Дана Асылбек
жүктеу/скачать 53,77 Kb.
|
| IV көрініс
Торшер жарығын қосады. Оң жақ креслода аяқтарын айқастырып отырған қыз жайбарақат сөйлейді. Бүгін біз адам және көшпенділік туралы айтамыз. Қаламы барлар маңдайларыңа жаза отырыңдар. Біз қазір әлемде толыққанды тоқтаусыз жүріп жатқан цивилизация, әр адамға тиесілі тұрғын үйлер, жеке автокөлік, уақытылы жалақысы түсіп тұратын офистегі тұрақты жұмыспен қамтамасыз етті дегенімізбен, жабайы көшпенділік адамдар арасында әрқашан қалатыны сөзсіз. Жабайы көшпенділік деген сөзді бадырайтып жазыңдар. Себеп? Себебі, адам пайда болғаннан бері оған тиісілі тек өзінің тәні ғана. Сол үшін шығар адамдардың өмірде әрқашан тұрақсыз болуы қалыпты боп кеткен. Бірақ! Көшпелілік — тұрақтылық пен гармонияны қалайды. Ол әр жерде бір ұйықтап, әр жерде бір қонақтап жүргенмен, ол тұрақтылықты іздеп жүр. Бәлкім, оның көздегені осы шығар. Түптеп келгенде, адам жаны да тұрақсыз. Ол бірдеңені іздейді. Сол үшін... Мойнындағы орамалды тартқылап, бір-екі рет жұтынады. Шынтуайтында, ол жалмаңдап тұрады. Жанды айтамын. Ол тыныштықты қаласа да, бар күшімен ішіңде жойқын жарылыс ұйымдастырады. Мәнісі десе — ол өзін қанағаттандыра алмайды. Сондықтан іздеу жұмыстарына кіріседі. Орнынан тұрып, айналадан бірдеңені іздейді. Қыздың коллаж суретін тауып алады. Міне, біздің жаңа клиент. Суретті сол жақтағы креслоға қойып, өз орнына қайтадан отырады. Маған кеңінен төселіп, ақтарыла берсеңіз болады. Мен бос бөлмемін. Ал есіктер жабық. Айнала тыныш. Мына көздерден сескенбеңіз. Олар сіздің сырыңызды бақылайтын болады. Осынша көп көз сізді шошытады, білемін. Бірақ олар сізге ешбір айып тақпайды. Айналаға күлімдеп қарайды да, сұқ саусағын ерніне тақайды. Сонымен сіздің көздегеніңіз не? (пауза.) Тоқтаңыз. Сонда сіз жай ғана кәдімгі адам болғыңыз келе ме? Ол оңай шаруа екенін есепке алсақ, неге көздегеніңізге әлі жетпегенсіз? Соншалықты кәдімгі емес адамсыз ба? (пауза.) Адамдар түрлі тұрпатта бола алады. Бірақ кәдімгі адам болу үшін көп күштің қажеті жоқ қой. Бар болғаны адамдардың істегенін қайталайсыз. (пауза.) Мысалы? Мысалы, балалар біреуді мазақтап жатса, қосылып мазақтаңыз. Болмаса адамдар біреуді қосылып өсектесе, қосылып өсек айтып кетіңіз. (пауза.) Демек… Сіздің кәдімгі бола алмайтын себебіңіз — сіз сол адамдар күлкі ететін құрал болғандығыңызда. Жерден бірнеше ақ қағазды алып, шұқшыйып қарайды. Жарайды. Сіздің кәдімгі адам болуға жарамдылығыңызды тексеріп көрейік. Бірінші сұрақ: Адамдар сіздің атыңызды білмегендіктен, сізді қоқыс, оңбаған, жексұрын, көргенсіз, ұятсыз, арсыз деп шақыра ма? Оң қолын көтеріп, бас бармағын бүгеді. Шынайы жауап деп қабылдаймыз. Екінші сұрақ: Сіз кәдімгі адамдардың әрекеттерін қайталауға тырысасыз. Бірақ бұныңыздан түк шықпай, керісінше, басқа адамдардан алыстай түсесіз бе? Сұқ саусағын бүгеді. Неткен шынайылық. Жарайды, жалғастырайық. Үшінші сұрақ: Сіз тамақ ішкен сәтіңізде адамдар сізге қақалып-шашалып, өліп қалғаныңызды тікелей тілеген кезі болды ма? Ортаңғы саусағын бүгіп, қолына қарап таңданады. Тағы бірнеше рет жұтынып, мойнын уқалайды. Әрине, келесі сұрақ әркімге бір қойылып жатыр. Бірақ бұған қысқа-нұсқа «Иә» немесе «Жоқ» деп жауап бере салсаңыз болады. Төртінші сұрақ: Сіз өзіңізді көкөніспін деп санайсыз ба? Төртінші саусағын бүгеді де, күліп жібереді. Соңғы сауал: Сіз кімсіз? Және сіз қайдасыз? Тыныштық орнап, қозғалыссыз қалады. Бір сәтте қолдарын шарт еткізді. Бум! Шындық ашылды. Сіз жай ғана суретсіз және бұның бәрі жай бір әңгімелер ғана. Суретті креслодан алмақ болады да, қайта орнына қояды. Бірақ... Сіз біздің мына көздермен айтқан «адам және көшпенділік» деген әңгімемізді естідіңіз бе? Біз адам жанының тұрақсыз көшіп отыру арқылы тұрақтылық іздейтінін айтқан едік. Бірақ кәдімгі адамдар тәнінің көшпенділікке түкіргені бар. Есесіне сіздің жаныңыз қазір Оңтүстік Африка немесе Ежелгі Рим елі мекендеген жақта саяхатта жүруі мүмкін. Бірақ бұл тәтті өтірік екенін түсініңіз. Мыналардың маңдайына қараңыз. Олар адам жанының жалмаңдап тұратынын жазып алған. Соны күнде олардың маңдайынан оқып жүріңіз. Бұл сізге арналған нұсқаулық. Сіздің жаныңыз дәл қазір үлкен нәрсеге дайындалып жатыр. Соны есте сақтаңыз. Ой, суреттерде ми болмайды екен ғой. Кешірім сұраймын. Суреттегі көзді шертіп жібереді де, күліп қалады. Енді көп сөйлемей, бөлмені босатыңыз да, жүрген жерден өзіңізді іздеп, айтылған дәлел-айғақтарды тағы бір рет ойға алыңыз. Суретті алып, бір жерге қоя салады. Қолдарын қағып, өз ісіне қуанғандай болады. Қарсы креслоға отырады. Бұл жолы аяқтарын айқастырмастан, емін-еркін шалқаяды. Қазір бәрінің ойында бір ғана сауал бар сияқты. Көптен күткен бостандық әні қашан орындалатынын күтіп отырған шығарсыздар. Бәріңіз сол кешті көруге келгендеріңіз анық. Бірінші бостандықтың бағасын анықтап, сатылымға шығарайық. Бірақ оның құны қымбатшылық заман болғасын, өте-өте... Қымбат! Сол үшін біз... Осы кезде іші ауырып, бүктеліп түседі. Бар дауысымен айқайлайды. Бостандық дегеніңіз... Адам санасында бұдан да зор сілкіністер жасайды. Бұл өткен ауырлықтан босаңсыта алар ма екен... Қинала, әрі-бері дөңбекшиді. Содан соң... Содан соң бойыңды жандырады. Алай-дүлей өрт орын алады. Ысып, тұншыға бастайсыз. Жорғалап бірдеңені іздейді. Ентігіп, аянышты халге түседі. Мойнындағы орамалды тартқылап, тұншыға бастайды. Бәрі басталды. Кресло астынан қызыл орамалды суырып алады. Немесе... Бәрі аяқталды. Етбетімен орамалды ұстаған күйі жата қалады. Қатты күшеніп, ысырсиды. Орамалды қысып алып, басын әзер көтереді. Содан соң орамалды беліне әкеп орай бастайды. Құлаққа жағымсыз тыныштық пен бойың сезе алмайтын жеңілдік... Беліне орамал байлаған күйімен сүйретіліп тұрып, креслоға шалқалайды. Оған да керегі осы еді. Бөгде тәнге өлі бостандық сыйлау. Жаңа жұлған гүл иісі шығады. Бұл жаңа ғана өткен көшпелінің балғын иісіне ұқсайды. Жүзіне аппақ жарық түседі. Көзі шағылысып, тарс жұмады. Мойнындағы орамалды жұлқына шешіп, көзін байлап алады. Жан-жаққа адасқан адамдай жүре бастайды. Біз одан жаңа өткен көшпендінің кім екенін сұрап үлгеруіміз керек. Тоқта! Тоқта, көшпендім! Бостандықтың әнін неге шырқамай кетіп барасың? Тоқта... Ішін ұстаған күйде тізерлеп бүктеліп отыра қалады. Жарық сөнеді. жүктеу/скачать 53,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|