Түрген өзені. Шет-Түргеннің, Орта-Түргеннің, Кіші-Түргеннің қосылуынан пайда болған. Өзен ұзындығы 104 км, ал су алабының ауданы 929 км².
Есік өзені. Өз бастауын Есік мұздығынан алатын, Тескенсу мен Жарсай өзендерінің қосылуынан пайда болған. Өзеннің жалпы ұзындығы 110 км, ал су алабының ауданы 1143 км².
Талғар өзені. Үш бұтақтан тұрады: Сол жақ Талғар (Батыс), Орта Талғар, Оң жақ Талғар (Шығыс). Олардың барлығы да өз бастауын мұздықтан алады, Сол жақ Талғар және Орта Талғардың жоғарғы аудандары анағұрылым маңызды. Талғар өзенінің ұзындығы 99 км, ал су алыбының ауданы 643 км².
Қаскелең өзені өз бастауын батыс Іле Алатауынан алады, биіктігі 3500 м шамасында. Ол таудан шыққанда үлкен Қаскелең ауылы жатқан, өз конусын ксіп өтеді. Өзенде кең арна бар. Қаскелең өзенінің ағысының төменгі бөлігі бірнеше түрге тармақталады: Шамалған, Ақсай, Үлкен және Кіші Алматинка. Қаскелең өзенінің жалпы ұзындығы 153 км, ал су алабының ауданы 4172 км².
Үлкен Алматинка, бастауын Іле Алатау мұздықтарынан алады, Озерной және Проходной көлдерінің қосылуынан пайда болған. Ұзындығы 81 км, ал су алабының ауданы 461 км². Ол кішкентай ені мен тереңділігімен және жылдам ағысымен ерекшеленеді. Бұл нағыз Озерная таулы шағын өзені, Үлкен Алматинака көлін кесіп өтіп, одан сарқырама болып шығады, онда электр станциясы құрылған. 2-3 км жоғары бөлігіндегі екі бұтақтың қосылуы, Проходной өзенінің қос жағалауларынан жылы сұрлы бұлақтар қатары шығады. Бұл жерде Алма-Арасан демалыс орны орналасқан.
Кіші Алматинка бастауын Тұйықсу мұздық тобынан алады. Өзеннің ұзындығы 108 км, ал су алабының ауданы 1242 км². Өзеннің таулы бөлігіндегі тармақтарды біріктіретіндер: сол жақ бөлігінде – Горельник, ал оң жақ бөлігінде – Сарымай, Кім-Асар, Казачка және Бутаков. Алматы қаласы орналасқан, Бутаков ойпатының төменгі жағы Кіші Алматинка конусына шығады; өзеннің негізгі арнасы қаланың шығыс бөлігімен қиылысып жатыр.
Құрты өзені – Іле өзенінің сол жағындағы ірі тармақ. Ол өз атауын Ақсаңғыр, Жерен, Копы өзендерінің ағып келіп, қосылуынан кейін алды. Оның ұзындығы 109 км, ал су алабының ауданы 13мың км².
Жоғарыда көрсетілген аумақ облыстарында өзендерден басқа да көптеген шағын өзендер де бар. Алматы облысының таулы өзендері қарқынды толқынды, олар жуан тамыр жыныстарында өңделген, шатқалдардан ағып өтеді.
Балқаш көлі. Балқаш – Балқаш-Алакөл ойпатыныңға ең терең бөлігінде орналасқан, ағынсыз көл. Теңіз деңгейінің үстінде 342 м биіктікте орналасқан. Өңірдегі ірі көл ландшафтың әр түрлі жағалауымен және үлкен туристік мүмкіндіктермен ерекшеленеді. Оның ұзындығы 600 км шамасында. Көлдің батыс бөлігінің суы- тұщы, ал шығысында – көгілдір. Бұл былай түсіндіріледі: өйткені, көлдің батыс бөлігіне Іле өзенінің суы толық қосылады және құмдық аралдарын, көптеген саладан тұратын, таңқаларлықтай атырауларды құрайды.
Көлдің батыс бөлігінде балықтардың 20 түрі мекендейді: сазан, көксерке, балқаш алабұғасы, маринка және т.б.
Бұл нағыз қамысты топырақ жер, мұнда бағалы тері беретін көптеген ондатр отарларын асырайды. Өкінішке орай, шаруашылық мерейтойларының өтуінің кесірінен Балқаштың ары қарай дамуы қазіргі кезде күйзеліске ұшырауда.
Достарыңызбен бөлісу: |