Дәрістер мазмұны бастауыш сынып оқушыларының жобалау әрекетін ұйымдастыру

оқытудың  бірнеше  түрлерін,    соның  ішінде,  жобалау  әдісін  де  қамтиды. 

Джон  Дьюи,  Карл  Роджерс  және  Жан  Пиаже  идеяларына  сүйене  отырып, 

Колб оқытуды кезеңдерге бөлуді ұсынады. Әр кезең төрт процестен тұрады 

және  оқыту  өз  мақсатына  жету  үшін  бұл  талаптардың  берілген  ретпен  

орындалуы міндетті.  Бұл әдіс бойынша оқыту кезеңдері төмендегідей: 

1.  Тәжірибе (ситуация); 

2.  Рефлексия (ұғыну, болған ситуацияны түсіну); 

3.  Түсініктерді  жинақтау  (тұжырымдар  құрастыру,  кейбір  қажетті 

шешімдер қабылдау); 

4.  Тәжірибені жобалау  

Автордың  ойынша,  бұл  жерде  білім  алу  көзі    тәжірибе  (ситуация, 

болған  жағдай,  сабақ  тақырыбы,  ақпарат,  т.б.)  ғана  емес,  негізінен  алғанда 

сол  тәжірибені  ойша  түсіну,  ұғыну,  қорыту,  өздері  үшін  оның  маңызын 

анықтау, түйін жасау. Одан соң, яғни, жаңағы тәжірибе (ситуация, болған 

жағдай, сабақ тақырыбы, ақпарат, т.б.)  – қатысушының өз алдындағы жеке 

мақсатына,    міндеттеріне,    кәсіби  қызметіне  қатысты  ой  елегінен  өткізіліп, 

ұғынылып,  тиісті  мағына  берілгеннен  кейін  –    оның  әрі  қарай  жасалатын 

қызметінің 

шартына 

айналады.Д.Колбтың 

түсіндіруінше, 

тәжірибе 

барысындағы оқыту, оны дамыту процесі деуге де әбден болады, осылайша, 

жүзеге асырылады.  

Колб идеясын тәжірибеде пайдалануда берілген ақпарат, немесе, оқиға 

жеке тәжірибеде ұғынылып, адамның өз тәжірибесіне тұтастай енгенде ғана  

оқыту  мақсатына  айнала  алады.  Олай  болмаған  күнде,    индивид  үшін  ол 

өзіне мәлім көп ақпараттардың бірі  күйінде қалады деп есептейді.  

Әлемдік  тәжірибеде  Д.Колб  моделінің  көптеген  модификацияланған 

түрлерін  кезедстіруге  болады,  бірақ  олардың  барлығы  да  автордың  негізгі 

қойған  талабын  –  тек  тәжірибе  базасында  оқыту,  кезеңдерге  бөлу  және  әр 

кезеңде төрт процесті орындау қатаң сақталған (сурет 15). 

 

 

Логикалыќ  тўжырымдау 

Наќты тј жірибеде 

ќолдану

 

Рефлексия 

Тј жірибе, ситуация 

 

Сурет  15 - Д. Колбтың «тәжірибе арқылы оқыту»  моделі 

 

Жобалауды  басқарушылар  үшін  оқу  модельдерінің  төмендегі 

нұсқаларын пайдалануға болады. Мысалы:   

Бірінші  кезең.  Тәжірибе.  Қатысушылардың  жобалау  тақырыбына 

қатысты  нақты  тәжірибесі  алынады.  Оның  аудиториялық  бөлігінде  әр  адам 

осы проблема бойынша өзіндік тәжірибесін өз бетінше құрастырады. 

Екінші кезең.Рефлексия. Қатысушылар оның мағынасын ұғыну үшін өз 

тәжірибесіне  рефлексиялық  бақылау  жасайды.  Яғни,  тақырыпқа  сай  өзінің 

тәжірибесіне  рефлексиялық  талдайды,  қандай  бағыттар  ол  үшін  жеңіл 

орындалады, қажетті білімдері жеткілікті, қай жерде қиындықтар кездеседі, 

неліктен, ол неге байланысты болады, нені өзгерту керек, т.б.  

Үшінші  кезең.  Логикалық  тұжырым.  Қатысушылар  абстракциялық 

тұжырымдар  жасап,  оны  басқа  әріптестерімен  сабақ  барысында  бөліседі. 

Оларды әркім өз бетімен құрастырады, сонымен қатар, басқалардың пікірін 

тыңдау, 

олардың 

тұжырымдарын 

талдау 

да 

қажет,сонда 

ғана 

қатысушылардың ортақ және жеке көзқарастары анықталады.  

Төртінші  кезең.  Теориялық  тұжырымдар.  Қатысушылар  өздері 

жасаған  тұжырымдарын  өзгелер  пікірлерімен,    жаңа  теориялық  ақпаратпен 

толықтыру,  салыстыру  арқылы    өзінің  жаңа  теориялық  тұжырымын 

құрастырады,  маңызды  түйін  түйеді.  Аталған  тұжырымдама,  немесе 

маңызды  түйін  аудиториядан  тыс  жұмыстар  барысында  тәжірибеден 

өткізіліп, жаңа тәжірибе құрылады.  Бұл тұтастық тұрғысындағы оқыту әдісі 

әрбір тақырып байынша жобалаудың негізі болады  

Осылайша,  жаңа  нақты  тәжірибе  келесі  деңгейдегі  жаңа        ізденістік 

жұмыстың  бастамасы  болып,  аталған  цикл  дамудың  келесі  деңгейінде 

қайталанады. 

Бұл  модельдің  өзіндік  ерекшеліктері    жоба  жетекшілерін  өз 

тәжірибелері барысында өзіндік дамытуға мүмкіндік береді. Олар: 

1.  Оқыту 

тәжірибеден 

басталып, 

аяғына 

дейін 

одан 

ажыратылмайды,  ол  өзара  байланысты  кезеңдерден  тұратын 

циклдық үрдіс ретіне ұйымдастырылды. 

2.  Оқыту абстрактілі «оқу сабақтарынан» өзгеше, қатысушылардың 

күнделікті  атқаратын  жұмысы  контекстіне  енгізілген  күйде 

жүргізіледі. 

3.  Колб  әдістемесі  оқыту  оқыту  мазмұнына  алған  ұйымы  сатылы 

дамыту моделіне сәйкес келеді, осы сәйкестік оқытудың нәтижелі 

болуына мүмкіндік берді. 

4.  Модельдің  түрлі  жағдайларға  сай  модификациялауға  келетін 

сипаты  жоба  жетекшілерін  оқытуда  ғана  емес,  басқа 

категорияларды оқытуға да бейімдеуге мүмкіндік берді. 

Осы  әдістемеге  сай  жоспарланған  аудиториялық  және  практикалық  

сабақтарды үйлестірудің төмедегі нұсқалары да пайдалауға болады: 

Практикалық  сабақтан  бастап,  тақырып  бойынша  өз  тәжірибесімен 

әріптестерімен  бөлісуден  тұратын  дискуссиядан  бастауға  болады    (нақты 

тәжірибе және рефлексиялық бақылау). 

Келесі кезеңде тақырып бойынша аудиториядағы жаңа теориялар және 

практикалық    ақпараттармен  танысу,  өз  тәжірибесін  тұжырымдамалық 

схемалармен байланыстыру (абстрактілік тұжырымдау). 

Практикалық жұмыста меңгерген жаңа теорияларын бірлескен топтық 

жобалау қызметінде пайдалану (тәжірибеде белсенді пайдалану). 

Зертхана бағдарламасының  модульдік мазмұны.  Модульдің мақсаты 

-  «жобалау  тәжірибесін»  басқарудың  педагогикалық  жүйелерді  және  оның 

барлық компоненттерін дамыту және оған өзгерістер ендіру құралы ретінде 

пайдалануға жоба жетекшілерін дайындау. 

Жобалау  қызметін  әлеуметтік  тұрғыдан  қарастыру  аса  қажет,  оның 

мәні - жүзеге асырылатын әрбір жобаның білімдік мазмұнын ғана емес, оның 

әлеуметтік  ролін,  яғни,  жобалау  нәтижесінің  оған  қатысушылар  мен 

ұйымдастырушылардың,  жалпы  ортаның    дамуы  мен  өзгерістеріне    ықпал 

ететін  ұғыну,  бағалау  деген  сөз.  Жобалау  қызметінің  әдіснамасын  ұғыну 

оның  барлық  кезеңдерін  рет-ретімен  меңгеруден  –  тұжырымдамасын, 

мақсаты  мен  міндеттерін  құрастыру,  ресурстарын  анықтаудан бастап,  оның 

іс-әрекеттік  жоспарын  жасап,  әкімшілік  -  ақпараттық    қолдау  құрылымын 

жасауға дейінгі әрекеттерді қамтиды. 

       Модуль  мазмұнында  басқару  тәжірибесіне  тән  талдау,  зерттеу, 

ұйымдастыру  сияқты  элементтер  мен  олардың  байланыстары  да 

қарастырылады (Кесте – 13).   

 Қатысушылар  жобалар  негізінде  өзіндік  талдау  және  зерттеу 

бағыттарын құрастырады. Сонымен қатар, олардың жеке жобалары өздерінің 

мамандығы  бойынша  пәндік  таңдау  курстарын  құрастыруға  немесе 

педагогикалық ізденіс тақырыптарын белгілеуге негіз бола алады. 

Кесте – 13   

Жобаның компоненттеріне сай зертханалық жұмыс мазмұны 

 

Жобаның 

компоненттері 

Көпсатылы 

өзгерістер 

алгоритмі 

Зертханалық жұмыс мазмұны 

1 

2 

3 

Жағдайды талдау  

 

Жаңа өзгерістерге 

қажеттік  пайда 

болуы 

 

Жобаны 

орындауға 

қажеттік 

неліктен пайда болды? 

Жобалау  алдындағы талдау 

Жоба тұжырымдамасын жасау 

Проблеманы 

анықтау 

Проблеманы 

анықтау 

Неліктен  бұл  проблеманы  шешу 

маңызды болып отыр? 

 

Мақсат қою  

 

Бірлесіп 

 

бір  

шешімге келу 

 Мақсат қою 

Жобалаудағы  іс    әрекеттер  қандай 

мақсатты  орындауға  бағытталады? 

Ол    берілген  проблеманы  шешуге 

қаншалықты байланысты? 

Жобалауда орындалатын әрекеттер 

қалыптасқан 

жағдайды 

қалай 

өзгертеді? 

                                                    Кестенің жалғасы 

1 

2 

3 

Күтілетін 

нәтижелерді 

анықтау 

 

Стратегияларды 

көре білу 

 

 

Жобаны  орындау  барысында 

қандай  нақты  нәтиже  алынуы 

тиіс?  Жоба  аяқталған  соң 

педагогикалық  жүйеде  қандай 

оң  өзгерістер  болады  деп 

күтіледі? 

Белгіленген 

міндеттердің 

орындалуы  мақсатқа  жетуді 

қалай қамтамасыз етеді?   

Берілген  міндеттерді  орындау 

үшін 

қандай 

нәтижелер 

(олардың 

сандық 

және 

сапалық сипаттамасы) алынуы 

тиіс? 

Жобаны жүзеге 

асыру, орындау 

Ұжымға 

өзгерістер  мәнін 

түсіндіру 

Жобалау 

топтарын құру, 

ынталандыру 

 

Жобалар    құрастыру:  оның 

тиімділік 

көрсеткіштерін 

белгілеу, 

Варианттарын 

қарастыру 

арқылы 

тиімді 

жобаны бекіту 

Жобалуды 

орындаушылар 

күтілетін  нәтижелерге  қол 

жеткізу  үшін  қандай  шаралар  

орындалуы тиіс? 

Ресурстарды 

тиімді 

пайдалану 

 

Қандай  ресурстар:  адамдар, 

материалдық 

құралдар,  

қызметтер 

– 

жобалау 

барысындағы 

 

шараларды  

орындау үшін  қажет болады? 

Бұл 

ресурстар 

қандай 

көздерден 

түседі  

(орындаушылардан,  тапсырыс 

берушілерден, 

қатысушылардан,    ұйымдар,  

мемлекет, жеке қорлар, т.б.)? 

Бақылау,  

нәтижені 

бағалау 

Жетістіктерді 

байқау 

 

мен 

кемшіліктер 

 

Жасалған  жобаларды  талдау, 

тиімділеріне 

баға 

беру, 

күтілетін 

нәтижеге 

сәйкессіздерін 

анықтау, 

себебін талдау, түзетуге ұсыну 

Кері байланыс 

Жетістіктердің 

ұйым   бекітілуі 

 

Тиімді жобаларды  тәжірибеге 

енгізу, 

көпшілікке 

тарату, 

әдістемелік  технологияларын, 

құралдарын жасау 

туралы ұсыныстар қабылдау 

Қорытынды 

 

Жобаларды 

презентациялау, 

бағалау 

 

Оқу  зертханалық  жұмысы  соңында  жоба  жетекшілері  жасалған 

жобаларды  қорғау  үшін  топ  ішінде  талдап,    талдау  карталары  үлгісінде  өз 

жобаларының  тиімділігі  туралы    сараптамалық  талдаулар  жасалады.  Үздік 

деп  танылған  жобалар  ашық  қорғауға  ұсынылып,  оған  қалаулары  бойынша 

педагогикалық  ұйымдар  өкілдері  қатыстырылады.  Жобаларды  қорғау  үшін 

төмендегі  құжаттар жиынтығы дайындалады: 

1.  Ұйымды 

дамытудың 

мақсатты 

бағдарлы 

жобасының 

тұжырымдамасы;  

2.  Ұжымда талданып, рәсімделген жобаның мазмұны;  

3.  Жобаның тиімділігіне  жасалған сараптама.    

Қорыта  келе,    жобалау  зертханасы  негізінде  жоба  жетекшілерін  ғана 

емес,  ойлау  деңгейі  жоғары,  өз  бетімен  аса  жауапты  проблемаларды  шеше 

алатын құзыреттілігі бар педгогтарды, лидерлерді дайындау, сонымен қатар, 

өміршең, өзекті жобалар құрастыру да  мүмкін екені дәлелденді.     

 

жүктеу/скачать 2,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: