құрсақ нерв тізбегі, 10 - құрсақ бүлшықетгері,11 - антеннула, 12 - антенна, 13 - артқы ішек
Өзен шаяны (Potamobius astacus): A - аяқтарының күрылысы;1 - антеннула, 2 - антенна, 3 - мандибула, 4 - максилла-І, 5 - максилла-ІІ, 6-8 - жақаяқтары, 9-13 -жүру аяқтары (9 - кысқышы), 14-18 - құрсақ аяқтары, 19 - жүзу тақтасы; Б - ішкі қүрылысы; 1 - күрделі көзі, 2 - қарық 3 - бауыр, 4 - үстіңгі құрсақ артериясы, 5 - жүрек, 6 - алдыңғы артериясы, 7 - желбезек, 8 - аналық без, 9 - құрсақ нерв тізбегі, 10 - құрсақ бүлшықетгері,11 - антеннула, 12 - антенна, 13 - артқы ішек
Қорытынды
Шаянтарізділер класынын жалпы сипаттамасы.
Дене беліктері айкын білінбейді.
Желбезек аркылы тыныс алады.
Тенізде, мұхитта,тұщы сулы су коймаларында мекендейді.
25 - 30 мыңға жуық түрі бар.
• Шаянтәрізділер басқа буынаяқтылардан басындағы екі жұп мұрт желбезек аркылы тынысалуы жане жұмыртқадан дамуы аркылы ерекшеленеді.
Шаянтарізділерді зерттейтін ғылым -карцинология деп атайды.
