Дәріс конспектісі Дәріс Концепциялық дизайн ұғымы
КОНЦЕПЦИЯЛЫҚ КИІМ ДИЗАЙНЫНЫҢ КРИТЕРИЙЛЕРІ
жүктеу/скачать 2,93 Mb.
|
| КОНЦЕПЦИЯЛЫҚ КИІМ ДИЗАЙНЫНЫҢ КРИТЕРИЙЛЕРІ
Киім дизайны саласындағы концепциялық бағыт ХХ ғасырдың екінші жартысында ерекшеленді және бүгінгі күні костюм дизайнындағы перспективалы құбылыстардың бірі болып табылады. Бірнеше ондаған жылдар бойы утилитарлық және эстетикалық функцияларды ғана емес, сонымен қатар алдыңғы қатарға шығатын терең ішкі мағынаны қамтитын киім өзіне назар аударды. Киім тек киімнен гөрі көп болады. Концепциялық киім дизайнының үлгілері бірқатар халықаралық көрмелерде ерекше назар аударатын нысандарға айналады, бұл концепциялық киімнің өзектілігі мен қызығушылығын дәлелдейді. Концепциялық дизайнда концепция маңызды аспект болып табылады. Концепция-бұл негізгі идея, жетекші идея, көзқарастар жүйесі және дизайн мақсаттары мен міндеттерінің семантикалық бағыты. Концепция жобаның құндылық-семантикалық мазмұнын анықтайды. Дизайндағы концепция-бұл мағыналы идеяны, сондай-ақ белгілі бір өнімді жобалауда қолданылатын әдістер мен тәсілдерді әзірлеу, олардың құрамдас бөліктері бір-бірімен байланысынан туындайды. Концепциялық дизайн арқылы автор адамның маңызды мәселелерін, жобалық мәдениетті және жалпы қоғамды дамытуды қозғай отырып, өзінің дүниетанымын білдіреді. Дизайнер проблемалар туралы айтып қана қоймай, оларды шешу жолдарын ұсынады [2, 147-бет]. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, егер оның негізінде концепция болмаса, киімнің концепциялық дизайны ондай емес екенін атап өткен жөн — яғни идея, бүкіл жобаның негізгі бөлігін құрайтын негізгі идея. Концепциялық бағытта негізгі идея маңызды болып табылады. Оны жүзеге асыру үшін дизайнер көркемдік экспрессивтіліктің әдістері мен құралдарымен тәжірибе жасайды, көбінесе әр түрлі өнер түрлеріне тән [3; 5]. Концепциялық дизайнның жалпы принциптеріне сәйкес келетін киім дизайнындағы дизайнерлерді екі топқа бөлуге болады. Екі топ та тұтынушыға арналған және олардың қажеттіліктеріне сәйкес келетін, бірақ қажеттіліктері әртүрлі жобаларды жасайды. Бірінші топқа тек функционалды және ұтымды дизайн өнімдерін жасайтын дизайнерлер кіреді, мұнда тұтынушының қажеттіліктеріне сәйкес келетін киімнің утилитарлық аспектісі маңызды мәселе болып табылады. Концептуалды дизайнерлердің екінші тобы үшін адамның ішкі мәселелерін, қарама-қайшылықтарын және тұтынушыға қажет мәселелерді шешуге көмектесетін заттың рухани-семантикалық мәні маңызды. Мұндай дизайнерлерде киімдегі концепциялық дизайн өнермен тығыз байланысты, бұл киім, сән және өнер арасындағы өзара байланысы. Бұл жағдайда өнер экономикалық және технологиялық шеңберде қалып қоймайтын шығармашылық шабыттың шексіз көзі болып табылады. Нью-Йорк суретшісі М.Перез «өнер сәнге қажет, өйткені ол кадрлардан әлдеқайда бос, өлшемдері мен жыл мезгілдерімен шектелмейді, сондықтан керемет шығармашылық шабыт ретінде қызмет етеді» деп санайды [6, 242-бет]. Өнерге бағытталған концептуалды дизайнерлер көбінесе экономикалық факторды елемейді, киім топтамаларын жасау кезінде дизайн мен сәннің коммерциялық қырынан бас тартады. Осыған қарамастан, сән нарығының ережелерінен бас тарту сауда маркасына инвестицияға айналуы мүмкін, сондықтан баспасөз, инвесторлар мен тұтынушылар тарапынан үлкен қызығушылық тудыруы мүмкін. Мысалы, Comme des Garcons және Maison Martin Margiela сияқты маркалар өздерінің авангардтық эстетикасына қарамастан, сән индустриясын түсінудегі дәстүрлі киімдерді білдіретін маркалардан кем түспейді [8, Б.139]. Сурет 1. А. МакКуин. «Highland rape» көйлегі, 1995-96 жж. Киімнің концепциялық дизайнында киімнің утилитарлық-функционалды мақсатынан оның эстетикалық, философиялық, көркемдік мазмұнына, сондай-ақ рухани құндылығына назар аудару байқалады. Кейбір жағдайларда өнерге бағытталған дизайнерлер тұтастай алғанда функционалдылықтан бас тартады, мысалы, концепциялық өнер нысандарын жасау кезінде, киімнің ойлау объектісі бола алатындығын дәлелдейді. Дизайнер А.МакКуин киім көрерменді бей-жай қалдырмай, күшті эмоциялар тудыруы керек деп есептеді, ал сән тек жылтыр мен шілтері ғана емес, сонымен қатар әлемдегі «жоғары сәнден» басқа аштық, қан және кедейлік бар екенін еске салатын әлеуметтік құбылыс [7] (1-сурет). Осылайша, концептуалды дизайнерлер шабыт көздерімен шектелмейді. Дизайнерлердің дизайнның концепциялық түріне жүгінуінің себептерінің бірі-өзін-өзі анықтауға және өзін-өзі көрсетуге тырысу. Киім дизайнері костюм жасай отырып, қоршаған әлемге деген жеке көзқарасын, оның көзқарастарын, сезімдерін және дизайнның негізгі идеяларымен байланысты бірлестіктерін таратады. Сондай-ақ, концепциялық киім тұтынушының өзін-өзі көрсетуге деген ұмтылысына жауап бере алады. Концепциялық сән-бұл түпнұсқа және жеке жасау, адамның бірегейлігін анықтау өнері. Тұтынушылардың көпшілігі өздерінің ішкі тыныштығын білдіру және киім арқылы жеке басына назар аудару мүмкіндігін іздейді. Концепциялық дизайнерлер киімді модельдеу саласында тәжірибе жасай отырып, адамға өзінің ішкі жан дүниесін ашуға көмектесетін ерекше идеялар ұсынады. Сурет 2. Х.Чалаян. Жарықдиодты көйлек, 2008 ж. Концепциялық киім дизайнерлері эксперименттер мен инновацияларға ұмтылады, жаңа технологияларды, дәстүрлі емес материалдар мен техниканы қолданады. Жоғарыда айтылғандай, концептуалды дизайнерлер алға жылжуға, жаңа идеяларды іздеуге, тәжірибе жасауға мүмкіндік беретін шығармашылық еркіндікті іздейді. Мысалы, концептуалды дизайнер Х.Чалаян Swarovski компаниясымен ынтымақтаса отырып, заманауи технологияларды қолданады. 2008 жылғы коллекцияны жобалауда ол матаға тігілген жарықдиодты пайдаланады, ол адамның қозғалысына байланысты бір немесе басқа реңкті шығаратын электрлік импульстарға жауап береді (2-сурет). Х.Чалаян үшін киімнің функционалдық аспектісін арттыру маңызды, ол оның болашақ дамуына және адам мен киім арасындағы интерактивті қарым-қатынас мүмкіндігіне қызығушылық танытады [8]. Ресейлік дизайнерлер стандартты емес материалдармен жұмыс істейді. М.Шароева 2011 жылғы «Беттер-беттер» топтамасында O-design компанияларымен ынтымақтаса отырып, ол шведтік Eco-Borastapeter фабрикасының тұсқағазын «прет-а-порт» санатындағы киім жасауда пайдаланды (3-сурет). Сурет 3. М.Шароева. «Беттер-беттер», 2011 ж. Сонымен қатар, Х.Чалаянның мысалында, концепциялық дизайнерлер сән индустриясының басқа өкілдерінен айырмашылығы, бірнеше маусымда бір идеяны дамыта алатындығын атап өткен жөн, олар сән талабына сәйкес тұтынушыға үнемі жаңа идеялар ұсынады. Бірнеше маусым қатарынан Х.Чалаян бір-біріне ұқсас концепциялар мен конструкцияларды әдейі көрсетті. Оның дизайнының қайталанатын тақырыбы авиатехнологиямен жасалған және қашықтан басқаруға бағынатын қозғалатын панельдерден тұратын механикалық басқарылатын құйылған пластиктен жасалған көйлек болды (4-сурет). Сурет 4. Х.Чалаян. «Airplane» көйлегі, 2000-2006 жж. Х. Чалаянның бұл техниканы қайта бастауы автордың сән индустриясының нормаларына қайшы, концепцияны мүмкіндігінше терең зерттеуге және дамытуға деген ұмтылысын көрсетеді [1, б.82]. Концепцияның дамуы семантикалық деңгейде де, идеяның семантикалық мағынасына терең еніп, идеяны киімді жобалаудың бір саласынан екіншісіне ауыстыруы мүмкін. Атап айтқанда, Х.Чалаян трансформация идеясын тек өнер нысандары түрінде дамытуға тоқталмады, бірақ оны «прет-а-порте» киім жасауда қолдануды жалғастырды. Мысалы, 2013 жылғы коллекциядағы кейбір модельдер бір қол қозғалысынан бірден өзгереді (5-сурет). Осылайша, концепциялық дизайн сәнді киімдерді жобалаудың әртүрлі салаларын қамтитынын атап өткен жөн: «прет-а-порте»»,» жоғары сән» өнер нысандары. Сурет 5. Х.Чалаян. Күз-қыс 2013 ж. Сурет 6. «Viktor & Rolf». «Russian doll», 1999 ж. Ұялы телефонның концепциялық дизайны Концепциялық сән және түпнұсқа дизайн идеялары ұялы телефон өндірісі сияқты саланы тез қамтыды. Дизайнерлер өздерінің ерекше жаңалықтарын дайын түрде ұсынады. Кейбір концепциялық ұялы телефондар керемет көрінеді, бірақ сонымен бірге олардың сериялық әріптестерінің көптеген мүмкіндіктері бар. Кейбір модельдердің дизайны соншалықты ерекше болып көрінеді, сондықтан олардың функционалды күнделікті қолдануға жарамдылығына күмән туындайды. Мобильді гаджеттер өндірісінің әлемдік көшбасшысы-финдік Nokia компаниясы бұл мәселеде басқа әлемдік брендтерден қалыс қалмайды және дизайнерлерді өзінің концепциялық әзірлемелерімен таң қалдыруға дайын. Басқа да танымал өндірушілер Финляндиядан өндірушіден артта қалғысы келмеді. Әрқашан өте қызықты және ерекше дизайн идеяларын жүзеге асырып, көпшілікке ұсынды. Пішіндердің бірегейлігі, соның ішінде жұмыртқа пішіні немесе дизайнерлік ойы тұтынушыларға жиі әсер етеді, бірақ мұндай модельдер өздерінің эксклюзивтілігінің арқасында сатып алушылар арасында әлі де сәтті. Мысалы, Motorolla компаниясы әрқашан ерекше формасы бар ұялы телефон модельдерін шығаруға бейім болды. Бұл компанияның модельдерінің айырмашылығы-американдық корпорацияның дизайнерлері дөңгелек пішіндерге басымдық берді. Концепциялық ұялы телефондардың алуан түрлілігі сатып алушылардың талғамына сай болуы мүмкін. Мобильді гаджеттер сүйікті маркалы автомобиль түрінде немесе қол сағаты түрінде жасалуы мүмкін. Концепциялық гаджет әрдайым стильді көрінеді, әсіресе әйгілі Sony Eriksson ұялы телефондары … Мұндай телефондар түзу пішіндерге ие болуы немесе футуристік көрінуі мүмкін, мысалы шынайы шарикті қалам түрінде. Әдебиеттер тізімі: 1. Быстрова Т.Ю. - Нәрсе. Пішін. Стиль: дизайн философиясына кіріспе. - Екатеринбург: Орал университетінің баспасы, 2001 ж.-288 Б. 2. Дизайн. Суреттелген сөздік-анықтамалық / г. Б. Минервин, в. т. Шимко, а. в. Ефимов және басқалар-М., «сәулет - С», 2004, 288 б. 3. Шимко в. т. - сәулет-дизайнерлік жобалау. - М., «Сәулет-С», 2004. жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|