Зерттеудің теориялық және практикалық мәні

тұжырымдары мен ережелерінің маңыздылығын айқындау жолымен анықталады. Зерттеу нәтижелерін болашақта ғылымның нақты бір саласында қолдануға мүмкіндік беретін тұжырым ретінде беріледі.

ұсынымдарын қолдануға мүмкіндік беретін нұсқаулық ретінде беріледі.

• 
  Төмендегі мақала тақырыбының өзектілігін анықтаңыз.
  

Газеттің әсер ету қызметі бағалауыштық категориясымен тығыз байланысты. Бағалауыштық - логикалық, философиялық ұғым.

Адам айналадағы өмірді тіл арқылы таниды, тілдің көмегімен бейнелейді, ой ойлайды. Адамның әлем туралы пайымдаулары дескриптивті немесе аксиологиялық тұрғыдан тұжырымдалады. Басқаша айтсақ, адам өзін қоршаған құбылыстарды тек сипаттайды және хабарлайды немесе бұл құбылыстарға баға береді. Баға объективті және субъективті тұрғыдан беріледі. Объективті баға - әрбір қоғамдағы моральдық-этикалық ұстанымдарға сәйкес, қоғам дұрыс деп қабылдаған немесе жалпы адамзаттық нормалар тұрғысынан берілетін баға. Ал субъективті баға дегеніміз - әлемге деген оң немесе теріс бағаланған өзінің жеке көзқарасы арқылы ақпарат қабылдаушыға белгілі дәрежеде әсер етуге қол жеткізу. Мысалы, оң және теріс бағалауышты екі қатарды алайық: әдемі, көркем, сұлу, періштедей, хор қызындай және ақылсыз,

сөздердегі әлдебір адамға берілген мінездемеде үдемелі экспрессия анық көрініп тұр. Алғашқы (әдемі, көркем, сұлу, ақылсыз, ақымақ) сөздерден бұл сөздерді айтып отырған адамның объективтілігі туралы әсер туады, яғни автор тек хабарлап отырған сияқты, ал періштедей, хор қызындай, мисыз, тауықтың миындай миы жоқ, есектің миын жеген сөздері автордың жақсы көруін және/немесе жек көруін бейнелі түрде беріп, оның сөйлесім (говорение) сәтіндегі эмоционалдық жағдайын көрсетіп тұр.

Тілдік құралдағы бағалауыштық компонент адам ойымен, санасымен тығыз байланысты. Кез келген бағада объектілі- субъектілі қатынас

Қазақ газеттері лексикасын зерттеуші Б.Момынова бағалауыштық лексика туралы, оның әлеуметтілігі мен бағалауыштық лексика элементтерінің жүйесі туралы айта келіп, бағалаушы субьектінің үш түрлі қызметін көрсетеді:

• 
  бағалап отырған затты, процесті, құбылысты танып білу арқылы іске асатын танымдық функция;
  

• 
  өз тарапынан баға беру функциясы;
  
• 
  прагматикалық әрекетпен байланысты эмотивті-квалификативті функциясы [3,133].
  

Ғалым сөздердің баға берудегі мүмкіндіктеріне қарай мағынаның аясында оң және/немесе теріс бағалауыштық қасиеті бар сөздерді актуалды бағалауыш сөздер, ал белгілі контексте жүйелі түрде қолданыла келе бағалауыштық сипат алатын сөздерді әлеуетті (потенциалды) бағалауыш сөздер деп атайды [2,134].

Ф.Жақсыбаева өзінің «Газет мәтінінің прагматикалық функциясы (Қазақ тілінде шығатын газет материалдары бойынша)» атты кандидаттық диссертациясында бағалауыштық лексиканы газет мәтінінде прагматикалық қызмет атқаратын макрокомпоненттердің бірі ретінде көрсетеді. Баға беруде прагматиканың маңызы зор. Газет тілінде қолданылатын бағалауыштық лексика әлеуметті, яғни қоғамдағы құндылықтар шкаласының өзгеруіне байланысты баға да өзгермелі сипатқа ие.