Дәріс тезистері 1-дәріс. Атомның ядролық моделі
Зат бөлшектері толқындық қасиеттерінің тәжірибеде расталуы
жүктеу/скачать 5,99 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3.2. Зат бөлшектері толқындық қасиеттерінің тәжірибеде расталуы
3.2.1. Дэвиссон және Джермер тәжірибелері. Бөлшектердің толқындық қасиеттері анық байқалған тәжірибелерге америка физиктері К.Дэвиссон (1881-1958) және Л.Д жермер (1896-1971) тәжірибелері жатады (1927 ж.). 1.Тәжірибе схемасы 3.1-суретте көрсетілген. = 50 0 және үдеткіш кернеу U= 54 В болғанда шағылған электрондардың әсіресе айқын максимумы байқалған; ол полярлық диаграмма түрінде 3.2а-суретте көрсетілген. 3.1-сурет электрондық шоқ эл е к т р о н д ы қ ш о қ U=54 B а б 3.2-сурет Осы максимумды мына формулаға сәйкес dsіn = . (3.6) d периоды жоғарыда келтірілген жазық дифракциялық тордан алынған бірінші интерференциялық максимум ретінде түсіндіруге болады; бұл 3.2б-суретте көрінеді. Осы суреттегі әрбір қара ноқат сурет жазықтығына перпендикуляр түзу бойында орналасқан атомдар тізбегінің проекциясын береді. d периодты тәуелсіз жолмен, мысалы, рентген сәулелерінің дифракциясы бойынша анықтап алуға болады. (3.5) формула бойынша есептелінген U=54 В үшін дебройльдық толқын ұзындығы 0,167 нм-ге тең. Осыған сәйкес (3.6) формуладан табылған толқын ұзындығы болса, ол 0,165 нм-ге тең. Осы дәл келуден алынған нәтижені де Бройль жорамалының расталуы ретінде қабылдау керек. 2. Дэвиссон және Джермердің басқа тәжрибелерінде түсу бұрышын 12 тұрақты етіп (демек, =const) алып, U үдеткіш кернеудің әртүрлі мәндерінде шағылған электрондық шоқтың І интенсивтілігі өлшенген. Теориялық тұрғыдан осы жағдайда рентген сәулелерінің кристалдан шағылуына ұқсас интерференциялық шағылу максимумдары байқалуы тиіс. Тәжірибе кезінде және d мәндері тұрақты етіліп алынатындықтан (3.6) формуласынан U 1 / 2 = n 1, 226 2 d sin θ ≈ n , (3.7) болатындығы шығады, яғни шағылу максимумдары пайда болатын √ U n мәндері n= 1,2,… бүтін сандарына пропорционал, басқаша айтқанда, бір- бірінен бірдей қашықтықтарда болулары тиіс, мұнда U Вольтпен, ал d нанометрмен алынған. 3.3-суретте Дэвиссон мен Джермердің никель монокристалымен жүргізген ( = 80 , d= 0,203 нм) тәжірибелерінде алынған қисық келтірілген. жүктеу/скачать 5,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|