Дәріс Ғылыми білімнің әдіснамалық негіздері
жүктеу/скачать 420,1 Kb.
|
дәріс тезистері
|
Дәріс 1. Ғылыми білімнің әдіснамалық негіздері 1.Ғылымның анықтамасы 2.Ғылыми білім туралы түсінік 3.Ғылыми таным әдістері Ғылымның анықтамасы Ғылым - бұл табиғат, қоғам және ойлау туралы жаңа білім алуға бағытталған зерттеу саласы. Ғылым рухани мәдениеттің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Ол келесі өзара байланысты белгілермен сипатталады: - табиғат, адам, қоғам туралы объективті және негізделген білім жиынтығы; - жаңа сенімді білім алуға бағытталған қызмет; - таным мен білімнің бар болуын, жұмыс істеуін және дамуын қамтамасыз ететін әлеуметтік институттар жиынтығы. «Ғылым» термині ғылыми танымның жекелеген салаларына қатысты қолданылады: математика, физика, биология және т. б. Ғылымның мақсаты - субъективті және объективті әлем туралы білім алу. Ғылымның міндеттері: - деректерді жинау, сипаттау, талдау, жалпылау және түсіндіру; - табиғат, қоғам, ойлау және таным қозғалысының заңдылықтарын анықтау; - алынған білімді жүйелеу; - құбылыстар мен процестердің мәнін түсіндіру; - оқиғаларды, құбылыстар мен процестерді болжау; - алынған білімді тәжірибе жүзінде пайдаланудың бағыттары мен нысандарын белгілеу. Қазіргі уақытта таным саласына, пәні мен әдісіне байланысты ғылымдарды ажыратады: 1) табиғат туралы - табиғи; 2) қоғам туралы - гуманитарлық және әлеуметтік; 3) ойлау және таным туралы - логика, гносеология, эпистемология және тағы басқалары. Сурет 1 - Таным саласына, пәні мен әдісіне байланысты ғылымның жіктелуі Таным әдісі бойынша ғылым бөлінеді: материалдық практика нәтижесінде немесе шындықпен тікелей байланыс арқылы алынған білімді тереңірек зерттейтін эмпирикалық ғылымдарға. Эмпирикалық ғылымның негізгі әдістері - бақылау, өлшеу және эксперимент. Эмпирикалық деңгейде тұрған ғылым фактілерді жинауға, оларды бастапқы жалпылауға және жіктеуге қатысты. Эмпирикалық білім ғылымға фактілерді ұсынады және бізді қоршаған әлемнің тұрақты байланыстары мен заңдылықтары бекітіледі; эмпирикалық деректерді әлеуметтендірудің нәтижесі болып табылатын теориялық білімге. Теориялық деңгейде эмпирикалық жағдайларды түсіндіруге және болжауға мүмкіндік беретін, яғни құбылыстардың мәнін білетін ғылым заңдары тұжырымдалады. Әрқашан теориялық білім эмпирикалық шындыққа сүйенеді. Эмпирикалық әдістерге төмендегілер жатқызылған: 1) бақылау – объективті шынайылықты арнайы түрде қабылдау; 2) суреттеу – объектілер туралы мәліметті табиғи және жасанды тілдің көмегімен бекіту; 3) өлшеу – объектілерді ұқсас қасиеттері немесе белгілері бойынша салыстыру; 4) тәжірибе жасау – құбылыс қайталанған кезде қажетті жағдайлар қайталанғанына байланысты өзгерістерді арнаулы дайындалған орындар арқылы бақылау. Зерттеулердің теориялық деңгейіндегі ғылыми әдістерге төмендегілер жатқызылады: 1) формаландыру – зерттеліп отырған шынайы процестердің мағынасын ашатын абстрактылы-математикалық модельдер құру; 2) аксиомаландыру – дәлелдеуді керек етпейтін аксиомалар, яғни дәлелдеуді қажет етпейтін тұжырымдардың негізінде теория құру; 3) гипотетикалық-дедуктивтік әдіс – нәтижесінде эмпирикалық фактілер тұжырымдалатын бір-бірімен, дедуктивті байланыста болатын гипотезалардың жүйесін жасау. 1) бақылау – объективті шынайылықты арнайы түрде қабылдау; 2) суреттеу – объектілер туралы мәліметті табиғи және жасанды тілдің көмегімен бекіту; 3) өлшеу – объектілерді ұқсас қасиеттері немесе белгілері бойынша салыстыру; 4) тәжірибе жасау – құбылыс қайталанған кезде қажетті жағдайлар қайталанғанына байланысты өзгерістерді арнаулы дайындалған орындар арқылы бақылау. 1) формаландыру – зерттеліп отырған шынайы процестердің мағынасын ашатын абстрактылы-математикалық модельдер құру; 2) аксиомаландыру – дәлелдеуді керек етпейтін аксиомалар, яғни дәлелдеуді қажет етпейтін тұжырымдардың негізінде теория құру; 3) гипотетикалық-дедуктивтік әдіс – нәтижесінде эмпирикалық фактілер тұжырымдалатын бір-бірімен, дедуктивті байланыста болатын гипотезалардың жүйесін жасау. Сурет 2 - Таным әдісі бойынша ғылымның жіктелуі Тәжірибеге қатысты ғылымдар іргелі және қолданбалы болып бөлінеді. Іргелі ғылымдардың мақсаты - табиғаттың, қоғамның және ойлаудың негізгі заңдылықтарын тану, ал қолданбалы ғылымдар - ғылымның іргелі салалары қызметінің нәтижелерін іс жүзінде жүзеге асыру. Ғылым адамзат қоғамының дамуында үлкен рөл атқарады. Ол материалдық және рухани жағынан адам қызметінің барлық салаларына енеді. Ғылым ұғымы жаңа білім алу қызметін де, осы қызметтің нәтижесін де, яғни әлемнің ғылыми бейнесін құрайтын осы уақытқа дейін алынған ғылыми білімнің мөлшерін қамтиды. Сурет 3 – Тәжірибеге қатысты ғылымның жіктелуі 3.Ғылыми таным әдістері Ғылыми танымның әдістері жалпы деңгейлеріне, ғылыми зерттелу үдерісіне, қолданылу ауқымының кеңдігіне қарай бірнеше топқа бөлінеді. Сондай-ақ олар: жеке, жалпы ғылыми және жалпылама (философиялық) әдістерге бөлінеді. жүктеу/скачать 420,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|