γ- квант бөлшектерінің ағыны ретінде қарастырады.
γ-кванттар нөлдік тыныштық массасына ие бола отырып ортада баяулай
алмайды, сондықтан γ-сәуле заттан өткен кезде не онда жұтылады, не одан
шашырайды.
γ-сәуле заттан өткен кезде ілесе жүретін
негізгі процестер :
-
фотоэффект немесе
γ-сәуленің фотоэлектрлік жұтылуы – атомның γ-
квантты жұту салдарынан ішкі электрондық қабықшасынан электронды және
сонымен бірге сипаттамалық рентген сәулесін шығаруы. Фотоэффектіде γ-
кванттың энергиясы аз аймақтарында
Е γ <
100 кэВ
жұту механизмі басым.
-
Комптон-эффект (комптондық шашырау)
Е γ ≈
500 кэВ
энергияларда
γ-кванттың затпен әсерлесуінің негізгі механизмі болып табылады.
-
Электронды-позитронды жұптың түзілуі (
Е γ >
1, 02 МэВ
=
2
m e c 2
)
Е γ >
10 МэВ
энергияларда γ-кванттың затпен әсерлесуінің негізгі процесі болып
табылады.
Егер γ-квант энергиясы ядродағы нуклондардың байланыс энергиясынан
(
7
÷
8 МэВ
)
артық болса, онда γ-кванттың жұтылу нәтижесінде
ядролық фотоэффект – нуклонның біреуін, көбіне нейтронды ядродан шығарып тастауы
байқалады.
11-дәріс. Ядролық физиканың эксперименталдық әдістері. Ядролық сәулелерді
тіркеу әдістері: Гейгер-Мюллер санауышы, сцинтилляциялық әдіс,
пропорциональдық санауыш, көбікшелі камера, Вильсон камерасы,
фотоэмульсия әдісі, зарядталған бөлшектердің үдеткіштері.
11.1. Радиоактивті сәулелер мен бөлшектерді тіркеуге арналған аспаптар Радиоактивті сәулелер мен бөлшектерді тіркеу және байқау олардың иондалу
және орта атомдарын қоздыру қабілетіне негізделген.
