Дәрістің тақырыбы


Қалпына келмейтін ресурстарға жататындар



бет2/5
Дата27.11.2023
өлшемі25,02 Kb.
#129404
1   2   3   4   5
Қалпына келмейтін ресурстарға жататындар:

  • планетаның қойнауындағы пайдалы қазбалар – металл (қара, түсті, асыл және сирек кездесетін, радиоактивті металдар);

  • рудалары, бейметалды қосылыстар (өнеркәсіптің металлургиялық, химиялық және басқа салаларына арналған шикізаттар);

  • жер асты сулары;

  • құрылыс материалдары (мрамор, құм, гранит және т.б.);

  • энергия сақтағыш көздері (мұнай, газ, көмір, жаңғыш сланец, жертезек).

Қалпына келмейтін табиғи ресурстар, соның ішінде жойылатын – олар қолдану нәтижесінде жойылады, мысалы, газ, көмір, мұнай, жертезек және таралатын – қолдану нәтижесінде жойылмай бір түрден екінші түрге айналатын ресурстар, мысалы, темір және басқа да элементтердің қосылыстары.


Салыстырмалы түрде қалпына келетін ресурсқа табиғи ресурстардың маңызды түрлерінің бірі - орман ресурстарын, әсіресе ағашты жатқызуға болады.

Өнеркәсіптік ресурстар кәсіпорындар пайдаланатын табиғи шикізаттың барлық түрлерін қамтиды. Олар өндірістің алуан түрлілігіне байланысты алдымен энергетикалық және энергетикалық емес ресурстар бөлінеді.


Энергетикалык ресурстарға:
а) Жанғыш пайдалы қазбалар (мұнай, көмір, газ, уран, битуминозды тақтатастар және т. б.).);
б) гидроэнергетика (құлама өзен суларының энергиясы, теңіз суларының толқындық энергиясы және т. б.);
в) биоконверсиялық энергия көздері (отын сүрегін пайдалану, ауыл шаруашылығы қалдықтарының негізінде биогаз өндіру);
г) атом энергиясын алу үшін пайдаланылатын ядролық шикізат;
д) жел энергиясы және т. б.
Энергетикалық емес ресурстарға әртүрлі салаларға шикізат жеткізетін немесе технологиялық қажеттілік бойынша өндіріске қатысатын табиғи орта элементтері кіреді:
А) энергия өндіру үшін пайдаланылмайтын пайдалы қазбалар;
б) өнеркәсіптік сумен жабдықтау үшін қажетті су;
в) өнеркәсіп объектілері және инфрақұрылым объектілері алып жатқан жер;
г) орман химиясы және құрылыс индустриясы үшін шикізат беретін Орман ресурстары;
д) балық ресурстары және т. б.

Қазақстан минералды отынның, оның ішінде көмір, табиғи газ, мұнай, уран өндірушілердің ішінде ірі өндірушілердің бірі болып табылады. Атақты ғалым-экономистердің есептеулері бойынша Қазақстан республикасы дүние жүзінде:



  • вольфрамның қорынан 1-ші;

  • хромит пен уран рудалары және фосфориттен 2-ші;

  • марганец рудасынан - 3-ші;

  • қорғасын мен молибденнен - 4-ші;

  • темір рудасынан - 8-ші орында.

Елімізде қоршаған ортаны қорғау мен пайдалану шаралары «Экологиялық Кодекс» талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
Елімізде 2007 жылдың 9 қаңтарында «Экологиялық кодекс» қабылданды және барлық қоршаған ортаны қорғауға байланысты талап пен іс-шараларды жүзеге асыруды осы құжат реттейді.
Табиғи ресурстарды дұрыс қорғау мен үнемдеу үшін оларға сапалық бақылау мен сандық есептеу қажет. Экологиялық заңдардың ең маңыздысы болып – табиғи ресурстардың шектеулі екені туралы заңы табылады. Бұл заңның түбегейлі мәні -жердің табиғи ресурстары түгелі таусылады екендігін білдіреді. «Табиғи ресурстық потенциалдың төмендеу» заңы маңызды обьективті фактор болып табылады. Бұл заңның маңызды мәні бір типті технологиялар мен өндіріс тәсілдерін қолданудан табиғи ресурстарды табу мен тасымалдауын қиындатып, еңбек шығындарының өсуіне әкеледі.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет