Дархан қыдырәлі ұлы дала тарихы



Pdf көрінісі
бет215/407
Дата27.04.2022
өлшемі13,38 Mb.
#32466
1   ...   211   212   213   214   215   216   217   218   ...   407
Байланысты:
udt

ҰЛЫ ДАЛА тарихы

230 


де  сақтағандығы  көрінеді.  Мысалы,  Шағатай  ханзадасы  Бөрі  1237-1241 

жылдары  моңғолдардың  Еуропаға  шапқыншылығы  кезінде  тұтқынға  алынған 

бір топ неміс кеншілерін Таразға орналастырып, оларға моңғолдар үшін қару-

жарақ жасатқандығы сол кезеңнің деректерінде жазылған

412

.

Шағатай  ханның  немересі  Алғұй  (1260-1265  жж.)  1260-жылдары  ата-



бабалары  кезіндегіден  өзгеше  болған  Шағатай  ұлысындағы  басқару  тізгінін 

өз билігі астында шоғырландыруға кірісті, осылайша ол Шағатай хандығының 

шынайы  негізін  қалады.  Сол  кезде  Шағатай  ұлысында  моңғолдардың  уәзірі 

болған жергілікті өкіл Масғұт бек пен уәзір Сүлеймен бектің қолдауымен Алғұй 

Ұлыстың  аймағына  Хорезм  мен  Солтүстік  Ауғанстанды  қосты,  Бұқара  мен 

Самарқанға  өз  өкілдерін  жолдады.  Осылайша,  аты  аталған  Сүлеймен  бектің 

әкесі Шағатай билеушілерінің мұсылман уәзірі болған Құтб ад-Дин Хабаш-Əмид 

(1260 ж. өл.) Жамал Карши бойынша Керминеде (Бұқара уиләяты), Рашид ад-

дин бойынша Отырарда туған

413


Тараздың  шығысына  жақын  орналасқан  аймақтардың  бірі  Алмалық 

моңғолдардан бұрын Жетісу өңіріндегі түрк-ислам мәдениетінің орталықтарының 

бірі ретінде белгілі. Моңғол шапқыншылығы кезеңінде қарлұқ немесе қарахан 

текті  (?)  жергілікті  билеуші  тоғрыл  хан  атақты  Бұзар  хан  моңғолдарға  қарсы 

соғыспай,  билігін  мойындаған  және  оның  ұлдары  1220-жылдардан  сонау 

1270-жылдарға  дейін  Алмалық,  Құзбалық  (Баласағұн  маңы),  Қашқарда 

моңғолдар атынан билік жүргізген

414



Моңғолдардың жергілікті билік басындағылар мен діни мансаптылармен тіл 



табысуы жайлы басқа да мәліметтер бар. Жоғарыда айтылған моңғолдардың 

Шағатай  ұлысындағы  өкілі  Масғұт  бек  1250-жылдары  Бұқарада  өз  атына 



Масғұдия медресесін салдырған

415


. Танымал мұсылман дінбасыларының бірі, 

анасы  жағынан  қарахандық,  Ферғана  Шейх  әл-Исламның  ұлы  Баһауаддин 

Марғинаны сол кезде моңғол хандарының бірі Есе Мүнке (Менгү) уәзір қылып 

тағайындауы

416

  да  моңғолдардың  кейде  жергілікті  тектілерге  қандай  ілтипат 



көрсеткендігін  куәландырады.  Аталмыш  дінбасы  1260  жылы  қайтыс  болған 

кезінде моңғол билеушілері оның өзіне арналған кесенеге жерлеп, бұл жерлерде 

діни  ескерткіштер  салынуына  жол  ашты

417


.  Яғни  В.В.Бартольд  бұл  кезеңде 

(1260-1270  жж.)  Орта  Азияда  моңғол  билеушілерінің  мұсылман  мәдениетінің 

әсеріне ұшырай бастағанын айтуы

418


 да моңғолдардың осындай мәдени, саяси 

әрекеттері арқылы нақтыланады. 

412

 Biran, 2013: 262-263 с.



413

 Бартольд, 1963: 147; ал-Каршӣ 2005: 132, прим. 159 

414

 ал-Каршӣ, 2005: 131-132; Бартольд 1963: 432, 468 с.



415

 Бартольд, 1963: 148 с.

416

 Бартольд, 1963: 64 с.



417

 Бартольд, 1963: 148 с.

418

 Бартольд, 1963, 149 с.






Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   211   212   213   214   215   216   217   218   ...   407




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет