Дәріс тақырыбы және тезистер Сағат көлемі
жүктеу/скачать 1,56 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Сөйлеу және оның түрлеріне түсініктеме беріп өтелік: Сөйлеу дегеніміз
- Сыртқы сөйлеу
| Сөйлеу туралы түсінік
Адамның ойлау қызметі үшін сезімдік танымға қарағанда сөйлеу сен тіл әлдеқайда маңызды ойлаудың ең жоғарғы формасы сөздік логикалық ойлау. Тек қана осы ой формасында адам тілдік таңбаларды (коды) қолданумен күрделі байланысады, қатынастарды бейнелейді, түсінік қалыптастырып қорытынды жасаумен күрделі мәселелерді шешеді. Адамның ойлау қызметі, қандай да формасы орындалмасын, тіл қатынасынсыз жү.зеге келмейді. Ойлау процесі жануарларға да тән, бірақ олардың ой жүйесі көрнекілікке құрылып, белгілі мезетте көз алдында тұрған нақты заттармен ғана байланысты. Ал, адам өз ойы арқылы танылуы тиіс нысанадан тікелей байланысын үзіп, оның қасиетері мен сипаттарын тілдік белгілермен өрнектеп тыңдаушыға жеткізе алады. Сонымен, ғылыми психология үшін сөз тек тілдесу қажетін орындап қана қоймастан, негізгі ойлау құралы болып есептеледі. Бірақ, ойлау мен сөйлеудің ажырамас байланысынан ой мен сөзді бір нәрсе екен деп қарастыруға болмайды. Екеуінің төл табиғаты әрқандай. Мұның дәлелі: бір ойды әрқилы сөзбен өрнектеуіміз, қысылтайаңда білдірейін деген ойымызды жеткізуге сөз таба алмай күйзелтуіміз, кейде көп сөйлеп бірде-бір ойды жеткізе алмаймыз. 2. Сөйлеу және оның түрлеріне түсініктеме беріп өтелік: Сөйлеу дегеніміз - тілдің көмегімен қарым - қатынас жасау процесі. Сөйлеу құралдарының қатаң қалыпқа келтірілген жүйесі. Тіл - адам қоғамының рухани өмірінде объективті түрде өмір сүретін күбылыс. Тіл қатынасы негізінен әңгімелесушілердің өзара акпарат алмасуынан қалыптасады. Бүл ақпарат алмасу тіл катынасынын коммуникативтік сипатын қүрайды. Тілдесудің екінші тарапы сөйлеушілердің өзара ықпалы, яғни сөйлесу барысындағы сөз алмасу ғана емес, сонымен қатар бір бірінің әрекетін, қылығын танып, оны өзгеріске келтіруі, жауап беруі. Үшінші ақырғы тарапы тіл катынасы сәйлеу аркылы адамдардың бірін бірі кабылдап, өздерінің психологиялык бейнесін түзү. Сонымен, біртүтас тілдесу процесінде 3 бағыт байкалады: коммліілкішзніі. интерактивті, перцептивті. Осы үш бір - біріне байланыстьт тілдесуді. кырлары бірлікті кызмет орындауымен сол қызметке араласкан адамгшрлын өзара қатынасын үйымдастырудың әдісін қүрайды. Сөйлеу дегеніміз- адам қоғамының рухани өмірінде объективті түрде өмір сүретін құбылыс. Сөз сөйлеу стилін әртүрлі мамандығына байланысты және калыптаскан дағдысына байланысты бірнеше түрге бөліп карастырпды. Бүлар күнделікті түрмыстык, ғылыми, көркем және іскерлік болып бөлінеді. Сөйлеу тек адамға ғана тән тіл қатынасының ең жетілген формасы. Айтушы ойды жеткізуге қажет болған сөздерді іріктеп, грамматика ережелеріне сай оларды байланыстырады, артикуляция ағзаларын іске қосумен дыбыстайды. Тыңдаушы сөзді қабылдап онымен өрнектелген ойды түсінуге әрекет жасайды. Айтушы мен тыңдауңшы арасындағы сөз түсіністігімен белгілі бір ойды қабылдау үшін, сол ойды өрнектеуге бағытталған екі тұлғаға да ортақ сөздерді жүйелестіру құралы мен ережелері болуы шарт. Сөйлеу ой мен сезімді жеткізуге арналған тілдің екеу ара қатынасты әрекеттік қолданылымы. Сөйлеуді сыртқы сөз - дауыстап сөйлеу және іштей сөйлеу деп 2 топқа бөлеміз.Сырткы сөйлеу ауызша және жазбаша сөйлеуге, диалогты және монологты болып бөлінеді. Сөйлеудің барлық түрлері өзара ықпалды қатынас түзеді. Сөйлеу түрінің бәріне бірдей – сипат олардың сөздік дыбысталуында. Бірақ олардың өзіндік ерекшеліктері болады. Ауызша да жазбаша да сөздің дайындығы сөйлеудің іштей, адамның өзінен-өзі күбірлеп айтып шығуынан басталады. Мұны ғылымда іштей немесе үнсіз сөйлеу деп аталады. Іштей сөйлеу - адамның практикалық іс - әрекетімен теориялык ой -пікірі жоспарланып, белгілі жүйеге салынуы. Іштей сөйлеуде адамның жыбырлап, тілі қозғалады, дыбыс сыртқа шықпайды.Сыртқы сөйлеу – дегеніміз адам мен әңгіме не түрлі техника құралдарының көмегімен қарым-қатынас жасау. жүктеу/скачать 1,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|