Дипломдық жұмыста құрал-сайман зауытының электрмен жабдықтау

 

Қызылорда  облысындағы  электр  энергиясы  2014  жылдың  сәуір 

айындағы  тарифіне  сәйкес    кВт/сағатына  13,5теңге    құрайды.  Қосалқы 

станцияның баға түрлену механизімін қарастырайық және оның құрамалары: 

91

 

 

- электр энергияны сатып алу (6 теңге кВт/сағ); 

-  «KEGOC» тарифі (1,1 теңге кВт/сағ); 

-  «Энерго жүйе» тарифі (4 теңге кВт/сағ); 

-  АО «Lighter» жеке тарифі (0,53 теңге кВт/сағ). 

Онда қосалқы станцияның электр энергиясының өзіндік құны11,6 теңге 

кВт/сағ  құрайды.    Электр  энергияны  тұтынушыларға  12,6  теңге  кВт/сағ 

бағасымен сатқан кезде, онда  АО «Lighter»  0,87 теңге кВт/сағ көлемінде кіріс 

алады. 

Кіріс налогын есептеген кездегі берілген түрдегі жылдық кіріс мынаны 

құрайды: 

∑П

кп

= W

жыл

·1·0,8, млн. теңге;  

 

    (7.13) 

∑П

кп

= 60480·1·0,8=48,4 млн. теңге 

Өнеркәсіптің екі түрінен де алынған суммалық кірісі мынаны құрайды: 

 

∑П=∑П

кп

+∑П

тр,

 млн. теңге   

 

 

(7.14) 

∑П=48,4+2,81 = 51,21 млн. теңге. 

 

 

 7.8.3 

Финансты-экономикалық 

тиімділіктің 

инвестициялық 

көрсеткіштері  

 

NPV анықтау(таза әдеттегі құн) 

 

Берілген әдіс келесіден тұрады:  

1.

 

Керекті шығын бағасы анықталады, яғни берілген жоба үшін неше 

қаражат керек екені анықталады.  

2.

 

Жобадан келешекте  түсетін  ақшалай  түсілімдердің  қазіргі бағасы 

есептелінеді. Әр жылдағы табыс CF (кеш-флоу) қазіргі уақытта беріледі. 

 

 

 

 

 

 

1

,

(1

)

n

n

n

CF

PV

r







 

 

 

 

(7.15) 

 

мұнда,  CF – жыл сайынғы ақшалай түсім;  

 

 

    n – жобаны тарату жылдары; 

 

    r – банктің пайыздық қойымы. 

 

3.

 

Берілген  шығын    бағасы  (I

0

)  берілген  табыс  бағасымен 

салыстырылынады.  Берілген  жобаны  тұтастай  инвестицмялауды  бағалауды 

мына әдістермен жүргіземіз; таза әдеттегі құн (NPV). Инвестиция анализінің 

осы  әдісі  инвестициялаушы  жобаны  ұсыну  нәтижесінде  фирманың 

құндылығының өсу шамасын көрсетеді, ол екі сілтемеден тұрады: 

1) Кез-келген өнеркәсіп өз құндылығының өсуіне ұмтылады; 

2) Әр түрлі уақыттағы шығындардың бір келкі емес құндықпен; 

NPV  анықтау  үшін  жобаның  әр  жылдағы  қаржы  ағынының  шамасын 

сараптау керек, сосын оларды уақыт бойынша теңестіру үшін жалпы бөлімге 

92

 

 

келтіру  керек.  Яғни  V  –  бұл  жобаны  тарату  барысында  туындайтын  ақша 

түсімдерінің қосындысы . 

Таза келтірілген құн былай анықталады: 

 

 

 

 

 

  

,

)

1

(

0

1

I

r

CF

NPV

n

n

n









                                      (7.16) 

 

 мұндағы, I

о 

– толық қосынды инвестиция. 

 

 

7.3  кесте – Берілген  нұсқа үшін NPV есебінің нәтижесі 

Жыл 

СF, млн.тг 

R=15% 

PV, млн.тг 

NPV, млн.тг 

0 

-175,4 

0,15 

-175,4 

-175,4 

1 

51,22 

0,15 

41 

-134,4 

2 

51,22

 

0,15 

37,4 

-97 

3 

51,22

 

0,15 

33,8 

-63,2 

4 

51,22

 

0,15 

30,2 

-33 

5 

51,22 

0,15 

26,6 

-6,4 

6 

51,22 

0,15 

23 

16,6 

 

Бұл  есептеулер  бойынша,  «HALYK  BANK»-нен  несие  бойынша  15% 

үстемесін  ескере  отырып  алынған  қаражатты  шамамен  6  жылда  қайтаруға 

болатындығын көреміз. Банктің несие бойынша пайыздық үстемесін өзгертіп, 

алынған қаражатты қайтаруға қанша жыл кететінін жобaлауға болады.   

РР  анықтау  (орнын  толтыру  мерзімі).  Орнын  толтыру  (РР)  есебінің 

алгоритмі инвестициядан жекеленген кірісті бірдей таратумен тәуелді болады. 

Егер  кіріс  бірдей  таратылса,  онда  төлеу  мерзімі  бір  уақыттағы  шығынды 

жылдық кіріс шамасына болумен есептеледі. 

 

 

 

 

 

 

CF

I

РР

o



  

 

 

 

 

  (7.17) 

жыл

РР

4

4

,

3

51,22

4

,

175







 

 

Рентабелділік  индексі  -  profitability  index  (PI)  –  таза  дисконтталған 

пайданы инвестицияға бөлу арқылы анықталады. 

Егер: 

PI > 1, онда жобаны қабылдау керек; 

 

PI < 1, онда қабылдаудың қажеті жоқ; 

PI = 1, жоба пайда да және шығында әкелмейді. 

 

Қорыта  айтқанда,  құрал-сайман  зауытының  сыртқы  электрмен 

жабдықтау сұлбасын салу экономикалық тиімді жоба болып табылады.

 

 

 

 

93

 

 

 

 

Қорытынды 

 

Бұл дипломдық жұмыс құрал-сайман зауытын электрмен жабдықтаудың 

жобасына арналған. Жұмыста келесі негізгі нәтижелер алынды. 

Дипломдық  жұмысына  берілген  мәліметтер  бойынша  зауыттың  0,4  кВ 

кернеудегі  барлық  жүктемелері  есептелді:  S

р

=12963,5  кВА.  8хТМ3-1600-

10/0,4  типті  цехтік  трансформаторлар  таңдалды.  0,4  кВ  кернеуде  8хУКЛН-

0,38-450-150У3  төменгі  кернеулі  конденсаторлар  батареялары  көмегімен 

реактивті қуат компенсациясы жасалды.  

Зауыт  бойынша  10  кВ  кернеудегі  БТҚС  шинасының  СҚ,  БТҚС 

шығындарын есепке ала отырып жүктемесі анықталды: S

р.зав

=8230,9 кВА. 

10  кВ  шинада  реактивті  қуатқа  компенсация  жасалынды.  Әр  секцияға 

реактивті  қуаты  3600  кВар  болатын  УКРЛ(П)-56-10,3-3600-450УЗ  типті 

жоғары кернеулі батарея конденсаторлары таңдалды.  

Дипломдық  жұмысында  сыртқы  электрмен  жабдықтау  сұлбасының  екі 

нұсқасы қарастырылған. Солардың ішінен ең экономикалық және техникалық 

жағынан  рационалды  электрмен  жабдықтау  жүйесінің  110  кВ  нұсқасы 

таңдалды.  Осы  нұсқаға  сәйкес  жоғары  кернеулі  қондырғылар:  кіріс 

сөндіргіштер,  секционды  сөндіргіш,  ажыратқыштар,  жүктеме  сөндіргіштері, 

тармақты  линиялардың  сөндіргіштері,  СҚ  сөндіргіштері  және  де  олардың 

кабелдері 

таңдалды. 

Өлшеуіш 

жабдықтар, 

ток 

және 

кернеу 

трансформаторлары  таңдалды.  БТҚС  шинасы,  изоляторлар  және  өзіндік 

мұқтаждық трансформаторлары таңдалды. 

Арнайы  бөлімде  механикалық-жөндеу  цехын  электрмен  жабдықтау 

қарастырылған.  Күштік  және  жарықтандыру  жүктемелерін  есептелді.  Цех 

торабының  сымдарының,  кабельдері  мен  шиналарының  қимасы  және 

маркасын  анықтадым.  Жарықтама  қалқанын  және  цех  үшін  қорғаныс 

құрылғыларын  таңдадым.  Қысқа  тұйықталу  токтарын  есептеп,  қорғаныс 

құрылғыларын өшіру қабілеттілігіне тексердім.  

Еңбек  қорғау  бөлімінде  жұмыс  бөлмесіндегі  ауа  алмасу  және 

кондиционерлеуге  есеп  жүргізілді.  Өрт  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  және 

зауыттың  жинақтау  цехына  автоматты  өрт  сөндіру  жүйесін  есептеп 

спринклерлік автоматты өрт сөндіру қондырғылар орнатылды

. Сонымен қатар

 

цехтағы ауа алмасу және жылыту жүйелері қарастырылды

.

 

Экономикалық 

бөлімде 

«Құрал-сайман 

зауытын 

электрмен 

жабдықтауды  технико-экономикалық  негіздеу»  тақырыбында  бизнес-жоспар 

жасалды.  Есептеулер  бойынша  аяқталу  мерзімі  6  жыл.  Ал  зауытқа  кететін 

ақшаның  орын  толтыруы  4  жыл.  Қорыта  айтқанда,  сыртқы  электрмен 

жабдықтау схемасын салу экономикалық тиімді жоба болып табылады. 

Осы  дипломдық  жұмысты  жазу  барысында  өндіріс  орындарын  толық 

электрмен жабдықтауды үйрендім.  

 

94

 

 

 

 

Қысқартулар мен белгіленулер тізімі 

 

АКШ      - асқын кернеу шектегіш 

АТҚ        - ашық тарату құрылғысы 

ӘЖ         - әуе желісі 

БТҚС      - бас төмендеткіш қосалқы станция 

БЭЭЖ     - біріңғай электр энергетикалық жүйе 

БЭЖ        - бірыңғай энергетикалық жүйе 

ДББП      - доғалы болат балқытқыш пеш 

ДРШ       - доғалы разрядты шамдар 

 

ЖККБ     - жоғары кернеулі конденсаторлар батареясы 

 

 

ЖТҚ       - жабық тарату құрылғысы 

ЖIӨ        - жалпы ішкі өнім 

ЖЭС       - жылу электр станциясы   

ҚТ          - қысқа тұйықталу 

ЛШ         - люминисцентті шамдар 

ӨҚН       - өрт қауіпсіздік нормалары 

 

  

СҚ          - синхронды қозғалтқыш 

ТККБ      - төменгі кернеулі конденсаторлар батареясы 

 

ТҚ           - тарату құрылғысы  

 

ТҚС        - трансформаторлық қосалқы станция  

ЭБЖ       - электр беріліс желісі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

95

 

 

Әдебиеттер тізімі 

 

1.

 

“Справочник  по  проектированию  электрических  сетей  и 

электрооборудования”  под  редакцией  Ю.Г.Барыбина  и  др.  –  М. 

Энергоатомиздат, 1991 г, 464 с. 

2.

 

С.С.  Рокотян,  И.М.Шапиро.  Справочник  по  проектированию 

электроэнергетических систем. – М.: Энергоатомиздат, 1985. -352с. 

3.

 

Хакімжанов  Т.Е.  “Еңбек  қорғау”  –  Алматы:  «ЭВЕРО»,  2008  – 

240б. 

4.

 

Методические  указания  по  структуре  и  требованиям  к 

содержанию  и  оформлению  дипломных  работ  для  студентов  специальности 

бакалавриата  050718  «Электроэнергетика»  составлены  в  соответствии  с 

ГОСО РК 3.08.345-2011 

5.

 

А.А. Федоров, Э.М. Ристхейн. Электроснабжение промышленных 

предприятий: Учебник для ВУЗов. – М.: Энергия, 1981. – 360с. 

6.

 

Л.Л.Коновалова, Л.Д.Рожкова. Электроснабжение промышленных 

предприятии и установок. – М.: Энергоатомиздат, 1989. -528с 

7.

 

А.А.  Федоров.  Справочник  по  проектированию  промышленных 

предприятий. – М.: Энергия, 1991. – 370с. 

8.

 

Г.Н.  Ополева  -  Схемы  и  подстанции  электроснабжения. 

Справочник. Москва ФОРУМ-ИНФРА-М 2006 г. 

9.

 

Голубина  А.Ю.  Экономика  отрасли.  Методические  указания  к 

выполнению  экономической  части  выпускной  работы  дя  тудентов 

специальности 5В0718 – Электроэнергетика. - Алматы: АИЭС,2010.-15с. 

10.

 

Положение 

об 

аттестации 

производственных 

объектов 

организации по условиям труда.  

11.

 

Свенчанский А.Д., Трейзон З.Л., Мнухин Л.А. “Электроснабжение 

и автоматизация электротермических установок” – М.: Энергия, 1980. – 320 с. 

12.

 

П.   А. 

Долин. 

Основы 

техники 

безопасности 

в 

электроустановках Энергоатомиздат 2000 г. 

13.

 

Правила  устройства  электроустановок  (ПУЭ):  Шестое  издание. 

www.colan.ru/support/pue/tabl1329.htm

  

14.

 

www.vsoyuz.com/producija/cb/cb110kv/vrs110.htm

 

15.

 

www.electro.com.kz/catalog/detail/265

 

16.

 

www.vsoyuz.com/producija/cb/vakuumne-vyklyuchateli-35-

kv/vr35ns.htm

 

17.

 

www.electro.com.kz/catalog/detail/264

 

18.

 

 

www.vsoyuz.com/producija/cb/vakuumne-vyklyuchateli-10-

kv/vr0.htm

 

19.

 

www.xple.com.ua/silovyiekabeli-avvgavvgng.html

 

20.

 

www.elektro-portal.com/series/show/vykljuchatel-nagruzki-vnr

 

 

 

 

96

 

 

Қосымша А 

 

Зауыттың жарықтық жүктемесін Microsoft Office Excel программасында 

есептеу 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

97

 

 

Қосымша Б 

 

Зауыттың 0,4 кВ жарықтық және күштік жүктемесін Microsoft Office Excel 

программасында есептеу 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

98

 

 

Қосымша В 

 

Зауыт бойынша жүктемелердің нақтыланған есептелуін Microsoft Office 

Excel программасында есептеу 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

99

 

 

Қосымша Г 

 

Цех бойынша электрлік жүктемелерін Microsoft Office Excel 

программасында есептеу