Д ә р І с экономикалық циклдер және мемлекеттік қарыз
Экономикалық циклдің фазалары
жүктеу/скачать 0,5 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Экономикалық цикл үрдісінде әртүрлі орын алатын экономикалық көрсеткіштер мәндерінің ауытқып отыруына байланысты, осы экономикалық көрсеткіштер былай үшке бөлінеді
| Экономикалық циклдің фазалары:
● а) құлдырау (төмендеу, рецессия) фазасы экономикалық даму параметрлерінің тез нашарлауымен сипатталады: өндіріс көлемінің тез қысқаруы, табыстардың тез қысқаруы, жұмысбастылықтың қысқаруы, инвестициялардың қысқаруы, бағалардың құлауы, өндіргіш күштердің біртіндеп бұзылуы (өндірістік қуаттардың істен шығуы, жұмыссыздықтың өсуі, жаппай банкроттық, негізгі капиталдың құнсыздануы); ● ә) тоқырау (түп, стагнация) фазасы құлдыраудың ең төменгі нүктесі ретінде сипатталады: жаппай жұмыссыздық, жалақының ең төменгі деңгейі, пайыз мөлшерлемесінің ең төменгі деңгейі, тауарлық қорлардың қысқаруы, өндірістің тұрып қалуы, бағалар төмендеуінің тоқтатылуы; ● б) жандану (тірілу), немесе қалпына келу фазасы негізгі капиталдың жаппай жаңартылуы, жұмыссыдықтың қысқаруы, жалақының өсуі, бағалардың өсуі, пайыз мөлшерлемелерінің өсуі, тұтыну заттарына деген сұраныстың артуы сияқты көрсеткіштермен сипатталады; ● в) өрлеу (шың) фазасы экономикалық өсу қарқынының жоғарылауы, өндіріс көлемінің айтарлықтай ұлғаюы, инвестициялардың артуы, бағалы қағаздар бағамдарының өсуі, пайданың, жалақының, бағалардың, пайыз мөлшерлемелерінің артуы сияқты көрсеткіштермен сипатталады. ● Қазіргі заманғы батыстық экономикалық теория экономикалық циклдің агрегатталған екі фазасын ғана қолданады: рецессия және көтерілу. Рецессия деп дағдарыс және құлдырау түсіндіріледі. Ал көтерілу – бұл тірілу және шың. Экономикалық цикл үрдісінде әртүрлі орын алатын экономикалық көрсеткіштер мәндерінің ауытқып отыруына байланысты, осы экономикалық көрсеткіштер былай үшке бөлінеді: ● 1) проциклдік көрсеткіштер – бұл жандану фазаларында ұлғаятын және құлдырау фазаларында қысқаратын экономикалық параметрлер. Оларға жататындар: өндірістің жиынтық көлемі, өндірістік қуаттар, ақша агрегаттары, ақша айналымының жылдамдығы, қысқа мерзімдік пайыз мөлшерлемелері, бағаның жалпы деңгейі, корпорацияның пайдасы, т.б.; ● 2) контрциклдік көрсеткіштер – бұл циклге қарсы жүріп отыратын, жандану фазаларында қысқаратын және құлдырау фазаларында ұлғаятын экономикалық параметрлер. Оларға жататындар: жұмыссыздық деңгейі, банкроттықтар саны, дайын өнім қорларының мөлшері, т.б.; ● 3) ациклдік көрсеткіштер – бұл қарқыны экономикалық циклдің фазаларына байланысты болмайтын экономикалық параметрлер. Яғни, ондай параметрге бірқатар елдердің экспорт- импорт көлемі, ұлттық қорғаныс пен іргелі зерттеулер жүргізу сияқты мемлекеттік шығындардың бір бөлігі жатады. ● Алайда, қазіргі орыс экономистері Чепурин мен Киселеваның пікірінше, экономикалық жағдаяттың осындай параметрлерінің сәйкестілігі немесе дұрыстылығы бұзылуы мүмкін. Мысалы, 1973-1975 жылдары болған энергетикалық дағдарысқа байланысты АҚШ-та және бірқатар еуропалық елдерде рецессия кезеңінде бағалар деңгейі төмендемей көтерілген болатын, бірақ біз баға деңгейі параметрінің проциклдік көрсеткішке жататындығын білеміз. |