3. Инклюзивті білім берудің негізгі принциптері. Инклюзивті білім беру ортасының құрылымы Инклюзивті білім берудің негізгі принциптері:жалпы білім беру мекемесінің білім алушысы – мүгедек балаға қатысты:
оқу процесінде алған академиялық білім мен әлеуметтік дағдылардың тепе - теңдігі оның жеке типологиялық ерекшеліктеріне сәйкес келеді және бала мен оның отбасының қажеттіліктеріне сәйкес келеді;
инклюзивтік оқу орынымен білім алушылары – денсаулық мүмкіншілігі шектеулі (ДМШ) бар адамның сыбайластарына қатысты:бағдарлардың үш тұғырлығы - жалпы білім беру бағдарламасын (академиялық білімді) меңгерудің жоғары сапасына, сындарлы әлеуметтік белсенділікке (әлеуметтік құзыреттілікті дамыту) және ынтымақтастыққа (толеранттылық, өзара көмек) бағытталған);
инклюзивті оқу орынымен педагог-мұғаліміне қатысты: айырмашылықтарды, білім алушылардың жеке ерекшелігін қабылдау және есепке алу;
барлық студенттер үшін сәттілік жағдайын құру; оқу процесінде ұжымдық және жеке тепе-теңдік; оқытудағы жалпы және арнайы арасындағы ымыраға келу;
Оқу орынымен қабылдау, төзімділік, ынтымақтастық атмосферасын құру және қолдау мүмкіндігі шектеулі адамдарға инклюзивті білім беруді жүзеге асыратын жалпы білім беретін мекемеге қатысты:
- білім беру процесінің, білім беру ортасының, мекеменің оқу-әдістемелік кешенінің бейімделуі;
- әлеуметтік бейімдеу мен оңалтудың тәсілдерінің, әдістері мен нысандарының өзгермелілігі;
- оқыту және әлеуметтендіру процесін ұйымдастыратын педагогтердің командалық өзара іс-қимылы, оны психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу;
- білім беру процесіне қатысушылардың толерантты өзара іс-қимылын дамыту, ата-аналар қоғамдастығымен ынтымақтастық;
- оқыту және әлеуметтендіру процесін қаржылық-экономикалық қамтамасыз етуді оңтайландыру.
Жалпы қаланың білім беру жүйесіне қатысты:
тұрғылықты жеріне жақын жерде ДМШ адамдарға инклюзивті білім беруді іске асыру үшін базалық жалпы білім беру мекемелерін құру бойынша қалалық білім беру жүйесінің (материалдық-техникалық, нормативтік-әдістемелік,қаржы-экономикалық,
педагогикалық қоғамдастық пен жұртшылықтың психологиялық-педагогикалық мәдениетін арттыру.
Жалпы білім беру мекемелерінде денсаулығы мүмкіндігі шектеулі (ДМШ) адамдарға инклюзивті білім берудің негізгі қағидаттарын іске асыру мынадай мазмұндық және ұйымдастырушылық тәсілдерге, әдістерге, нысандарға негізделеді.
- академиялық білім мен өмірлік құзыреттілікті дамыту бойынша білім алушы – ДМШ адамдың жеке оқу жоспары және жеке білім беру бағдарламасы;
- білім беру мекемесінде және одан тыс жерде мүгедек адамды әлеуметтік оңалту ;
- мүмкіндігі шектеулі адамды оқыту және әлеуметтендіру процесінде психологиялық-педагогикалық қолдау;
- білім беру мекемесінің психологиялық-педагогикалық консилиумы;
- ДМШ адамдың жеке психологиялық-педагогикалық даму картасы;
- білім алушының портфолиосы – мүмкіндігі шектеулі бала;
- арнайы білім беру элементтері бар жалпы білім беру саласындағы, әлеуметтік бейімдеу және оңалту саласындағы мұғалімнің құзыреттілігі;
- инклюзивті білім беру саласында жалпы білім беру мекемелері мұғалімдерінің біліктілігін арттыру;
- білім беру стандарттарына сәйкес ДМШ адамдардың инклюзивті білім беру жағдайында білім беру бағдарламасының пәндерін меңгерудің жұмыс бағдарламалары;
- оқу процесінде мүгедек адамды тьюторлық сүйемелдеу;
- жоғары мектептің тьюторларды дайындауы;
- бейімделген білім беру ортасы-оқу орынымен мекеменің басқа үй-жайларының қолжетімділігі (кедергілерді жою, мекеменің достық ортасын қамтамасыз ету);
- бейімделгіш білім беру ортасы-білім беру процесін ассистивті құралдармен және технологиялармен (қолайлы және тиімді қолжетімділікті қамтамасыз ететін техникалық құралдармен) жарақтандыру);
- бейімделетін білім беру ортасы-оқытудың және әлеуметтенудің түзете-дамытушы пәндік ортасы;
- бейімделетін білім беру ортасы-демалуға, жұмысқа қабілеттілікті қалпына келтіруге арналған үй-жайлар (аймақтар) құру;
- білім алушылар ұжымын біріктіру, ынтымақтастық, өзара іс-қимыл және өзара көмек дағдыларын дамыту; білім беру процесіне қатысушылардың толерантты қабылдауы мен қарым-қатынасын қалыптастыруға және дамытуға мекеменің тәрбие жүйесін бағдарлау.
Республикамызда адамдар білім алу үшін жағдай жасаудың басым бағытына қатысты келесідей бағыттар бар.