Цитоплазма мен сыртқы ортада К+, Na+ иондарын белгілі бір арақатынаста ұстау
жүктеу/скачать 2,84 Mb.
|
Репликацияныңнегізгіферменттері:ДНҚ-полимераза–ДНҚтізбегінсинтездейді топоизомераза–репликациялықайыралдындағыДНҚ-ыңсуперспирализациясынбосаңсытады,тарқатады хеликаза-ДНҚтізбектерінажыратады SSBақуыздары–ажырағанбіртізбектіДНҚбөліктерінтұрақтандырады лигаза–ДНҚфрагменттерін тізбектептігеді РНҚ-праймаза-ДНҚ-полимеразаүшінРНҚ-бастаушты (праймерлер)синтездейді РепликациялықайыраймағындағыДНҚрепликацииясыныңсызбасы Репликацияныңөте жоғары дәлділігі қосымша ДНК-полимеразамен қамтамасызетіледі. Бұл ферменттің қызметі ДНҚ комплементарлық ұстанымдарын және дұрыс емеснуклеотидтердіалыптастайдытүзетужәнежөндеужүргізеді. Прокариоттарда секундына 3000 жұпқа жуық нуклеотидтер, алэукариоттарда -секундына 100-300жұпнуклеотидтерсинтезделеді. Дегенмендерепликациякезіндегігендік(нүктелік)мутациялар–азоттынегіздердіңалмасуы,репликацияқателіктерінеәкеледі.УотсонжәнеКрикқосспиральды ДНҚ моделінің негізінде ДНҚ-ңазоттық негіздерінің алмасуының алғашқымеханизмінұсынған.Олардыңкөзқарастарыбойыншануклеотидтерарасындағакомплементарлы A-T және G-C жұптары арасындатаутомеризаця жүруі де мүмкін, бұлжағдайдакомплементарлықконформациясыөзгереді,аденингуанинніңқызметіне,гуанин-аденинге,цитозин-тиминге,тимин-цитозингеауысады.Соныменқатаррепликацияныңбұзылусебептерідеәртүрліболуымүмкін.Мысалы,ультракүлгінсәуленіңәсеріненнуклеотидтерконцентрациясыныңөтежоғарынемесеөтетөменболуы, пуриндік негіздердің спонтанды түсіп қалуы, цитозиннің дезаминденуі себебіненурацилге айнала алады. Пайда болған қателіктер мен бұзылыстар репарациялық үдеріспенжәнеДНҚ-полимеразаныңжөндеужәнетүзетужүргізеалуқабілетінебайланыстықателіктер түзетіліп отырады, ал кейбір жағдайларда ДНҚ молекуласындаға қателіктертүзетілмейқалыпқояды.ЕгерзақымдануларДНҚ-ңфункциональдыактивтіемесаймағындаөтетінболса,ондаондайқателіктерфенотиптіккөрінісбермейдіжәнеешқандай зілді қауіптер байқалмайды, бірақ қандайда бір генде нуклеотидтер қатарыныңжұптасуындақателіктеркететінболса,ондафенотиптікөзгерістіңкөрінісберумүмкіндігікөбее түседіде гендікаурулардыңпайда болуына әкеледі. Репликацияүдерісінеәртүрлісыртқыортафакторлары,соныңішіндедәрілікзаттардаәсеретеді.Мысалы,дауномицинжәнеісіккеқарсыпрепараттарДНҚқұрылысынөзгертеді,нәтижесіндерепликацияферменттеріжұмыстарынтоқтатады.Мысалы, топоизомераза ДНҚ босаңсыту (деспиралдандыру) мүмкіндігінен айырылады.АлкилдеушізаттартиофосфамидтердеДНҚмолекуласындағыазоттынегіздердіңмодификациясын тудырады да репликация ферменттерінің жұмысын тоқтатады.ДНК-топоизомеразасыныңингибиторы-новобиоцинферменттержұмысынаараласыпДНҚдеспиральдануынтоқтатады. Сонымен репликация үдерісі генетикалық ақпараттың берілуінің негізгі кезеңі, ондағыбұзылыстар жасушаның ары қарай бөлінуін тоқтатуы мүмкін. Сол сияқты репликацияжылдамдығының(төмендеуі)өзгеруімүшелердіңдамымайқалуына,эмбриогенезде репликацияныңжоғарлауымүшеніңгиперплазиясынажәнегендікаурулардыңпайдаболуынасебепшіболады. ДНҚ молекуласындаға генетикалық ақпаратрибонуклеин қышқылының (РНК)молекуласынаберіледі.РНҚ-ңДНҚ-данайырмашылығықантмолекуласыдезоксирибозаныңорнындарибозажәнеазоттынегізі-урацил(тиминніңорнына)аденинге комплментарлы. ДНҚ транскрипциясы инициация, элонгация және терминациисатыларынантұратынДНҚекітізбегініңбіріненРНҚмолекуласысинтезделетінматрицалықүдеріс. Инициация - алғашқы нуклеотид аралық байланыс РНҚ-полимеразаныңпромоторыменбайланысуынанбасталады.ОсыкездебелгібіржерденДНҚтізбегітарқатылыптранскрипциялық«көзше» пайдаболады.ПрокариоттардаРНҚ-полимеразаПрибновбокстың нуклеотидтерқатарындағы(сигма) – факторды таниды, соңынан оған екі тізбегінен,(бета)(беташтрих)және (омега)суббірлігінентұратынкор-ферментқосылады. Бұл кешен холофермент деп аталып транскрипцияның басталу нүктесіне қарайжылжиды, бірнеше нуклеотидтер транскрипцияланғанан кейін,фактор ферментіменбайланысынүзеді,тек қана кор-ферментДНҚбойыменжылжиды. Эукариоттардың РНҚ-полимеразасы өздігінен транскрипцияны инициациялай алмайды,оғанжалпытранскрипциялықфактор-ақуызы(ЖТФ)қажет.ОлРНК-полимеразаныТАТА-бокспен байланыстырады және бұл кешен (РНҚП+ЖТФ) транскрипцияның басталунүктесіне қарайжылжиды. Элонгация - РНҚ тізбегінің ұзаруы, транскрипцияның басталу нүктесінен басталып жәнетерминациялықсайттауниполярлы,консервативтіжәнекомплементарлыұстанымменаяқталатынүдеріс. Терминация- транскрипцияның аяқталуы, генніңтерминациялық сайтқатарындағы ГЦ-ға бай бөлігінде бір тізбекті РНҚ молекуласының бөлініп шығуымен аяқталады.ДНҚәрбірбөлігіндетранскрипцияныңаяқталуынанкейінекітізбектіДНҚмолекуласыбастапқықалпынакеледі. ТранскрипцияүдерісінеарнайыферментРНҚ-полимеразаменқатаркөптегенинициациялық,элонгациялықжәнетерминациялықреттеушіақуызфакторларыдақатысады.Мұндайақуыздартранскрипцияныңбасталужәнеаяқталуүдерісінжәнеалғашқыөнімніңдеңгейініңреттелуінқамтамасызететінгендердіңреттеушіқатарларыменбайланыстүзеді. Эукариоттар транскрипциясының ерекшелігіде сол активті емес ядролық РНҚ түзіледіжәнепостранскрипциялықмодификация-процессингті(пісіп-жетілу)жүргізуболыптабылады.Процессингүдерісіндежүреді: «кэп»-51ұшына–метилденгенгуанозинніңқосылуы полиадениннің-31полиадениндік«құйрықтың»жалғануы сплайсинг-интрондардыңқырқылуыжәнеэкзондардыңтігілуі жүктеу/скачать 2,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|