Дәрістер кешені
-тақырып. Әлеуметтік жұмыстың тиімділігі
жүктеу/скачать 91,59 Kb.
|
№6 Лекция курсы
| 14-тақырып. Әлеуметтік жұмыстың тиімділігі.
Сұрақтар: «Әлеуметтік жұмыс» түсінігі Әлеуметтік жұмысты тиімді басқару Әлеуметтік жұмыс іс-әрекет түрі ретінде мәні жағынан коммуникативтік болып табылады. Коммуникативтік өзара әрекеттесу- бұл өзара хабардандыру, интеллектуалдық және эмоционалды қалыптарға, олардың өзгеруі мен реттелуіне әсер ету мақсатында сөздік және сөздік емес (вербальды немесе вербальды емес) жүйелерді қолдану негізінде субьектілер арасындағы коммуникативтік әрекеттермен алмасу процесі. Күнделікті коммуникативті актілердің эмпирикалық логикасы Лассуэлл формуласына сай көрінеді: кім, не, қалай, кімге, қайсы тораппен, қандай әсермен. Кім –коммуникатор немесе ақппаратты жіберуші. Не- хабар. Кімге – коммуникантқа, адресатқа немесе рецепиентке. Хабар дегеніміз коммуникатордың рецепиентке обьективті жеткізетін нәрсесі, яғни рецепиенттің аудиовизиуалдық өрісінде өтетін сөздік және сөздік емес тұтастай кешен және де ол байланыс каналының техникалық мүмкіндіктерімен және коммуникативті жағдаймен қалай көрсетілуі. Кез-келген жағдайда хабар коммуникатордың екі компоненттен: 1) коммуникатордың өзін-өзі көрсетуі; 2) мәтінді көрсетуінен тұратын көзге көрінетін және естілетін іс-әрекет процесі. Осылайша қазіргі кездегі психологиялық теориялар мәтінді оның хабармен дәлме-дәл болуынан тыс, яғни оны құраушы бөлік және коммуникатордың өзіне ғана әсер ету функциясын енгізетін сөздік өнім, көрсетілетін белгілердің жиынтығы ретінде қарастырылады. Хабардың құрылымына коммуникатордың өз жеке тұлғасы да кіруден қашпайды. Хабардың мәтінінің басты айырмашалығы, оның тек ашық бояуында. Мәтін қаншалықты жабық болуы мүмкін, бірақ оған қарамастан жеткізу процетінде комуникатор рецепентке өз даярлығының мәнді ерекшеліктерін еріксіз ашады: өз тұлғалық қасиеттерін, өзін-өзі бағалау деңгейін,өзінің хабар пәніне деген қызығушылық деңгейін, өзі таңдаған тақырып аумағындағы өзінің жалпы біліктілігін байқатады. Лектор қағазына қаншалықты жиі қарайды, жатталынған сөздерін қаншалықты жиі қайталайды, қандай өлшемде (импровизирует) өз жанынан шығарады осалардың барлығы тыңдаушымен қабылданылады, ескеріледі және коммуникативтік импульстік тағдыры мен оның ықпалдығына шешуші із қалдырады. Хабар әрдайым коммуникаторды көрсетіп береді, тіпті жасырын текстерді жасауға деген бейімділіктің өзі «психологиялық портреттің» айқын кескіні болып табылады. Жасырын текстерді ашудың, коммуникативтік белсенділіктің шын мотивтерін тексті қадағалаудың , қараудың диагностикасының әртүрлі мысалдарын «сензитивтік тренинг» немесе «адамдар қатынасының тренингі» (Т-топтар) тәжірбиесі көрсетіп отар. Синзитивтілік – басқа адамның жүріс-тұрысын, ойлары мен сезімдерін болхай білу (айта білу) қабілеті. 1. Байқағаштық (бақылаушылық) синзитивтілік – басқа адамды бақылай (көру және тыңдау) отыра соған қоса оған не айтқанын, оның қандай түрде болғанын бірге сақтау. Бақылауға берілетіндер сөйлеу актілері, лоардың мазмұны, бірізділігі, интонациясы және т.с.с.; мәнерлі қозғалыстар: қалыптар (позалар) мен адамдардың оран алмастырулар, олардың арасындағы қашақтық; тактилдік өзара әсер; иістер және олардың көздерінің локализациялау және т.б. 2. Теоретикалық синзитивтілік – басқа адамдардың әрекеттері, ойлары мен сезімдерін айтарлықтай дұрыс айта білу мен түсіндіру үшін теориялар таңдай және қолдана білу қабілеттілігі. Әртүрлі жеке адам теорияларын оқу біздің өзіміз бен қоршаған ортадағылардың жүріс –тұрысын түсіндіруді жақсартады. 