Кәсіпорынның өндірістік айналымы

27 

 

3

 

 Кәсіпорын  өнімі,  технологиялық  жабдығы,  энергия  қажеттілігі 

және жұмысын ұйымдастыру 

 

 

Зауытты  жаңа  жабдықпен  жарықтандырып,  қайта  құру  шешілді. 

Өндірістік ескі ғимараттарында ірімшік пен қойытылған сүт т.б. қалдырылды. 

Бұл  сүт  өнімдері  өндірісі  үшін  (пастерленген  сүт  және  айран)  жеке  шағын 

зауыт салу ұсынылады.  

Ал  бұрыңғы  ғимараттарда:  бір  ауысымда  2,5  т  ірімшік  түрлерін,  2  т 

балмұздақты, 1,4 т. 35% кілегейді өндіру жоспарланады.  

Ескі  аудандарда  ірімшік,  балмұздақ,  кілегей  өндірісінің  типтік 

нормалары бойынша келесілер талап етіледі.  

Бізге сүт өнімін беретін сүт зауытының жобасын кәсіпорын құрамында 

тыңғылықты  әзірлеу  жүктелді.  Бұл  зауыт  қуаты  бір  ауысымда  10  т  болады. 

Болжалды энергия қажеттілігі сәйкес болады. 

Жылу энергиясы 0,465 Гкал/т (1,94·10

9

Дж/т). 

Электр энергиясы 129,1 кВт·ч/т (0,46·10

9

Дж/т). 

 

 

3.1  Кәсіпорынның  шығаратын  өнімі,  технологиялық  процестері 

және жабдығы  

 

 

Пастерленген  сүт  пен  кілегей  өндірісінің  технологиялық  процесі  келесі 

операциялардан  тұрады:  қабылдау,  тазалау,  нормалау,  кілегей  алу  (сүтті 

тарту), гомогенезациялау, пастерлеу, пісіру, салқындату, өлшемдеп орау және 

сақтау.  Пастерленген  сүт  өндірісі  үшін  шикізат  сапасында  қаймақты  және 

майсызданған  табиғи  сүтті,  кілегейлі,  құрғақ  сұйылтылмаған  және 

майсызданған сүт, майсу, қойылтылған майсыз сүт, С  витамині бар құралдар 

және толықтырғыштары (қант, какао, кофе) пайдаланылады.  

Технологиялық  процесс  кезеңдері.  Пастерленген  сүт  өндірісі  келесі 

кезеңдерден тұрады:  



 

сүтті қабылдау және оның сапасын бағалау; 



 

сұрыпты тазалау, салқындату және резервілеу;  



 

май құрамы бойынша мөлшерлеу;  



 

жылыту және гомогендеу;  



 

пастерлеу;  



 

салқындату;  



 

салымғышқа орау;  



 

салымғышты бекіту және белгілеу;  



 

 даяр өнімді қоймалау, сақтау және тасымалдау.  

Жабдық  кешендерінің  сипаттамасы.  Қаймағы  алынбаған  пастерленген 

сүт 

өндірісінде 

сүтті 

тазалайды, 

мөлшерлейді, 

гомогендейді, 

майсыздандырады және орамдайды.  

Майсызданған сүт өндірісінің технолгиялық процесінің бастапқы кезеңі 

28 

 

шикізатты  қабылдау,  салқындату,  өңдеу,  сақтау  және  тасу  үшін  жабдық 

кешендері  көмегі  арқылы  орындалады.  Қабылданатын  сүтті  сақтау  үшін 

металл  ыдыстар  (танкілер)  пайдаланылады.  Сүт  және  оны  өңдеу  өнімдері 

сорғылармен  айдалады.  Шикізатты  қабылдауды  таразы,  сүт  тазалағыш 

сепоратор,  пластинкалы  салқындатқыштар,  сүзгілер  және  қосымша  жабдық 

көмегі  арқылы  орындалады.  Желідегі  жетекші  кешен  жылытқыштардан, 

кілегей  бөлгіш  сепораторлардан,  гомогенизаторлардан,  пастеризаторлардан, 

салқындатқыштардан  және  жартылай  сүт  зауыттарын  сақтау  үшін 

сыйымдылықтардан  тұрады.  Желі  жабдығының  соңғы  кешені  орау,  орамдау, 

сақтау  және  даяр  бұйымдарды  тасымалдауды  қамтамасыз  етеді.  Бұл  кешен 

орамдама  машиналарынан  және  экспедиция  жабдығымен  даяр  өнім 

қоймаларынан тұрады. 

Майсызданған  сүт  өндірісі  желісінің  машина  аппараттық  сұлбасы 

бірінші суретте келтірілген.  

 

 

 

1- орталық сорғы; 2 – сүт көлемін және шығынын есептеу үшін есептегіш; 

3 – резервуарлар; 4 – пластинді салқындатқыш қондырғы; 

5 – нормалағыш (мөлшерлегіш); 6 – пластинкалы пастерлі-салқындатқыш қондырғы; 

7 – сепаратор-сүт тазалағыш; 8 – гомогенизатор; 9 – нормалағыш -сепаратор; 10 – астау. 

3.1 сурет - Майсызданған сүт өндірісі желісінің машина аппаратты 

сұлбасы 

 

Желінің  құрылысы  және  жұмыс  принципі.  Алдымен  сүт  сапасы 

бағаланады 

және 

оны 

қабылдау 

орындалады, 

бұл 

процесте 

автосүтцистерналардың  1  сүт  сорғыларымен  тартылады.  Зауыттарда  сүт 

сапасын  анықтау  үшін,  көлемін  өлшеу  үшін  2  таразылар  және  шығын  өлшеу 

есептегіштері қолданылады. Қабылданатын сүт көлемі тарыланған ыдыстарды 

пайдалану  жолымен  және  тензометриялық  3  ыдысын  пайдалану  арқылы 

жүргізіледі.  

Қабылданған  сүт  бірінші  өңдеуден  өтеді,  бұл  процесте  ол  алдымен 

сүзгілерде  немесе  сүт  тазалағыш  сепораторларда  механикалық  қоспалардан 

тазартылады.  Содан  кейін  4  пластинкалы  салқындатқыштарда  4...6°С  дейін 

салқындатылады және 1 сорғылармен трубалар арқылы теңдегіш 5 багының 3 

29 

 

сақтау ыдысына бағытталады.  

10°С  аспайтын  температурадағы  сүтті  салқындатусыз  қабылдауға 

болады. салқындатылған сүт 3 ыдыста сақталады және мөлшерленеді. 

Сүттегі  май  мен  құрғақ  заттектердің  құрамы  стандарттау  талабына 

сәйкес  мөлшерленеді.  Бастапқы  шикізаттың  майлылығына  тәуелді  және  май 

құрамы  бойынша  мөлшерлеу  үшін  өңделетін  сүт  түрін  майсызданған  сүтке 

немесе  кілегейге  пайдаланады,  сүт  құрамы  бойынша  құрғақ  заттектер  мен 

құрғақ-майсыз болады, әдетте тәжірибеде бастапқы сүт майлылығын азайтуға 

жол беріледі.  

Технологиялық  процестердің  кестесін  өндірістің  сағаттық  материалдық 

теңгермесінің 

және 

жекелеген 

операцияларының 

қарқындылығына 

байланысты  тәулік  барысында  операциялардың  ұзақтығы  мен  тізбектілігі 

кәсіпорынның (цехтың) жұмыс режімін анықтау үшін құрайды. Кесте одан әрі 

технологиялық  жабдықтың  жұмыс  ретін  құру  үшін  және  сәйкесті  машина 

аппараттарының есебін одан әрі таңдау үшін негіз болып табылады.  

Майсыздандырылған  сүтті  өңдеу.  Біздің  нысанымызда  сүтті 

механикалық  және  жылумен  өңдеудің  жалпы  техникалық  операциялары 

өңдеудің сәйкестік технологиялық процестер үшін сүт резервін жасау есебінің 

графигі  бойынша  орындалды.  Пастерленген,  гомогенизацияланған  және 

салқындатылған  сүттің  аралық  сақтау  ұзақтығы  орамдау  уақытымен 

анықталады.  Аралық  пастерленген  және  салқындатылған  сүттің  сақтау 

уақыты 0,5 сағатқа шегеріледі.  

Айран  өңдеу.  Айран  өңдеуде  пастерленген,  мөлшерленген  және 

гомогенделген сүт ұйыту темперасына дейін салқындатылады және ыдыстарға 

құйылады.  Сүтті  ұйыту  мен  ашыту  басталуы  салқындату  мен  сақтауға  дейін 

ыдыстарға құйылу уақытын есептегенде 1 сағ. шегеріледі. 

Сүтті  ұйыту  және  ашыту  ұзақтығы  жеке  жұмыс  диаграммасы 

бойынша  анықталады.  Алдымен  ашыту  сүттің  ұюымен  аяқталуына  дәл 

келеді деп есептейміз, келесі салқындату операциясының басталуы ұйыту 

операциясының  аяқталуымен  сәйкес  келеді  деп  есептейміз.  Барлық 

операциялардың 

ұзақтығы 

айран 

өндірісінің 

технологиясымен 

анықталады. 

Бұл 

жағдайда 

бірінші 

ауысымда 

– 

өндірістің 

жылдамдатылған  процесі,  ал  екіншіде  баяулаған  процесі  жүреді. 

Айранды  орамалау  пастерленген  сүтті  орау  аяқталғаннан  кейін  осындай 

қарқындылықпен жүреді. 

 

 

30 

 

 

 

Кесте 3.1 - Технологиялық процестердің кестесін құру  

№ 

Технологиялық процестер 

операцияларының атауы 

ба

рлы

ғы

,Т

 

С

ағ

атына

,Т

 

1-ауысым 

2-ауысым 

3-ауысым 

8 

9 

10 

11 

12 

13  14  15  16 

17 

18 

20 

21 

22 

23  24  1  2 

3 

4 

5  6  7 

1 

Сүтті қабылдау 

100  25 

25 

25 

25 

25 

 

 

 

 

25 

25 

25 

25 

 

 

 

 

   

 

 

     

2 

Сүтті салқындату 

40 

10 

10 

10 

10 

10 

 

 

 

 

10 

10 

10 

10 

 

 

 

 

   

 

 

     

3 

Аралық сақтау 

100   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

     

4 

Сүтті жылыту 

100  25 

12,5  25 

25 

25 

12,5   

 

 

12,5  25 

25 

25 

12,5   

 

 

   

 

 

     

5 

Сүтті тазалау 

60 

15 

7,5  15 

15 

15 

7,5   

 

 

7,5  15 

15 

15 

7,5   

 

 

   

 

 

     

6 

Сүтті тарту 

40 

10 

5 

10 

10 

10 

5 

 

 

 

5 

10 

10 

10 

5 

 

 

 

   

 

 

     

7 

Нормаланған сүт 

69,5  17 

1,5  17 

17 

17 

17 

 

 

 

1,5  17 

17 

17 

17 

 

 

 

   

 

 

     

8 

Нормаланған сүтті сақтау  

69,5   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

     

9 

Сүтті пастерлеу  

69,5  15 

 

15 

15 

15 

15 

9,5   

 

 

15 

15 

15 

15 

9,5   

 

   

 

 

     

10 

Сүтті гомогендеу  

69,5  15 

 

15 

15 

15 

15 

9,5   

 

 

15 

15 

15 

15 

9,5   

 

   

 

 

     

11 

Сүтту салқындату 

69,5  15 

 

15 

15 

15 

15 

9,5   

 

 

15 

15 

15 

15 

9,5   

 

   

 

 

     

12 

Аралық сақтау 

69,5   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

     

13 

Майсызданған сүтті сақтау 

35,0

4 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

     

 

Айран өндіру 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

     

14 

Сүтті құю 

23,2  7,8   

3,9  7,8  7,8  3,7   

 

 

 

3,9  7,8  7,8  3,7   

 

 

   

 

 

     

15 

Сүтті ұйыту және ашыту  

23,2   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

     

16 

Айранды салқындату 

23,2   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

     

 

31 

 

3.2 Технологиялық процестерді таңдау және сипаттау. Санитарлық 

техникалық  нормалар.  Оларды  сақтаудың  техникалық  қамтамасыз 

етілуі 

 

Шикізат  сапасын  бақылау  тікелей  оны  алу  орнында  ГОСТ  13264  –  88 

сәйкес басталады. 

Сүтті қабылдауда: ыдыс байқалады, пломбылардың болуы, сүттің сұрпы 

тексеріледі.  Ыдыс  сапасын  бақылау  ТУ  және  ГОСТ  сәйкес  әр  партиядан 

таңдамалы жүргізіледі.  

Кәсіпорында пайдалану және сәндік талаптарға, санитарлық-гигиеналық 

жағдайларға  лайық  едендер  жобалаймыз.  Өндірістік  учаскелерде  сұйық 

шыныда  қышқыл  төзімді  плитка  қолданамыз.  Суды  ағызу  үшін  1...2 

қабылдағыштарға  дейін  еден  енгіш  болады.  сақтау  камераларында,  қойма 

бөлмелерінде  бетондалған  едендерді  жобалаймыз,  ал  әкімшілік-тұрмыстық 

бөлмелерде еденнің бетон негізіне линолеум  төселеді.  

 

 

3.3 Технологиялық жабдықты таңдау 

 

Қабылдау бөлімі  

 

Айталық,  сүт  кәсіпорынының  қуаты  бір  ауысымда  10000  кг 

құрайды.  Технологиялық  жобалау  нормаларына  сәйкес  зауыттың  мұндай 

қуатында  сүтті  қабылдау  екі  ауысымда,  кемі  әр  ауысымда  3  сағаттан 

жүргізіледі. 

Жабдықтың сағаттық өнімділігі келесі формуламен анықталады:  

 

   

 

 

 

 

     

 

               

 

мұнда М

м

 — ауысымдағы сүт массасы, кг;  

 t — сүтті қабылдау уақыты, сағ. 

 

Сүттің  берілген  санын  қабылдау  үшін  өнімділігі  3333,3  кг/сағ  SMZ-2P 

есептеу  стационарлық  құрылғысы  қарастырылған.    Кондицияланбаған  сүтті 

қабылдау  үшін  6  мин  айналымда  жүк  көтергіштігі  500  кг/сағ  СМИ-500 

таразысы  орнатылады.  Осы  өнімділікке  өзі  соратын  сорғылар  және 

пластинкалы салқындатқыш қондырғылар, мысалы OOJI-25 таңдаймыз.  

Шикі сүтті аралық сақтау үшін ВНТП сәйкес резервуарлардың тәуліктік 

қабылдауы 100 % болуы қажет. Осыған байланысты, кондицияланбаған сүтті 

сақтау  үшін  Г6-ОМГ-25  маркалы 3333,3  м

3 

3  резерві  бар  және  В2-ОМВ-6,3 

маркалы 1 резерві бар қарастырылады. 

 

 

32 

 

Аппараттық бөлім 

  

Бұл  -  сүтті  тарту  алдында,  сондай-ақ  майсызданған  сүтті  пастерлеуде 

тартылғаннан  алынған  (35000  кг  сүт  массасы)  пастерленген  (нормаланған 

қоспа массасы 5795,9 кг құрайды) сүт өндірісіндегі жылумен өңдейтін бөлім. 

