Дархан қыдырәлі ұлы дала тарихы
Ру таңбалары 2. Тайпалық
жүктеу/скачать 13,38 Mb. Pdf көрінісі
|
udt
- Бұл бет үшін навигация:
- ҰЛЫ ДАЛА тарихы
| Ру таңбалары
2.
Тайпалық (рулар одағы) таңбалары 3.
Этно-саяси бірлестіктері (ел/мемлекет) таңбалары 4.
Әулеттік (билеуші әулет) таңбалары 5.
Отбасылық таңбалары 6.
Билік иесінің (мемлекет билеушілері) таңбалары 200
кездеседі. Мұндай жіктелістің пікірталасқа ашық болуы, әсіресе мемлекет, билеуші әулет және билеуші таңбаларының бөлек, яғни бірдей болуы тақырыбындағы мәселені тудыруын атап өтумен бірге, аты аталған зерттеуші тарапынан айтылған бірқатар пікірлерге көзқарасымызды білдірейік. Таңбалардың қалыптасуы да түрлі себептерге жүгінеді: 1) табиғи түрде бір руға тиесілі болады. Мұндай таңбалар ұзақ замандар ішінде қоғамның мәдени өмірімен және сенім жүйесімен байланысты болып, ортаға шығады; 2) белгілі бір мақсатта арнайы таңдалған немесе белгілі бір адамның тарапынан ұсынылған таңбалар. Мысалы, саяси одақ (ру одағы, билеуші 200
Базылхан, 2014, С. 196-197. ҰЛЫ ДАЛА тарихы 144
әулет, империя) әкімшілік басқару шарасын жүзеге асырған кезде әкімшіліктегі бірліктерге арнайы таңбалар тағайындалды. Айталық, Шыңғыс хан өз империясын ұлдарына бөлек-бөлек ұлыс етіп үлестіргенде, олардың әрқайсысына әртүрлі таңбалар берді. Демек, кей кезде таңбалардың белгілі біреудің тарапынан руларға немесе адамдарға берілу дәстүрі болған. Алайда, мифологиялық жайт болғанына қарамастан, Оғыз қаған өз ұлдары мен немерелеріне жеке- жеке қызмет пен таңбалар беруі туралы мәліметтердің бірқатар дереккөздерде сақталуы
201 бұл дәстүрдің тамыры өте ертедегі дәуірлерге тартатындығын дәлелдейді. Осылайша, Шыңғыс ханның ұлдарына түрлі таңбалар беруі қандай ереже мен дәстүрлерге сүйенгендігі, басқа түрк және түрк-моңғол әулеттерінде байқалған осыған ұқсас құбылыстардың негізінде не жатқандығы болашақта зерттелуі керек тақырыптардың бірі. Көне түрктердің таңбалар жүйесі дәстүріне сәйкес, кейде таңбалар бірнеше бөліктен тұрады: 1) таңбаның негізгі бөлігі – «жүрек» (негізгі таңба / негізгі ру); 2) жалғамалар – «құйрық» немесе «аяқ» (жалғамалы таңба / төмен ру) 202 ;
сол сияқты әртүрлі молшылық пен билік рәміздері). Таңбалар бастапқыда бірнеше шынайы өрнектен, мысалы, тотем немесе қасиетті жануар бейнесінен жасалады. Мысалы, ашина тайпасының таңбасы киелі жануар саналатын жүктеу/скачать 13,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|