143
§24. Қазақ жеріне христиан дін
өкілдерінің келуі. Қазақстан
Республикасы аумағындағы
православиелік діни ұйымдар қызметі
Христиан діні Қазақстанға қай кезден бастап таралды?
Қа зақ же рін де гі хрис тиан дық ту ра лы.
Кө не де рек тер VI–XI ға сыр лар
ара лы ғын да Қа зақ стан ның кей бір ай мақ та рын да хрис тиан ді ні нің нес-
то ри ан тар ма ғы ның ұ станым да ры на сәй кес шір кеу лер са лы нып, кей бір
ді ни, тұр мыс тық-ри ту ал дық әдет-ғұ рып тар дың болғандығын рас тайды.
568 жы лы Тү рік қа ға ны Иш те ми Ви зан тия им пе ра то ры I Юс ти ниан ның
Зе марх бас та ған ел ші ле рін қа был дайды. Иран ға қар сы әс ке ри одақ құ ру
мен ер кін сау да қа ты на сын ор на ту мақ са тын да кел ген ви зан тия лық тар
өңір де гі хрис тиан на си хат шы ла ры на бел гі лі бір дә ре же де ар қа сүйе ген-
ді. ХІІ ға сыр да Ал тай мен Же ті су өңі рін Қи дан (қа ра қы тай) мем ле ке ті
би лей ді. Қи дан дық тар дың ба сым көп ші лі гі нес то ри ан бағытын ұ стана-
тын жә не нес то ри ан қауымы Қаш қар мит ро по лиясы на қа райт ын еді.
Мә де ни мұ ра ла ры мыз дың ішін де гі «Ко декс Ку ма ни кус» шы ғар ма сы
ке зін де хрис тиан дық ты на си хат тау үшін жа зыл ған.
Дін та ну әліп пе сі нен
«Кодекс Куманикус» Дешті Қыпшақта немесе Қырымда (Солхат қала
-
сын да) жинастырылып, бір ізге түсірілген. Осы өңірді қоныстанған қып шақ-
тар ды Батыс Еуропа жұртшылығы «кумандар» деп атаған. 1303 жылы «Ко-
декс Куманикус» түпнұсқадан Алтын Орда мемлекетінің астанасы Сарай
қа ла сының жанындағы Джан әулиенің ғибадатханасында көшірілген. «Кодекс
Ку ма никус» готикалық көне қарпімен жазылған. Екі бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімі (1–10-б.) – үш бағана етіп жазылған латынша-парсы
-
ша-куманша сөздік. Қалған жартысындағы сөздер лексикалық мағынала
-
рына қарай топтастырылған. Мысалы, адамның дене мүшелерінің аттары,
егіншілікке байланысты сөздер, т.б.
Екінші бөлімі (111–164-б.) – діни уағыздар. Осы бөлімдегі мәтіндер
мен жұмбақтарды көрнекті неміс түркітанушысы А. фон Габен «кумандар
әдебиетінің үлгісі» деп таниды. Көптеген қыпшақ сөздері көне неміс тіліне,
кейде латын тіліне де аударылып берілген. Жеке сөйлемдер мен сөз тіз
-
бектері, жеке сөз тізімдері мен аудармасыз берілген жұмбақтар, қыпшақ
Достарыңызбен бөлісу: 