3. Номотетикалық синзитивтілік - сол және басқа әлеуметтік топтың типтік өкілін түсіну қабілеті және бұл түсінулерді осы топқа жататын басқа адамдардың жүріс-тұрысын болжауда қолдану. 4. Идеогрофикалық (идиогрофиялық) синзитивтілік- әрбір адамның өзіндік өзгешелігін түсіну қабілеті, ло 1-3 негізінде қалыптасқан басқа адам туралы түсініктерді тереңдетіп, кеңейтеді және өзіндік ерекшелік береді. Коммуникативтік біліктілік – басқа адамдармен қажетті байланыс таба білу мен ұстай білу қабілеті. Сәтсіз коммуникацияның болатын себептері: 1. стериотиптер – белгілі бір жекеленген жандар мен ситуацияларға қатысты қарапайымдалған, ойлар, пікірлер нәтижесінде адамдарды, ситуацияларды, мәселелерді обьективті түсіну мен талдау жолдары. 2. «Алынған түсініктер» - өз көзқарасына қайшы келетін , жаңка және мүлдем басқаша болып табылатындардың барлығын терістеуге деген бейімділік; біз басқа адамдардың оқиғаны түсіндіруді біздің өзіміздікі сияқты заңды екенін сирек түсінеміз. 3. Адамдар арасындағы нашар қатынастар , егер адамның қатынасыф жау болса ,сіздің көзқарасыңыздың әділдігіне оны сендіру қиын. 4. Әңгімесушінің қызығушылығы мен көзқарасының болмауы, адам үшін ақпараттық мазмұндылығын үзген жағдайда туындайды. 5. Фактілерді елемеу, фактілер соны жеткіліксіз мөлшерде болған жағдайда қорытындылау мен түйін жасауға әдеттену. 6. Айтатын сөздерді құрастыруда ғы қателіктер: сөздерді дұрыс таңдамау, хабарлаудың күрделіліг, қисынсыздық, сенімділіктің аздығы және т.с.с. 7. Қарым-қатынас тактикасы мен сратегиясын дұрыс таңдамау. Осылайша өте күрделі жеткізілген мағлұматты адамдар қабылдамайды.; түзу мен айғақтарды (аргументтерді) қолдану жалпы алғанда маңызды ойды білдіреді; жағымсыз адамнан шыққан дұрыс ұсыныс еш уақытта таңдалмайды., мәселені шешуді білетін, бірақ беделі жоқ адам, оны басқаларға түсіндіру үшін бар өмірігн салуы мүмкін. Қарым-қатынастың негізгі құралы болатындар тіл, ым-ишара, дене қозғалыстары, жестілер. Әлеуметтік жұмыскерлердің қарым-қатынасының негізгі міндеттері: ақпараттарды тиімді қабылдау мен жеткізу ; әңгімелеушіні сендіру мен оны әрекетке итермелеу;әңгімелеуші туралы қосымша маұлұматтаралу, (оның әлеуметтік – мәдени даму деңгейі, әлеуметтікжағы, эмоционалдық қалпы туралы); өзін-өзі позитивті жариялау , жақсы қасиеттерін көрсету, әңгімелесушіге жақсы әсер қалдыру. Кез-келген адам қарым-қатынас жасау процесінде екі ролдің біреуінен: сөйлеуші мен тыңдаушы атынан көрінеді. Тыңдаушы ролі көп жағдайда қиынырақ болады, өйткені оған білім беру жүйесінде үйретпейді. Әлеуметтік жұмыскер тыңдай білуі және кәсіби жетік сөйлей білуі қажет, яғни сөздік қарым-қатынас өз кәсіби міндеттерін орындаудағы қажетті құралы болып табылады. Ойланбай және үзіп қабылдау, хабар мазмұны мен шынайы өмір фактілері арасындағы байланысты таба білмеу; тыңдауға деген ниетпен дайындывқтың жоқтығы; назар аудартушы факторлар сыртқы шу сөйлеудің басталуынан кешігіп келушілер және т.б. сөйлеуді орындаушы адамдардың манерасында немесе материалды жеткізудегі таңданарлық жақтар, орындаушының және тыңдаушылардың жайсыз жағдайы тыңдаудағы кемшіліктер болып табылады. Тиімді тыңдау дағдыларын дамыту үшін төмендегідей шеберліктер қажет: Шоғырлану (зейінін жинақтау), жүйелеу, естігендерінталдау, сынмен тыңдау, көмекші құралдарды меңгеру. жүктеу/скачать 91,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|