Дипломнан кейінгі білім беру факультеті жалпы клиникалық пәндер және жедел жәрдем кафедрасы

10 
Қолданылған терминдер мен сөзжасамдарға түсініктер 
Алгоритм – algorіthm, algorіsmus, Әл-Хорезмидің атынан шыққан; бастапқы 
берілген мәліметтермен бір мәнде анықталатын нәтиже алу үшін қай амалды 
(жұмысты) 
қандай ретпен
орындау қажеттігін белгілейтін ұғым 
Артерия-лық, артериальді емес 
Аускультациялық (аускультативті емес) сөзі де түбірі – аускультация-ға -
лық, -лік жалғаулары қолданылды 
Аорталық (аортальді емес) сөзі де түбірі – аорта-ға -лық жалғануы арқылы 
алынды 
Аплазия-лық, апластикалық емес 
Atri-um, ventricul-us, түбірлерін қазақ тілінде септегенде: атри-вентрикул-дік 
болып шықты 
Гиперплазия-лық, гиперпластикалық емес 
Гипертрофия түбіріне –лық жалғауын тіркедік – гипертрофиялық 
Гипертензиялық сөзін дұрыс санаймыз, себебі түбірі сақталып тұр;
гипертензивті емес 
Нyperchromia: гипер + грек. chroma түсі (окраска, цвет)
Нypоchromia: гипо + грек. chroma түсі (окраска, цвет)
Гемолиздік: грек. αἷμα қан (кровь) + λυσις ыдырау (распад); гемолитикалық 
деп қолданылуы түбірлеріне сәйкес келмейді 
Гипоплазия-лық, гиполастикалық емес 
Диагноз – екі ұғымды білдіретін грек сөзі, біріншісі – аурудың аты, яғни, 
нозологиялық бірлік, екіншісі – ауруды тану, айыру жолындағы ойлау 
процесі, сондықтан (Diagnos-is – түбірі диагноз) дифференциялық 
диагнозы
деп қолданылды (диагностикасы емес). 
Дифференциялық деп аталу себебі – 
dіfferentіa – айырмасы – различие, 
тілден тілге термин сөздің түбірі атау 
септігінде өтетіндіктен – 
дифференция-лық сөзжасамын дұрыс деп 
есептедік, дифференциальді емес.
Дилятация түбіріне -лық жалғауы тіркелді – дилятациялық 
Декомпенсация, декомпенсация-лану, декомпенсация-лық – 
декомпенсирленген емес 
Идиопатия-лық, (идиопатикалық емес) 
І№termitto – интермитто, үзіліс, кезеңдер, ауру ағымына қатысты термин, 
яғни, интермиттолық, интермиттирлеуші емес 
Undulatus, лат. волнообразный – толқынды 
“Инфарктінде” сөзін инфаркт-тінде емес қазақ тілінің негізгі заңы – 
сингормонизмге (қазақ тілінде үш дауыссыз дыбыс қатар тұрмайды) сай – бір
“т” әрібін түсіріп қолдандық.
Кон-центр-лік – центрге қарай (орталыққы қарай) 
Қарыншалық жедел шамасыздықтың (жедел қарыншалық шамасыздық емес) 
Лимфаденопатия – лимфалық түйіндердің ұлғаюымен сипатталатын жағдай 
Макулезная сыпь – (macula – пятно, теңбіл, дақ) – теңбіл бөртпе немесе 
макулалық бөртпелер, макулярлы емес 

11 
νεφρά (грек), nefrá (латын) – бүйрек
Метаболизм-дік – metabolizm – метаболикалық емес
Myelos (грекше.), (костный мозг – орысша – сүйек миы 
Мur-um – қабырға түбірі mur, сондықтан трансмуральді емес, транмурлы 
болды 
Normochromia: нормо + грек. chroma түсі (окраска, цвет), сондықтан түстік 
көрсеткіштерді нормохромиялық, гипохромиялық, гиперхромиялық деп, 
түбірін жоғалтпай қолдандық
Nucle-us латын, түбірі nucle; сондықтан нуклеарлы емес, нуклелік деп 
қолдандық 
Рars (лат. pars - часть), частичный, отдельный – яғни бөліктік 
Пикацизм латын сөзі “Pica” шыққан, ала қанат сауысқанның барлық 
жылтырақ заттарды ұрлауын, жеуге болмайтын заттарды да жейді деп 
ойлауынан, бұрма тәбетке осындай ат бнрілген.
Рrolaps-us – түбірі пролапс болғандықтан “пролапсі”- деген сөз дұрыс болды 
Пароксизм-дік, [грек. paroxysmos - раздражение] – күшті ұстама (деpттің) 
Пролиферация-лық, пролиферативті емес 
Ревматизмдік сын есімін (ревматикалық емес) осы терминнің түбіріне – 
ревматизм – қазақ тілінің -дық, -дік – жалғаулары жалғау арқылы қолдандық 
“Регургитация” түбір сөз болғандықтан, “регургитационды” емес 
регургитациялық деген сөзжасамын пайдаландық 
Репарация – лат. Reparatio – қалпына келу (восстановление)
Рестрикция-лық, рестриктивті емес 
Remitto (отпускать, ослаблять) – әлсірету, кезеңдермен босату
Систолалық шу, диастолалық шу (систоликалық, диастоликалық емес) 
систола және диастола түбірлеріне -лық суффиксінің жалғануы арқылы 
қолданылды 
С-реакциялық, (С-реактивті емес) 
Спленомегалия – талақтың ұлғаюы 
Сти́гма
(грек. στίγμα — «знак, клеймо, татуировка, пятно – таңбаланған, тән 
белгілері бар деген ұғым 
“Тестер” сөзі қазақ тіліне соңғы екі әрібі дауыссыз болып келсе, дауыссыз 
дыбыстан басталатын жалғау жалғанғанда бір дауыссыз әріп түсіп қалатын 
заңдылыққа байланысты қолданылды, себебі “тесттер” сөзінде 3 дауыссыз 
дыбыс қатар келген 
Фиброплазиялық (фибропластикалық емес) – сөзі оның түбіріне -лық 
суффиксін жалғау арқылы жасалды 
Экс-центр-лік – орталықтан кері қарай 
Түбірі: - парокс-; суффикс: -изм; пароксизмдері, пароксизмдік 
(пароксизмальді – орыс тілінің суффиксімен емес) деп қолдандық 
fertilis – тууға қабілетті жасындағы
Функция-лық – түбірі лат. functio – болғандықтан функциональді емес, 
дұрысы осылай болу керек 

12 

жүктеу/скачать 1,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: