Дархан қыдырәлі ұлы дала тарихы
жүктеу/скачать 13,38 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҰЛЫ ДАЛА тарихы
| №9. Ұлығ-оқ таңбасы -
. Бұл белгіні шартты түрде *Ұлығ оқ (қытай деректерінде Хо-лу-ву немесе Хо-лу) атты Батыс түрк қағандығының одақтас тайпаларының бірімен байланыстырамыз. «Тан хуэй яо» еңбегінде Хе-лу деп келген тайпаның таңбасы түрінде ұсынылып 270 , бұл таңба Шивээт-улаан ескерткішіндегі ең үстіңгі жақта орналасқан таңбалар арасындағы түріндегі таңбаға аздап ұқсайды: / / - . Аталмыш қытай дерегінде батыста болған түрк тайпалары деп түсіндірілген бұл тайпа атауы басқа қытай деректерінде Хо-лу немесе Хо-лу-ву түрінде кездеседі, зерттеушілер тайпа атауының көне түркше пішінін Ұлығ оқ деп жаңғыртты 271
. Бұл тайпа әрбірі 5 тайпадан тұратын Ту- лу мен Ну-ши-пи сынды екі одақтас қанаттан құралған Батыс түрк қағандығы (қытай деректеріндегі аты «он тайпа», көктүрк бітіктастарындағы аты он оқ «он тайпа») құрамындағы ықпалды тайпалардың бірі болған. Батыс түрктердің шығыс қанаты Ту-лу тайпа одағына кірген Хо-лу-ву (Ұлығ-оқ) тайпа аталмыш қанатқа жататын басқа тайпалармен бірге Текес, Күнес, Сайрам, Манас сынды Тәңір тауларының солтүстік жерлері, яғни Шығыс Түркістандағы өзен алқаптарында өмір сүрген 272
. 267
Golden 1987-1991, P. 63 268
Лурье, 2010, С. 280-281 269
Кармышева, 1963, С. 185 188 270
Зуев, 1960, С. 101, 132; Esin, 1982, Р. 196. 271
Зуев Ю, 2002, С. 165; Бичурин, 1950, Т. 1. – C. 289; Chavannes, 2007, S. 55‚ 91‚ 112‚ 114; Малявкин, 1989, С. 168; Taşağı, 1999, S. 71. 272 Бичурин, 1950, Т. 1. – C. 289. ҰЛЫ ДАЛА тарихы 163
Бұл тайпа атымен байланысты даулы пікір пайда болып, «Тан хуэй яо» еңбегінде келген Хе-лу этнонимін Ю.А.Зуев халлух / қарлұқ деп қарастырды. Бірақ, дәл сол еңбекте қарлұқ атауының 葛逻禄 Ге-луо-лу түрінде келуі, таңбасының белгісіз болуы 273 бұл пікірді жоққа шығарады. Басқа жағынан Шивээт-улаан ескерткішінде
түріндегі көрінетін таңбаның «Тан хуэй яо» еңбегінде берілген Хе-лу тайпа таңбасымен жақын болуын да ескермеуге болмайды: салыстырыңыз: жүктеу/скачать 13,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|