Дана Асылбек
жүктеу/скачать 53,77 Kb.
|
| ІІІ көрініс
Жерде жатқан қағаздарды реттегендей болады. Арасынан сұрақтар жазылған парақтарды жинайды. Босаңсуға болмайды... Жоқ, болмайды. Оған қауіп төніп тұрғаны анық. Мүмкін, ол қамауда. Онда оған сол тұтқыннан құтылудың әдіс-тәсілдерін айтып, соны арнайы нұсқаулыққа енгізу керек. Демек бұл қауіпті межеге жақындағанымызды білдіреді. Сұрақтар жазылған парақтарды көрермен алдына тізе бастайды. Бәлкім, оны табуға сәл-ақ қалды. Бірақ оны таппауға сылтау көп. Неге? Не үшін? Неліктен? Ол тіпті кімге керек? Ешкімге керек емес біреу ғой... Былай емес, былай. Немесе былай. Қойған қағаздарының орындарын алмастырып, алдындағы адамдарға тесірейіп қарайды. Неге деген сұрақты алып, умаждайды. Қолына ұстап тұрып, умаждалған қағазға қарап, жынды адамдай күледі. Креслоға жайғасып отырады. Неге десеңдер, былай болған: Ол қысты күні қандай қаһармандық жасағанын бірі білсе, бірі білмес. Ол жалаң аяқ болғасын қар үстінде жорғалаған. Қар оған кедергі еткен. Сол үшін ол жер қазған. Қарды жалаң қолмен аршыпты. Жыламсырап отырып өте терең жерді қазып шығыпты. Ол қыз сол жерді не үшін қазуы мүмкін? Бірдеңені сонда жасырғаны анық. Ол не? Табыңдаршы. Таба аласыңдар ма? Таппайсыңдар. Ол өзін-өзі көмген. Неге дей ме біреу? Қолындағы қағазды лақтырып жібереді. Себебі, бұл жай ғана ересектер айтқан аңыз-қисса ғана. Ал аңыздар — сандырақ. Осы біреуді іздеу кімге керек болды екен? Мүмкін, жоғалу оның таңдауы шығар? Оған бұл жүрісі ұнайтын шығар. Иә, иә, бәрінен алшақтап, көзге көрінбейтін елес болу, қашу, тығылу оның өмірлік ұстанымы шығар. Онда бәрі неліктен оның принциптерін бұзғысы келеді? Керек емес. Адамдарға өз дегенін жасауға кедергі келтірмеу керек. Жердегі қағаздарды умаждап лақтыра бастайды. Неткен лас! Сағат бірнеше де бірнеше болыпты. Қонақжай мейрамхананы ашатын уақыт та жетті. Қонақтар және бастық. Сондықтан мыналарды құрту керек. Кешіріңдер, балалар. Ертегілер уақыты аяқталды! Жүгіріп жүріп шашылған қағаздарды жинап, үстін ретке келтіре бастайды. Бірден өзгеріп, мойнындағы кішкентай орамалды түзеп, қақшиып артқа бұрылады. Шеттегі пианиноның қасына жетіп келеді де, киімімен сүртеді. Оған қарап ұзақ қозғалыссыз тұрады. Құлақтарын шұқып, біртүрлі қылық жасайды. Жоқ, ертегілер уақыты бітуіне әлі ерте екен. Ал бұл бәріне ұнайтын жаңа бағдарлама. Пианиноға отырып, бірнеше секунд қозғалыссыз қалады. Аяқасты зор дыбыспен Анри Бертинидің «Оp.29: №7 in C Minor» этюдін ойнайды. Ширақ, әрі тым шулы әуен ойнайды. Ойнаған соң сәл басын салбыратып отыра қалады. Бір сәтте орнынан атып тұрды да, басын иеді. Өзі орта жастағы паң еркектей қозғалып, аяқасты шаттана, мақтана сөйлейді. Керек емес, керек емес! Мұндай шулы қошеметті тоқтатыңыздар, оған лағынет жаудырудан артығы керексіз. Әртіске арналған гүл шоқтары мен сыйлықтар? Жо-жоқ, оған қылмыстық кодекстің ең ауыр жазасын дайындауды ұсынамын. Тағы бір әуен? Жоқ, бұл сұмдық та жетіп жатыр! Ілгіштегі пиджакты үстіне киді. Беліне қолдарын таянып, өзімшіл боп керіле сөйледі. Мейрамханамыздың асы келген қонақтардың бәрін қуантып, шаттыққа бөлейді. Бұл жерден адамдар «Менің тағы да тамақ жегім келеді» деп жыламсырап ашкөздікпен қоштасады. Сондықтан сіздерге жайғасуды және тойымсыздықтың дәмін көрулеріңізді ұсынамын. Креслода адам отырғандай күлімсірейді. Ондай адамның барын ұмытып кетіппін. Мейрамханада қызмет қылғандар арасында ұятсыз әйелдердің саны көп болды. Сіздер қайсысын іздедіңіздер? Креслоға құлағын тақайды да, шошып аузын басады. Не үшін? Айтыңыздаршы, не үшін сол қызды іздейсіздер? Қазір айналада не боп жатқанын анық көріп жүрміз ғой. Бұның бәрі мына жоғарыда (сұқ саусағын жоғары қаратады.) бақыланып отыр. Бұл деген болмашы мәселелер ғана. Оны іздеудің түкке де қажеті жоқ, маған сеніңіздер. Бір жерде мертіліп өлсе де, көлік астына түсіп өлсе де, біреу бауыздап кетсе де, бұл құрметті қонақтарды алаңдатпайтын сауал болуы керек. Қоқыс жәшігін іздеудің қажеті жоқ деп білемін. Одан да рақаттаныңыздар. Тойыңыздар және тойлаңыздар! Мәз боп күледі. Тіпті күлкісін баса алмайды. Түсініксіз бірнәрсе бар. Осы біздің қоғам осындай ұятсыз әйелдердің хақын қорғай беруді қашан қояды? Ол ауқатты, беделді, қатардағы бақытты отбасыда тәрбиеленгенмен, әйелдер әрқашан осындай сасық күйде қала береді. Олардың табиғаты сондай. Осындай өтірікші, абыройсыз, оңбаған әйелдерді адам санауды доғару қажет. Адам мен әйел екі бөлек нәрсе, ха-ха-ха! Пиджак қалтасынан қорап темекіні шығарып, таңданып қайтадан салып тастайды. Олардың осындай пасық қасиеттері менің ашуыма тиетіні болмаса, дегенмен әйелдерді мен бір ғана нәрсе үшін жақсы көремін. Ләззат үшін. Бұл құдайдың қасіретпен қатар берген тегін сыйы. Жан-жағына алаңдап қарайды да, креслоға сыбырлайды. Жаңағы адамдар жабылып іздеп жүрген қоқыс жәшігі де өте көнбіс қыз еді. Содан шығар оның мен үшін аздап болсын сүйкімі болды. Әйтпесе, мен айттым ғой, олардан қатты жиіркенемін. Ауадан темекі жасап алғандай, өзі шеге бастайды. Креслоға сүйеніп қойып әңгімелейді. Негізі қонақ күтудегі басты ереже — оларды өз талабына сай қанағаттандыру. Өзің дұрыс деп танитын ойлардан ажырап, олардың талабын орындау. Себебі, мұнда ереже осындай. Ол өзгерусіз, дәл осы күйде қалады. Ал басқаның бәрі маған ұнамайды. Мен осыны қалаймын. Сондықтан өзге ойларды әйелдердің миына құймау керек. Темекісін торшердің ішіне тастағандай болады да, оның жарығын өшіріп тастайды. Қолдарын үстіне сүртеді. Ойламаған жерден кеңістікке қызыл жарық жанып, көзі ауырып, уқалай бастайды. Мойнындағы орамалды шешіп алып, сонымен көзін байлайды. Адасып жүргендей әрі-бері кезеді. Адамдар ештеңе көрмей өмір сүрсем қиын болатын шығар деп ойлайды. Бірақ олардың онымен қоймай аңқаулықпен соқыр боп жүретіндері қызық. Көзсіздік деген күн мен жерді көрмеу емес, ол... Ілгішке соғысады. Пиджакты шешіп, ілгішке іледі. Кейде адамдар күтпеген жағдайлар жиі орын алып жатады. Пиджактың жеңіне бір қолын салып жібереді. Осы кезде ілгішпен көрсететін пантомима орындайды. Пиджак арқылы өзімен-өзі диалогқа түседі. Қайдан қашып келе жатырсың? Үйден? Адам өз үйінен қаша алмайды. Себебі, ол бізге пана болады. (Пауза.) Уайымдаудың қажеті жоқ. Себебі, сенің енді қорғаның бар. (пауза.) Енді жылулық та, мейірім де болады. Қыз бір қолымен көзіндегі орамалды ашпақ болады, пиджактағы екінші қолы оны тоқтатып тастайды. Жоқ, ашпа. Әйтпесе, сенің дәл қазіргі бақытты сәтің аяғына жетеді. Әлгі өлең есіңде ме? «Көзсіз махаббат ғана миыңдағы барлық мәселеңді жасыра алады» деген болуы керек. Мені білесің ғой, ақын емеспін. Бірақ мен бұны өз тіліммен жеткіземін. Сондықтан көзіңді ашпа. Қыз өзін-өзі құшақтап, қуанышты сезінеді. Әлгі оқиға ше? Ол есіңде бар ма? Сен үсті-басы жыртық күртемен алғаш осы мейрамханаға кіріп келген кезің. Сен өзгелер секілді тамақ ішуге емес, аспаздардың жанына жақындадың. Сол кезде біз сенің соншалықты мүсәпір адам екеніңе көз жеткізгенбіз. (қолы көзіне жақындайды.) Тоқта. Біз сенің бейшара адам екеніңе бірден сендік. Себебі, сен мұндай ауқымды мейрамханада тамақ ішуге ақшасы жоқ қаңғыбас біреусің. Сен еркектер үшін қолжетімді, сұраусыз адамсың. (жұлқына бастайды.) Сен өзіңді біреу жақсы көреді деп ойлаған болсаң, онда өзіңді бағалымын деп санағаның ғой. Жоқ, сен ешкімге керексіз біреусің. Сен қоқыссың! Ха-ха! Үсті-басынан оңбағандық пен арсыздық саситын мейрамханада шаң сүртуші біреу махаббаттан дәмелі ме? Армандапсың! Өзін пиджактың жеңінен шығарып алып, жерге (ілгішпен) құлап түседі. (Күшеніп ілгішті үстінен алып тастайды). Жерде екі иығымен демалып ұзақ жатады. Кейін тарқылдап күледі. Орнынан сүйретіліп тұрып, көзін шешеді. Ілгішке қарап, күлкісін тыймайды. Анау қыз... Естідіңдер ме? Ана қыз бастықты жақсы көріпті... Ха-ха! Арманы күшті екен... Күлкісінен тұншығып, біраз жөтеліп қалады. Қолындағы кішкентай орамал мен креслоларды сүрте бастайды. Бастықты жақсы көретін қыздар көп. Сіздер іздеген қыз да солардың бірі болды. Ол бастықтың әуенін, сөздерін, қимылдарын қатты жақсы көрді. Көзсіз. Былай жақсы көрді. (көзін қолымен жабады.) Біз оларды есіктен сығалап қызықтайтын едік. Шиқылдап аузын жауып күледі де, артына жалт бұрылады. Біреу шапалақпен бетінен ұрғандай, креслоға құлап түседі. Бетін ұстап бұрылды да, шашын жинағандай боп, ширақ сипалайды. Қолындағы көкшіл орамалды қайтадан мойнына тағады. Түзеліп, қайта паңданады. Еркек жаны оянғандай шіренеді. Әйелдер менің санамда егеуқұйрық секілді елестейді. Шиқылдап, өсек айтқандары миымды ашытады. (пауза.) Сендер біреуді іздедік деп пе едіңдер? (қос креслоға кезек-кезек қарайды.) Жоқ! Жоқ! Миымды ашытпаңдаршы. Мен сендердің кімді іздегендеріңді білмеймін, бірақ мен білсем, ондай адам жоқ. Өліп қалған шығар. Қысқасы, уақытты босқа құртып қайтеміз. Сендер жұмыстарыңа кірісіңдер. Ал біз баяғыша бұның бәрінен рақаттанамыз! Пианиноның үстін саусақпен сырғанатып өтті. Ей, құлдар! Мынаның үстін шаң басыпты. Сүртіңдер! Сосын әлгі арсыз қызды тапсаңдар мына қонақтарға жеткізіңдер. Оны ар-ұяты іздеп жүр деп айта барыңдар! Қызыл жарық өшеді. Сахна қараңғыланады. жүктеу/скачать 53,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|