Дәріс мәтіндері Қазақстан тарихы курсына кіріспе

Қазіргі уақытта ерекше мҽдени маңызы бар 35 сҽулет ескерткіштері қалпына келтірілді. 30 
археологиялық жҽне 17 қолданбалы ғылыми жоба жасалынды. 
Түркия, Египет, Қытай, Ресей жҽне Армения Қазақстан тарихы туралы бес мыңға жуық 
құнды мҽліметтер тапты, олардың кҿшірмелері елімізге ҽкелінді. Археологтар 32 ежелгі 
қоныстарды, қоныстар мен қорғандарды зерттеді. 
Республикалық маңызы бар тарих жҽне мҽдениет ескерткіштерінің жаңа Мемлекеттік 
тізімін жасау бойынша жұмыс аяқталды. Жаңа тізілім 218 нысанды қамтиды. Нұрсұлтан 
Назарбаев қазақстандық ғалымдар шетелдік ҽріптестерімен бірге ұлттық тарих пен 
мҽдениетті оларды ортақ тағдырға айналдыра отырып зерттеуі керек деп мҽлімдеді. 
«Тарихи маңыздылығы жағынан ешкімнен кем түспейтін ұлы дала ҿркениеті алдағы 
зерттеулерді күтуде», - деп атап ҿтті Мемлекет басшысы. Бұл бағдарламаның мақсаты - 
елдің тарихи жҽне мҽдени мұрасын сақтау, зеттеу, дҽстүрлерді қалпына келтіру , сондай 
ақ Қазақстанның мҽдени мұраларын шетелде насихаттау болып табылады. 
Ал оның негізгі бағыттары 
Ұлттың мҽдени жҽне тарихи сҽулет ескерткіштерін зерделеу 
Археологиялық зерттеулер; 
Халқымыздың мҽдени мұрасын зерттеу арқылы ғылыми жобалар жасау. Тарих пен 
мҽдениет орындарында қазақ халқының мҽдени мұрасын насихаттауға жҽне туристік 
индустрияны дамытуға байланысты ҽлеуметтік маңызы бар жобалар; 
Қазақстан халықтарының мҽдениеті жҽне тарихи мұрасы бойынша басылымдарды жүзеге 
асыру. 
Халықтың тарихи естелігі – ғасырлар бойы мҽдени мұраға салынатын, барлық адамзат 
ҿркениетінің мҽдени топтарын, халықтың, ұлттың, этностың ҿзін сақтап қалудың негізі 
болып қалу факторы болып табылады. Мҽдени мұра ҿркениетті қоғамның ең маңызды 
себебі болып табылады, ол ҿзіндік рухани – ҿнегелілік пен материалдық құндылықтардан 
тұрып, ол бір ұрпақтан келесі ұрпаққа жай ҿтіп ғана қоймай, оларды жоғалтып алмас 
үшін, ұлттық, мемлекеттік масштабтағы үлкен күш пен құралдарды салуды талап етеді.
Жақында ҿткен жылдары біз дара биліктер айырылу тұңғиығында тұрдық. Біздің бҽріміз 
қол жеткізген тҽуелсіздігіміз бізді осыдан құтқарып жҽне біздің қайнар кҿзімізге іздеуге 
қайтарды. Қазіргі компьютерлік технологиялар, жаһандық үдерістер ғасырындағы 
жағдайда мҽдени мұраны сақтау ҽрбір халық үшін маңызды мағынаға ие болып, ҽлем 
халықтары ұқсастығының жоғалуына ҽкеліп соғады. Сондықтан бүгінгі күні мҽдени 
мұраны сақтау барлығы үшін ҿзекті мҽселе болып отыр. 2004 жылдан бастап Елбасы 
президенті Н.Ҽ.Назарбаевтың бастамасы бойынша «Мҽдени мұра» мемлекеттік 
бағдарламасы іске кірісті. Оның ең бірінші аспекті халықтың бай мҽдени мұрасы арқылы 
қазақстандықтардың ұлттық сана сезімін дамыту мен бекітуге бағыттылған. «Мҽдени 
мұраның» екінші маңызды аспектісі - ҽлемге бай ұлттық рухани қазынасын ашу.