Өнімдік  есепке  сәйкес  OKJ1  маркалы  қондырғысын  орнатқан  ыңғайлы.  Ол 

қажетті  режімдерді  қамтамасыз  етеді.  Қондырғының  тиімді  жұмыс  істейтін 

уақыты 6 сағат.  

 

              

 

 

       

 

             

 

Сөйтіп,  өнімділігі  10000  м

3

/ч  -  A1-OKЛ-10  автоматтандырылған 

пластинкалы пастерлейтін салқындататын қондырғы орнату  қарастырылады. 

Пастерленген сүт өндірісіндегі оның жұмыс уақыты: 

 

       

     

                   

 

Сүтті тартқанда: 

 

      

     

                      

 

Номенклатуралық  анықтамаға сәйкес  қондырғы  комплектісінде  кілегей 

бөлгіш-сепоратор  жоқ.  Осы  себепті  ОСН  маркалы  өнімділігі  10000  кг/сағ 

орталық айналым тұнбасын беретін кілегей бөлгіш-сепораторды таңдаймыз.  

Сүтті  айран  мен  сүзбеге    жылытып  өңдеу  үшін  қажетті  режімді  ОПК 

және  ОГЛ  автоматтандырылған  пластинкалы  пастерлегіш  салқындатқыш 

қондырғылар қамтамасыз етеді.  

Айталық, айран өндіруге және майлы емес сүзбе өндіруге барлық қоспа 

массасы (М

н см

) сәйкесті 3736,8 кг және 11269,8 кг құрайды. 

 

М

н.см

 = М

н.см

 (айран) + М

н.см

 (майсыз сүзбе) = 

= 3736,8 + 11269,8 = 15006,6 кг. 

 

Жұмыстың тиімді 6 сағатында: 

 

       

 

              

 

ОПК-5  маркалы  өнімділігі  5000  кг/сағ  пластинкалы  пастерлейтін 

қондырғы қарастырылады.  

Қоспаны айранға гомогендеу үшін өнімділігі 5000 кг/сағ гомогенизатор 

33 

 

қарастырылады.   

 

ОПК-5 қондырғысының жұмысы: 

- айран бойынша:  

 

      

    

                   

 

- сүзбе бойынша:  

 

       

    

                      

 

Кілегейді  қаймаққа  жылумен  өңдеу  үшін  Т1-ОУК  маркалы  өнімділігі 

2500  л/сағ  трубалы  пастелизатор  қарастырылады.  Өнімдік  есепке  сәйкес 

пастелизатр жұмыс уақытын таңдаймыз: 

 

      

    

                           

 

Кілегейді  қаймаққа  гомогендеу  үшін  АІ  ОГМ-2,5  маркалы  өнімділігі 

2500  л/сағ  гомонегизатор  қарастырылады.    Кілегейді  пастерлегеннен  кейін 

салқындату  үшін  ООЛ-3  маркалы  өнімділігі  3000  л/сағ  салқындатқыш 

құрылғы  қарастырылады.  Осы  кілейлерді  салқындату  үшін  ООЛ-3  маркалы 

өнімділігі 3000 л/сағ пластинкалы салқындатқыш қондырғы қарастырылады.  

 

Айранды өңдеу жабдығы  

 

ОПК-5 қондырғысында ұйыту температурасына дейін мөлшерленген, 

пастерленген және салқындатылған сүт айран жасауға (М

н см

 = 3736,8 кг) 

ашыту, ұйыту, салқындату және өнімнің пісуі үшін резервуарға жіберіледі. 

Бұл мақсат үшін  Я1-ОСВ-4 маркалы сыйымдылығы 4000 л резервуар 

қарастырылады. 

Резервуардың жұмыс айналымы: 



 

толтыру уақыты — 40 мин; 



 

араластыру, ұйыту — 20мин; 



 

сүтті ашыту — 600 мин; 



 

айранды салқындату, араластыру, жетілдіру — 720 мин; 



 

резервуарды босату құйылымы — 72 мин; 



 

барлығы — 1452 мин (24,2 сағ). 

Жұмыстың  осындай  айналымында  бір  ауысымда  айранды  өндіруге 

Я1 -ОСВ-4 маркалы 2 резервуар ғана қажет етіледі.  

Айранды  құю  өнімділігі  3600  уп./сағ.  ТБА-3  автоматында 

орындалады. 

34 

 

3.4  Технологиялық  жабдықтың  техникалық  параметрлері  және 

энергия тұтынуы 

 

Машиналар 

мен 

аппараттар 

жұмыс 

кестесін 

технологиялық 

процестердің кестесіне толық сәйкес құрады.  

Бұл жағдайда көлбеу сызықпен жұмыс уақытын бөледі, ал тік сызықпен 

–  технологиялық  процеске  қажетті  машина  дайындау  аппараттарының 

атауларын  қояды,  машиналар  мен  аппараттар  атауларын  жазу  төменнен 

жоғары жүргізіледі.  

Машиналар  мен  аппараттардың  жұмыс  кестесін  құруға  жабдықтың 

өнімділік  нормасы  ескеріледі.  Тәжірибеде  барлық  жағдайларда  ауысымдағы 

кез  келген  жабдықтың  жұмыс  уақыты  6  сағатқа  тең  деп  алынады,  бұған  тек 

ауысым барысында жуу үшін тоқтайтын (мысалы, сеператор) немесе үздіксіз 

бір  ауысымнан  артық  жұмыс  істейтін  аппараттар  (вауум-булағыш-

қондырғылар)  тоқтатылады.  

Кестеге  сәйкес  машиналар  жұмысының  ұзақтығын  және  кезектілігін 

тағайындайды.  Оларды  таңдау  мен  есебінің  дұрыстығы  тексеріледі,  бұл 

технологиялық  қажеттілікке  электр  энергия,  бу,  су,  суық  шығынын  анықтау 

үшін негіз болады.  

Жұмыс  бағанында  машиналардың  шартты  белгілерінің  көмегі  арқылы 

технологиялық  уақыты,  толтыру  уақыты,  босату  және  жуу  уақыты 

көрсетіледі. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

35 

 

№ 

р/с 

Өнім атауы 

Технологиялық 

процестер атауы 

Технологиялық жабдықтар 

атауы 

Типі, 

маркасы 

Өнімділігі, 

м

3

/ч, 

сыйымдылығ

ы м

3 

саны, 

дана. 

 

1 

Даярланатын сүт  Сүтті қабылдау 

Өзі соратын орталық 

айналым сорғысы 

Г2-ОПБ 

10 000 

1 

 

 

 

 

 

 

                               

 

 

 

Есептегіш  

SMZ -2P 

10 000 

1 

салқындатқыш 

001-У10 

10 000 

1 

Сүтті сақтау 

Аралық сақтау үшін 

резервуар  

Г6-ОМГ-25 

25 000 

1 

Пастерлеу 

ПОУ 

А1-ОКЛ-10 

10 000 

1 

Сепаратор-кілегейбөлгіш 

Ж5-ООН-С 

10 000 

1 

2 

Пастерленген 

сүт 2,5% 

Қоспаны 

мөлшерлеу 

Кілегей резервуары 

Я1-ОСВ-3 

2 500 

1 

Майсызданған сүт үшін 

резервуар 

ГС-ОМГ-2,5 

25 000 

1 

Мөлшерлеу үшін 

резервуар 

В2-ОМВ-6,3 

6 300 

1 

Пастерлау 

ПОУ 

А1-ОКЛ-10 

10 000 

1 

Пастерленген сүт 

резервуары 

В2-ОМВ-6,3 

25 000 

1 

Орау  

Пакетке құю автоматы 

ТБА-3 

3 600пак/ч 

1 

 

                                

-           - жабдықтың жұмыс уақыты 

                         

 - толтыру уақыты 

жүктеу/скачать 2,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: