*************************************************** Тұнбалар - сығындыны қыздырмай және кептірілген немесе жаңа дәрілік өсімдік немесе жануар шикізатынан алынатын мөлдір сұйық су-алкоголь сығындылары.
Құрамында күшті әсер етпейтін заттары бар, құрғақ, стандартты, өсімдік шикізатынан сулы-спиртті тұнбаны алу кезінде бастапқы шикізат пен дайын өнімнің (тұнбаның) арақатынасы 1:5, ал құрамында күшті заттар бар шикізаттан – 1:10 сақталады.
Бұл жағдайда дәрілік өсімдік шикізаты массасы бойынша алынады, ал тұнбалар көлемі бойынша (сәйкесінше 1,0 кг шикізаттан – 5 немесе 10 литр тұнба) алынады.
ND талаптарына сәйкес, өсімдік шикізатын экстракциялау алдында бөлшектердің белгілі бір мөлшеріне ие болуы керек, сонымен қатар, ірі бөлшектер мен шаңның мөлшері реттелуі тиіс.
Экстрагенттің қажетті мөлшері формула бойынша анықталады:
V =V1 + PK (1)
қайда: V1 - тұнбаның көлемі (дайын өнім), л немесе мл;
Р - өсімдік шикізатының мөлшері, кг немесе г;
К-экстрагенттің шикізатты сіңіру коэффициенті, ол әдетте шөптер мен жапырақтар үшін 2-3 -ті құрайды; қабығы, тамыры, тамыры үшін - 1,3-1,5. Бұдан әрі спирттің (Х) бастапқы мөлшерін спирт-ректификатты сұйылту немесе бұрын алынған рекуператтарды нығайту арқылы есептейді, ол "крест" ережесі немесе формулалар бойынша жүргізіледі:
x және V ٠b/ a немесе x = V٠ b - c / a-c (2)
мұндағы: V-қажетті концентрациядағы этанол көлемі, л немесе мл;
b – қажетті концентрация, % көлем;
а – бастапқы спирттің нақты концентрациясы, % көлем;
с – сұйылту үшін қолданылатын әлсіз этанолдың көлемді концентрация-сы.
Тұнбалар өндірісіндегі экстрактілер мацерация әдістерімен және оның түрлерімен (турбо экстракция, экстрагент айналымы, ультрадыбыстық экстракция, бөлшекті мацерация), перколяция, қою және құрғақ сығындыларды еріту арқылы алынады.
Перколяция әдісімен тұнбаларды алу өндірісінде перколятты ағызу жылдамдығы мына формула бойынша есептеледі:
V d2 h/ 4 24 60, мл/мин мл / мин. (3)
қайда: d - перколятордың диаметрі, см;
h - шикізат бағанының биіктігі, см. Бұл жылдамдықта перколят тұнбаның қажетті көлеміне тең мөлшерде жиналады.
Осыдан кейін экстрагент пайдаланылған шикізаттан рекуперацияланады да, ал перколят тазарту кезеңіне өтеді. Шикізаттың аз жүктемесі бар зертханалық жағдайда перколяция жылдамдығын тамшылармен есептеу ыңғайлы.
Белладонна тұнбасын алған кезде перколяттың ағу жылдамдығы 0,09 мл/мин құрайды делік.
1 мл тұнбада 44 тамшы бар екенін ескерсек, перколяттың ағу жылдамдығы минутына 4 тамшыны құрайды.
1 мл-44 тамшы
0,09 мл-х осылайша,
х = 4 тамшы.