Бағдарламаның үшінші аспектісі – тарих, философия, этнография, тіл, ҽдебиет, кҿркем 
ҿнер, музыка жҽне т.б ұлттық мҽдени мұраны зерттеу жүйесін құру; «Мҽдени мұра» 
бағдарламасы қазақстандықтармен тек ғана рухани-мҽдени ғана емес, еліміздің барлық 
қоғамдық ҿмірімен белгілі бір кезең ретінде үлкен жігерлікпен қабыл алынды. «Мҽдени 
мұра» мемлекеттік мұрасы бүгінгі күні кезеңімен жүзеге асырылуда: 2004-2006, 2007-
2008, 2009-2011 жылдарға жҽне жақын арадағы жиырма жылға ұзақмерзімді бағдарлама 
ҽзірленуде. Мемлекеттік бюджеттен мҽдени мұраны жүйелендіруге, сақтауға жҽне 
дамытуға маңызды құрал бҿлуге қарастырылған. Бірінші кезеңінде 2,7 млрд.теңге, екінші 
кезеңінде – 4 млрд. аса, үшіншіге – 5 млрд.аса қаражат бҿлінді. «Мҽдени мұра» 
мемлекеттік бағдарламасы келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылады: тарих жҽне 
археология ескерткіштерін жүйелендіру, сақтау жҽне қалпына келтіру. Елімізде 25 
мыңнан астам ескерткіш, 2 миллионнан астам құнды мҽдени заттар бар деп есептелуде, 
Қожа Ахмет Яссауи мавзолейі мен Тамғалы шатқалының петроглифтер кешені 

Дүниежүзілік мҽдени мұра тізіміне енгізілген, ендігі кезекте ЮНЕСКО тізіміне ескі 
Отырар қалашығын қосу болып табылады. Тҽуелсіздік жылдары ішінде еліміздегі 
ескерткіштерді толық түгендеу бойынша жұмыстар жүргізілді. Осы жұмыстардың 
қорытындысы бойынша республикада тарихи жҽне мҽдени ескерткіштердің мемлекеттік 
тізімі құрастырылып, оған республикалық маңыздағы 218 объект жҽне жергілікті 
маңыздағы 11,5 мың объект кірді. Ең маңызды жоба Дамасктағы Сұлтан Бейбарстың 
мавзолейін қалпына келтіру болып табылады. 1266 жылы Бейбарыстың ҿзімен салынған 
бұл кешен мектептен, мұражайдан жҽне мавзолейден тұрады. Жұмыс барысында 
кешеннің барлық қабырғалары мен сҽулет пішіндері бекітілген, сериялық мамандарды 
шақыртумен нақыштарға, ҽшекей рҽсімдеулерге, 200 мыңнан аса раритетті кітап 
сақталынатын мұражайға қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп, ең соңғы үлгідегі 
техникамен жабдықталды. Каирдағы Сұлтан Бейбарыс мешітін қалпына келтіру 
шеңберінде қазақтандық тарап жұмыстарды қаржыландыру бойынша барлық міндеттерін 
орындады. Сондай ақ Дамасктағы тарихи мҽдени орталығының жҽне Ҽл Фараби 
Мавзолейінің құрылысы жалғасуда, ол мешіттен, тарих жҽне мҽдениет бойыша 
экспозиялық залдардан, оқу залы бар кітапханадан, конференц залдары мен қонақ 
үйлерден тұрады. «Мҽдени мұра» бағдарламасын орындау барысында 2004 бастап бүгінгі 
күнге дейін 73 аса археологиялық жҽне сҽулет ескерткіштеріне қалпына келтіру 
жұмыстары жүргізілді, 40 аса археологиялық, 26 ғылыми қолданбалы зерттемелері 
жүргізілді. Қазақстанның еуразияға жҽне ҽлемге танылған, кеңінен танымал 
ескерткіштерінің арасында – Сайрам, Отырар, Тараз, Қаялық Сығанақ, Жанкент, Жент 
ескі қалалары, Есік, Берел зираттары, Тамғалы пероглифі, Айша- бибі, Бабажы-Қатын 
кесенесі, Яссауи кешені. «Біздің елімізде мысыр пирамидалары жҽне Римдік Колизейлер 
жоқ, бірақ Қазақстан аумағында кҿне дҽуірде ҿмір сүрген кҿшпелілердің ролі Еуразия 
үшін ғана емес, сондай ақ ҽлемдік тарих үшін бағасыз». Біз дала ҿркениетінің ұлылылын 
ҽлемдік деңгейде кҿрсетуіміз керек - бұл «Мҽдени мұра» бағдарламасының басты 
тапсырмаларынығ бірі – деп Қазақстан Президенті Н.Ҽ.Назарбаев ерекше атап ҿтті. 
Бағдарламаның екінші үлкен бағыты – Қазақстан тарихына қатысты, кітаптардың, 
құжаттардың. қолжазбалардың кҿшірмелерін алу. «Мҽдени мұра» бағдарламасының 
арқасында 10 мыңнан аса мұрағаттық материалдар, құжаттар, қолжазбалар жҽне жасанды 
заттар анықталды. Шетелдік мұражайлардағы ең кҿптеген мҽлімет – 3 мың құжат – 
Қытайда болды. Бқл құжаттар ғылымға бүгінгі күнге дейін белгісіз, олар Қазақстан 
тарихын жүйелендіруге кҿмектеседі. Сондай ақ Шығыс Еуропадан, АҚШ, Түркия, Қытай, 
Ресей, Жапония жҽне Арениядан республикаға 5 мың бірегей тарихи құжаттары 
қайтарылды. Бағдарламаның үшінші бағыты: ұлттық ҽдебиеттің бай мұрасын зерттеу, оны 
жүйелендіру жҽне кҿптомдылық шығару. Ғылыми-танымал. ҽдебиет жұмыстарының тұтас 
сериясы ҿңделді, тарих, этнография, археология бойынша 400 аса кітап атаулары, сондай 
ақ жаңа энциклопедиялық сҿздіктер шығарылды. «Бабалар сҿзі» (Слово предков) 
жүзтомдық басылымының 66 томы басып шығарылды. Онда ежелгі қазақ ертегілерінен 
заманауи ҽдебиет ҽңгімелеріне дейін бар. 200 томдық «Жүз қазақ романын» шығару 
жалғасуда. Оған соңғы 100-150 жылдардағы қазақстандық жазушылардың ірі ҽдеби 
туындылары енгізілген. Қазақстанның 10 томдық энциклопедиясы, бес том орыс тілінде 
жҽне анықтама ағылшын тілінде шығарылды. Сондай-ақ ежелгі заманнан қазіргі күнге 
дейінгі қазақ ойшылдарының мұрасын қамтитын жиырматомдықты шығару бойынша 
ғылыми жобалар жүзеге асырылуда, басқа жобаға дүниежүзілік философиялық мұраны 
басып шығару кірсе, ал үшіншісі Ҽл Фараби шығармаларының жиырма томдығын 
шығаруға арналған. «Мҽдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде 
ҿткен жүзжылдықтың танымал орындаушыларының аудио, фоножазбаларын іздестіру 
жҽне қалпына келтіру жҽне еліміздегі мұражай жҽне кітапханаларының ақпараттық жҽне 
телекоммуникационды технологиясына енгізу. Қазақ музыкасын зерттеу бойынша 

жұмыстар жалғасып, бестомдық музыкалық антология ҽзірленді. Бағдарламаның ең 
маңызды бағыттарының бірі оны жүзеге асыру барысында алынған, мҽліметтерді 
жүйелендіру жҽне оқу бағдарламасына жҽне орта жҽне жоғарғы оқу орындарының 
бағдарламасына енгізу болып табылады. Бүгінгі күннің ең маңызды тапсырмаларының – 
туып ҿскен мҽдениетінің ҽдеп-ғұрпын жақсы білетін, ҿз елін тарихын жақсы кҿретін, 
елдің болашағын сеніп тапсыратын ұрпақ тҽрбиелеу. Сҿйтіп, «Мҽдени мұра» ұлттық 
стратегиялық жобасын жүзеге асырудың мақсаты, тапсырмасы қазақстандықтардың 
қазіргі ұрпағына, Ұлы қазақ даласында ҿмір сүрген жҽне ҿмір сүріп жатқан халықтың 
мҽдени игілігін сақтау болып табылады. 

жүктеу/скачать 1,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: