Д. Х. Кушмурзина К. Б. Шинбулатова
Әдеби көркем шығармаларды оқытудағы дидактикалық принциптер
жүктеу/скачать 361,51 Kb.
|
Кушмурзина Д.Х. Әдебиеттік оқу әдістемесі
| 3. Әдеби көркем шығармаларды оқытудағы дидактикалық принциптер.
Ғылымилық принципі Оқытудың ғылымилық принципі оқушыларға әдебиеттік оқудан берілетін білімнің мазмұнының ғылыми анық, дәлелді болуын талап етеді. Педагогика ғылымдары әр пәнді оқыту әдістері мен сол пәнді зерттеудің ғылыми әдістері өзара сабақтас, ұқсас болады деп есептеледі. Олай болса, әдебиеттік оқудағы оқыту әдісі әдебиеттану ғылымын зерттеу әдісімен сабақтас. Әдебиеттік оқу пәнін оқытудағы ғылымилық принципі әдебиеттану ғылымының әдеби шығармалардың тууы, тақырыбы, идеясы, жоспарлары, образдары, композициясы мен сюжеті, тілі суреттеу тәсілдері жөніндегі тұжырымдамаларына сүйенеді. Бұл тұста Ә.Қоңыратпаевтың әдебиет ....бір жағынан рухани мәдениет тарихы болса, екінші жағынан образдап ойлауға құрылған, сол үшін өз ерекшелігі бар құбылыс. Көркем шығарманың ішкі ерекшеліктеріне оның нақтылы тақырыбы мен идеясы, жанрлар мен образдары, типтендіру, қиялдау, композиция мен сюжеті, тілі, суреттеу тәсілдері сияқты белгілер жатады. Біздің мектептерімізде көркем шығарманың осы ішкі заңдары мен жұмыс істеу жеткіліксіз болып жүр деген пікірмен келіспеуге болмайды. Себебі, әдебиеттік оқу сабақтарында шығармаларды оқытуда «Өлең немесе әңгімеде не туралы айтылыпты? Олар жөнінде не депті?» деген жалпы сөзуарлыққа жетелейтін тәсілден, шығарманы талдау орнына мазмұнын айтудан аса алмай, әдебиеттің сыр сипатын, болмыс бітімін анықтап, талдап түсіндіре алмай жүрген жайымыз бар. /З.Қабдолов/ Мұндай олқылықты болдырмаудың жолдарының бірі, біздің пікірімізше, оқушыларға бастауыш мектептен бастап, әдебиет теориясынан қарапайым түсінік беріп, шығармаларға талдау жасау және көркем сөз өнерін ауызша, жазбаша тілде қолдану дағдысына үйретуге мән берген жөн. Әрине, «Әдебиеттің теориясын оның практикасымен байланыстыру – қиынның қиыны». Әйтсе де «Әдебиеттің теориялық мәселелері»... қатаң заң ретінде ұсынбай, теориялық талғамдарымызды жазушылық шеберлік мәселесімен, қажет жағдайда қаламгерлік өнердің қиын иірімдерімен ұштастыра, көркем шығармашылықтың психологиясымен байланыстыра жүйелеп отыруымыз керек». Қазіргі кезде әр салалы ғылыми хабарламалардың молығуы, электрлі есептеу және компьютерлік жүйенің тұрмысқа ендірілуі жастардың өздігінен қажетті ақпараттық хабарларды іріктеп, меңгеруін, білімдерін өздігінен, үздіксіз жетілдіре беруін талап етіп отыр. Осыған орай соңғы кезде мектептерде ғылыми білім берумен бірге, оқушыларға сол пән саласы бойынша өздігінен іздену; байқау, өзінің болжамын, ой пікір қорытындысын дәлелдеу сияқты зерттеу тәсілдерін үйрету керек екендігі айтылып жүр. Әдебиеттік оқу пәнін оқытуда оқушыларға тарихи әлеуметтік жағдайлар мен әдеби шығармалардың мазмұндастығын байқату, шығармадағы идеялық мазмұндастық пен жалғастықты байқату, шығармалардағы кейіпкерлердің жан дүниесі мен психологиялық ерекшеліктерін көре білу, оларды сипаттау шығармалардағы көркемдік сөздер мен сөз тіркестерін тапқызу сияқты ізденістерге баулу, ғылыми зерттеу жұмысының тәсілдерін үйретудің алғашқы қадамдары болар еді. Әдебиеттік оқу пәнін оқытуда оқушыларға ғылыми ізденіс тәсілдерін үйрету үшін, мұғалім бұл пәннің логикасын білуге, сол пән бойынша берілетін білімнің алғашқы қадамынан ғылыми ұғымға жетелейтін жүйесін алдын-ала айқындап алуға тиіс. Бұл әдебиеттік оқу пәні бойынша берілетін білімнің болашақ даму мүмкіндігі жөнінде оқушыларға бағыт-бағдар беру үшін де қажет. Осылардың ішінен әдебиеттік оқу пәні бойынша 4-сыныпта берілетін білімдер жүйесімен және келесі сыныптарда әр тақырыптар бойынша берілетін білімнің даму мүмкіндігі мен сабақтас, мазмұндас келетін деректерді оқушылардың өздігінен саралап, іріктеп таңдай білу үшін де оқушыларға әдебиеттен берілетін білімнің мазмұны жөнінде бағыт-бағдар беріп отыруы орынды. Сонымен, әдебиеттік оқуда ғылыми принципке қойылатын талаптар: 1/ әдеби шығармаларды талдауда әдебиеттану ғылымының теориялық қағидаларын басшылыққа алу; 2/ ғылыми-танымдық әдіс пен оқыту әдісінің сабақтастығын ескерту; 3/ әдеби шығармаларға талдау жасауда оқушыларға әдебиеттану ғылымын зерттеудің әдіс-тәсілдерін үйрету. 4/ ақын-жазушылардың өмірі мен шығармашылығын тарихи-деректі сипатта баяндау; 5/ оқушыларға әдебиеттік оқу пәні бойынша берілетін ғылыми білімнің болашақ даму мүмкіндігін ескеру, ол жөнінде оқушыларға бағыт-бағдар беріп отыру. Бұл жұмыстар оқушылардың ұғым-түсінігіне сәйкестендіріле жүргізіледі. Яғни оқытудың ғылыми принципі оқушының жас және жеке ерекшеліктерін ескеру принципімен тығыз байланысты. жүктеу/скачать 361,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|