Диссертациялардың негізгі ғылыми нәтижелерін жариялауға арналған басылымдар тізіліміне енгізілген Қр бғм бғсбк 30. 05. 2013 ж

81
Международное право и сравнительное правоведение
Тәуелсіз  мемлекеттер  достастығы  кеңіс-
тігін  қамтыған  интеграциялық  процесстер 
мемлекеттердің  тығыз  байланыста  болуға 
ұмтылуымен  түсіндіріледі.  Бұрынғы  одақтас 
мемлекеттердің  тығыз  байланыста  болу  тен-
денциялары  тәуелсіз  мемлекеттер  достастығы 
шеңберінде  өте  шағын  одақтардың  жасалуы-
на  жағдай  тудырады.  Осы  жан-жақты  қарым 
қатынастардың  нәтижесінде  Кеден  Одағы, 
Біртұтас  экономикалық  кеңістік  қалыптасты. 
Біртұтас  экономикалық  кеңістік  ауқымындағы 
өте  шапшаң  интеграциялық  процесстер  алды-
на  қойған  мақсаттарына  біртіндеп  жетіп  және 
тығыз экономикалық байланыстар өз тиімділігін 
көрсете бастады.
Қазақстан  Республикасының  2010  жыл-
дан  2020  жылға  дейінгі  құқықтық  саясат 
тұжырымдамасында  халықаралық  интеграция-
лық процесстердің құқықтық аспектілері былай 
деп  атап  көрсетілген:  «Мемлекеттің  құқықтық 
саясатының  жаһандану  жағдайында  барынша 
қанат жайып келе жатқан халықаралық құқықтық 
қырлары  бар.  Осыған  орай  аталаған  саясаттың 
маңызды  бағыттарының  бірі  сыртқы  саяси 
және сыртқы экономикалық қызметті құқықтық 
қамтамасыз ету болып табылады» [1, 2].
Біртұтас  экономикалық  шеңберіндегі  эконо-
микалық  қатынастар  инвестициялық  саладағы 
екі негізгі мақсатқа қол жеткізуге арналады: ол 
оған қатысушы- мемлекеттердің инвестициялық 
ағымдарының  дамуына  жағдай  тудыру  және 
үшінші  елдердің  инвестицияларына  қатысты 
бірыңғай тәсілдерді анықтау.
2000  жылы  құрылған  Еуразиялық  эконо-
микалық  қауымдастық  тәуелсіз  мемлекеттер 
территориясындағы  ең  тиімді  интеграциялық 
бірлестік мәртебесіне ие болып, Қазақстан, Ре-
сей,  Беларусь  экономикасының  өсуіне  болып 
жатқан  әлемдік  дағдарысқа  қарамай  ықпал  жа-
сап келеді.
Ибрагимов Жамаладен Ибрагимұлы,
ҚР Заң шығару Институты халықаралық заңнама 
және салыстырмалы құқықтану бөлімінің 
жетекші ғылыми қызметкері, тарих ғылымдарының кандидаты, 
доцент
ИНТЕГРАЦИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТЕРДІҢ ҚАЛЫПТАСУЫНДАҒЫ 
ЕУРАЗИЯЛЫК ИДЕЯЛАРДЫҢ РӨЛІ
Еуразиялық 
интеграция 
мәселесіндегі 
біртұтас  экономикалық  кеңістікке  мүше-
елдердің  басшыларының  жұмыс  барысын-
да  қалыптастырған  екпіні  кейбір  мәселердің 
оң  шешіліп  келе  жатқандаығын  аңғартады. 
Осы  орайда  Қазақстан  Республикасының 
Президентінің  мына  ұстанымдары  бізідің 
пікірімізді  бекіте  түседі:  «Тәуелсіздк  жылда-
рында  Қазақстан  халықаралық  процесстердің 
қатысушысы  ретінде  танылып,  біз  сыртқы 
бағытта  ыңғайлы  жағдай  жасаға  ұмтылдық. 
Біз  Кеден  Одағы  мен  Біртұтас  экономикалық 
кеңістікті бекітеміз. Біздің таяудағы мақсатымыз-
Еуразиялық экономикалық одақ құру. Осы орай-
да біз мәселелердің келісім арқылы шешілетінін 
мәлімдейміз.  Саяси  егеменділікке  ешқандай 
нұқсан келмейді» [2, 7].
Еуразиялық  экономикалық  одақ  шеңберінде 
оған  мүше-елдердің  ғылым,  мәдениет  және 
әлеуметтік  қамтамсыз  ету  саласындағы 
мәселелерде  де  қарым-қатыстардың  тығыз 
болатындығ белгілі. Осы орайда біз халықаралық 
интеграцияланудың  құқықтық  қырларын  аша 
түсу  мақсатында,  осы  процестердің  қайнар 
көздерінің бірі болып табылатын еуразияшылдық 
идеяларды  ғылыми-құқықтық  тұрғыда  талдау-
ды  жөн  көрдік.  Өйткені  экономикалық  қарым-
қатынасты  тығыз  дамытамыз  деген  елдердің 
рухани байланысының эволюциялық даму жолы 
бүгінгі  таңдағы  құқықтық  ғылымдағы  өзекті 
мәселердің бірі деп ойлаймыз.
Шығыс  пен  Батыстың  қарым-катынастары 
мәселелерінің  заңгерлердің,  тарихшылардың, 
саясаттанушылардың,  философтардың,  социо-
логтардың  ғылыми  ізденістерінің  негізгі 
бағыттары ғана емес, барлық адамзаттың рухани 
ізденісі деп айтуымызға болады.
Қазіргі  танда  Қазақстан  және  Ресей  үшін, 
бұрынғы Кеңес Одағының ірі аймақтары ретінде 
қандай  болу  қажет,  өз  жолымен  жүру  керек 

№ 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы  
82
пе  әлде  біреудің  артынан  еру  қажет  пе,  өзінің 
өмірінің рухани негізін және орнын қалай көру 
керек деген мәселе өзекті.
Кеңес  одағының  ескі  сызбалардан  тыс 
болашағын талдау, сонан соң Кеңес мемлекетінің 
жылдамырақ құлдырауы бірте-бірте еуразиялық 
идеяларға қызығушылық тудырады.
Қайта құру кезеңіне дейін еуразия тақырыбына 
арналған мақалалар сирек жазылды. Еуразиялық 
тақырып  Л.Н.  Гумилев  еңбектерін  талдау  ау-
кымында  жанама  түрде  байкалғанымен,  ол 
бағыттағы  ғылыми  пікір-талас  халықтардың 
даму  жолдары  туралы  емес,  ресейліктердің  да-
ламен карым-қатынастары туралы жүргізілді.
Өткенді  зерделеу  арқылы  болашақ  дамуын 
ол кезде бірлі-жарым зертеушілер ғана ойлады. 
Мұндай  проблемаларға  Олжас  Сүлейменовтың 
Азия  кітабы  және  Л.Н.  Гумилевтің  шығар-
машылығы көп үлес қосқанымен, ол еңбектер де 
теріс сынауларға ұшырады.
Қайта кұру кезеңі және жариялылык еуразия 
проблемаларының  басталуы  және  талқылауына 
1920-ші жылдардағы еуразияшылардың ғылыми 
және  ғылыми  танымдык  еңбектерімен  қатар, 
казіргі  заманғы  қоғамтанушылар  тақырыпты 
еуразия  идеяларын  тереңірек  зерделеуді  та-
лап  ететін  ұлтаралық  қайшылықтардан  бөлек 
қарастырады.
Еуразияшылдар 
коммунистік 
тәртіптің 
құлауына сол кезде дайындалып, ал біз 80 жыл 
өткен  соң  олардың  үндеулеріне  куәгер  болып 
отырмыз. Олар ол кезеңде ел үшін өте қауіпті деп 
санап, мемлекеттің өтпелі кезеңде әлсіремеуіне 
халықтың  (жоқшылыққа,  көтеріліс,  соғыс  және 
төңкерістер)  кезеңіне  ұшырамауын  ойлады. 
Біз  еуразиялшылдықтардың  көзқарастарының 
жемістерін  өз  уақытында  пайдаланбай,  кейбір 
сәттерді жіберіп алдық.
Қазіргі  ең  бастысы  ұлттык  татуластық, 
көптеген ұлттар арасына жік салушыларға қарсы 
тұра  білу.  Бұл  үшін  еуразияшылдықтар  мықты 
базис  дайындады,  біз  соны  меңгеріп  үлгеріп 
адамдардың  назарына  салып  колдана  білуіміз 
қажет.
Біздің  ойымызша  қазіргі  мәселе  Қазақстан 
және Ресейге ғана емес, барлық әлем тағдырына 
байланысты.  Еуразияшылдықтардың  үлесі 
нақты өміршең идеяларды біріктіре білуі. Бірақ 
ол кезде олардың қадамдары өз уақытында жа-
салмады.  Біздің  ойымызша  тап  қазіргі  таңда 
еуразияшылардардың  идеяларын  нақты  тарихи 
ортаға бейімдеудің уақыты келген тәрізді.
Еуразияшылардардың  айтқан  халықтарды 
біріктіру, татуластық, мәмлегерлік идеяларынан 
қажетті  мағынаны  тауып  оны  нақты  мемлекет 
призмасы  арқылы  теориялық  түрде  зерделеу 
қажет.  Сонан  соң  ең  жемісті  ой-көзқарастарға 
теориялық-құқықтық анализ жасау керек.
Еуразияшылардың  негізгі  идеяларының  бірі 
халықтарды  біріктіруде  дәнекер-халық  идея-
сы. Славяндық - түріктік диалог тарихта нақты 
еуразиялық  мәдени  өркениеттік  кеңістікті 
негіздеп,  көзге  көрінбес  энергетикалық  жіптер 
арқылы Еуропаны Қытаймен, Индиямен, Перси-
ямен байланыстырады.
«Еуразиялық»  терминін  қолдана  отырып 
географиялық  мағынадағы  «Европа»  және 
«Азия»  деген  ұғымдарды  енгізуге  болады.  Бұл 
мәдениеттану және философиялық мағынадағы 
«Батыс»  және  «Шығыс».  Бұл  орайда  қазіргі 
Қазақстан зерттеушілерінің бірі С.Ю. Колчигин 
былай  деп  жазады:  «различия  в  истории  куль-
туре стран и народов определяются в конечнем 
счете различиями в типах отношения человека к 
миру» [3, 2]. 
Сондықтан да дүниеге деген шығыстык және 
«батыстық»  қатынастар  типі  туралы  айтқанда 
халықтар  жайлы  ғана  емес,  олардың  «рухы» 
туралы  айтылады.  Сол  себепті  «Европа»  және 
«Батыс», «Азия» және «Шығыс» үғымдары бір-
біріне жақын болғаны мен сәйкес келе бермейді.
Еуропа  және  Азия,  Батыс  және  Шығыс 
біртұтас  Еуразияның  екі  полюсі.  Шығыс  пен 
Батыстың қарама-қарсылығын абсолюттендіруге 
болмайды.  Тарихи  тәжірбие  бірігушілік  «ин-
теграция»  мүмкіндігін,  «үшінші  жол»,  үшінші 
әлемнің  қалыптасуының,  ал  қосылу  нүктелері 
Шығыс пен Батыс, Азия және Еуропа екендігін 
көрсетеді.  Міне  бұл  әлем  болып  табылады. 
Зерттеуші  С.Ю.  Колчигиннің:  «Включая  в  себя 
Европу и Азию географически, Евразия по сво-
ей внутренной сути, т.е. как тип мироотношения, 
находится  между  Западом  и  Востоком»  [3,  23] 
деп  атауынан,  еуразияшылдықтың  ерекшелігі 
аралық жағдай екенін байқауға болады.
Еуразияшылдық Батыс тарапынан да, Шығыс 
тарапынан  да  өзіне  ықпал  көреді.  Қазақстан 
Еуразияның  орталық  бөлігін  бекітуші  ерекше 
мемлекет негізінде қалыптасты. Біздің еліміздің 
еуразиялық  мәні  табиғатты  технологиялык  ба-
сып  алуға  үнемі  ұмтылып  материалистік  баты-
спен, табиғатпен үйлесімділікті сақтаған шығыс 
аралығындағы нақты мәмілелік мүмкіндік туды-
руында.
Белгілі  мәдениеттанушы  И.  Хейзенга  былай 
деп жазады: «в каждой культуре имеются извест-
ные,  возрождающиеся  в  истории  цивилизации, 
иллюзии и утопии человечества» мечта о золо-

83
Международное право и сравнительное правоведение
том веке, буколический идеал возврата к приро-
де,  евангельский  идеал  бедности,  коренящийся 
в архаике рыцарский идеал, возрождение антич-
ности. «Это гиперболические идеи жизни», во-
круг которых в той или иной культуре сосредота-
чивалась в жизнь, общество» [4, 3]. 
Біздің  ойымызша  еуразиялық  кеңістікте,  ру-
хани-философиялык  кеңістіктегі  біріктіру  иде-
ясы,  зерттеуші  атап  өткен  өмір  идеясы  болып 
табылады.
Діни  ортада  да  мұсылман,  христан  діни 
доктринасында  адамдарды  рухани  қауымдас-
тығының әлеуметтік қарым-қатынаста экономи-
калык,  топтық  ерекшеліктерінен  жоғары  тұру 
принципі қалыптасқан.
Қазіргі  кезде  біз  Еуразиялык  экономикалық 
Одақтың құрылуы туралы мәселе болғандықтан 
адамзат  тәжірбиесіне  қай  жағынан  практика-
лык, теориялык жағынан болса да сүйенгеніміз 
дұрыс.
Бүгінгі  күнде  мәдени  болсын,  саяси  бол-
сын салада қоғам және мемлекеттің жаңа даму 
жолдарын  қарастыру  маңызды  болып  табы-
лады.  Бірігу  идеясының  қажеттілігі  еліміздің 
Президенті тарапынан да айтылып келеді. Басқа 
халықтармен  байланыстардың  керек  екендігі 
жайлы Қазақстан Республикасының Президенті 
Н.Ә. Назарбаев былай дейді: «ни одно государ-
ство  не  может  рассчитывать  на  расцвет  и  раз-
витие без интернациональных процессов. Даже 
США - государство номер один, не может жить 
без  международной  торговли,  Китай  не  может, 
Индия не может, а уж мы, Казахстан, тем более 
не сможем без интеграции, без общения, без на-
хождения в каком-то сообществе, в доверитель-
ном круге государств, с которыми мы будем тор-
говать, взаимообмениваться - это будет полезно 
и нам, и всем остальным» [5, 3]. 
Мұнда  экономикалық  бірігу  туралы  мәселе 
айтылғандығын көруге болады. Сонымен қатар 
рухани факторға бірлікке аса назар аударылуда. 
Әсіресе біз Еуразия деп атайтын территорияда, 
нақтылай Тәуелсіз Қазақстанда көңіл бөлінеді.
Қазақстан  Республикасындағы  құқықтық 
реформалардың  жүргізілуіне  қоғамның  руха-
ни  жағдайы,  тұрақтылық  атмосферасы,  ұлттык 
және азаматтық келісім әсер етеді. Бұл бағыттар 
Қазақстан қоғамының ұлттық бірігу идеясында 
бекітіліп  сол  қоғам  базасы  негізінде  гүлденуге 
әкеледі.  Мұндай  әмбебап  идеяны  Елбасы  Н.Ә. 
Назарбаев көтерсе, ал Қазақстан тұрғындарының 
қолдайтындығын уақыттың өзі көрсетті.
Сонымен  бірге  Н.Ә.  Назарбаев  Елбасы 
ретінде  ұлтшылдыққа  ұласатын  жалған  па-
триотизмнен  сақтануды  былай  деп  көрсетеді: 
«В  идейной  устремленности  защитить  права 
какой-то одной нации, в попытках выстоять ее, 
в чем-то ущемленной, чаще всего сквозит душок 
национализма. Возникающий на этой почве па-
триотизм быстро переходит в ура-патриотизм, а 
затем в  национал-патриотизм, от  которого  пол-
шага  до  фашизма.  Все  это  подогревается  в  по-
исках  врага,  главным  образом,  в  лице  предста-
вителей другой нации. Вот и найдена почва для 
возникновения  межнационального  конфликта. 
Теперь дело за малым - нужен лишь повод, ко-
торый  всегда  «организует»  или  уголовный  эле-
мент, или люмпенпролетариат» [6, 16].
Қазақстан  өзінің  көп  ұлттылығымен  ерекше 
де, күшті мемлекет. Ол көптеген тарихи себеп-
терге байланысты қалыптасты. Осы жерде ерек-
ше әрі мәдениетті кеңістік негізделді. Сондықтан 
да  біздің  еліміздің  барлық  азаматтары  үшін 
ортақ  өзіндік  ерекшелікті  қалыптасқандыңын 
атап өтуге болады.
Бұл  ойымызды  Қазақстан  Республикасының 
Президентінің мына көзқарасы бекіте түскендей: 
«Мы просто обязаны действовать так, чтобы эту 
общность  сохранять  и  развивать,  давая  отпор 
любым силам, которые стремятся нарушить мир 
и согласие в нашем одном для всех доме. Призна-
ние самостоятельно существующих культурных 
потоков не отрицает их взаимодополняемости и 
взаимообогащаемости, что никак не означает ас-
симиляцию» [6, 18].
Міне  еуразияшылардың  осындай  идеялары 
интеграциялық  процестер  ауқымында  өмірге 
еніп  келеді.  Қазақстанның  әртүрлі  мәдени 
кеңістікте  дамуы  қоғамымыздың  дамуының 
прогрессивті нысаны боып табылады. Біз тарих 
ұсынған  мүмкіндіктерді  толық  пайдалануымыз 
қажет. Біздің еуразиялық тамырымыз шығыстық, 
батыстық, еуропалық ағымдарды біріктіріп, көп 
мәдениеттіліктің  қазақстандық  үлгісін  жасауға 
мүмкіндік береді.
Еуразиялық  экономикалық  одақтың  нақты 
стратегиясымен қатар, одан да жоғары мақсаты 
болуы  керек.  Ал  ол  мақсаттар  әр  адамның 
тұлғаға  айналудағы  даму  бағыттарымен  сәйкес 
келуі  қажет.  Мұндай  міндеттерсіз  одақтың  бо-
луы мүмкін емес. Бұл мақсат барлық адамзаттың 
даму мақсатымен сәйкес келеді.
Қазіргі кезеңдегі адамзаттың, қоғамның даму 
жолдары туралы туралы қазақстандық сарапшы-
лар мынадай ой айтады: «У человечества - путь 
один, а значит у Казахстана нет и не может быть 
какого-то пути. Казахи хорошо понимали это со 
времен Абылай-хана» [7, 6].

№ 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы  
84
Тәуелсіз  Қазақстанның  жүйелі  және  нақты 
сыртқы саясаты ұлттық мүдделерді алға басты-
ру және аймақтық және жаһандық қауіпсіздікті 
бекітуге  бағытталуы  қажет.  Дүниенің  өркендеп 
өскен,  ең  байыған  30  мемлекетінің  қатарына 
кіру  қажеттілігі  басты  мақсат  ретінде  айтыла-
тын мемлекеттік стратегияда бұл мәселе айқын 
көрсетілген: «Сбалансированность нашей внеш-
ней политики означает развитие дружественных 
и  предсказуемых  отношений  со  всеми  государ-
ствами,  играющими  существенную  роль  в  ми-
ровых делах и представляющих для Казахстана 
практический интерес» [2, 7].
Қазіргі  кезеңдегі  әлемдегі  жағдай  барлық 
бейбіт  қатынастарға  негізделген  жеке  жолдың 
болуы  мүмкін  емес  екендігін  көрсетіп  отыр. 
Осы 
орайда 
Еуразиялық 
экономикалық 
одақтың  ролі  жоғары  болмақ.  Қаржылық 
дағдарыстардың үнемі екпініндегі халықаралық 
экономиканың  дамуының  қазіргі  жағдайында, 
посткеңестік  кеңістігінде  барлық  тәуелсіз  мем-
лекеттер  достастығы  елдеріне  тиімді  тығыз 
интеграциялық  байланыстардың  дамуы  өзекті 
басымдықтардың бірі болып табылады.
Экономикалық  шектеулер  және  кедергілерді 
алып  тастау  бойынша  біріккен  шаралар  Ке-
ден  одағы  елдері  арасындағы  интеграцияның 
жоғары деңгейін көрсетіп,ол елдердің әріптестік 
әлеуетті тиімді пайдалуға бейімділігін көрсетеді. 
Біртұтас  экономикалық  кеңістік  шеңберіндегі 
елдердің  жоғары  технологиялық  салалардағы 
инновациялық  біріккен  жобаларға  негізделген 
экономикаларының 
интеграциясы 
қарым-
қатынастың қажеттілігін айқындай түседі.
Еуразияшылдардың  идеяларына  негізделген 
ғылыми,  экономикалық  және  адами  әлеуеттің 
бірігуі  әлеуметтік,  білім,  саяси,  экономикалық 
және мәдени салалардағы кең ауқымды жобалар-
ды іске асыруға барлық күшті шоғырландырады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.  Қазақстан  Республикасының  2010  жылдан  2020  жылға  дейінгі  құқықтық  саясат  тұжырым-
дамасы // Егемен Қазақстан. 2009 жыл, 28 тамыз. - №281-283(25680). - 16 б.
2. Назарбаев Н.А. Послание Президента Республики Казахстан - Лидера нации народу Казахстана. 
Стратегия «Казахстан-2050»: новый политический курс состоявшегося государства // Казахстанская 
правда. - 2012 г. - 14 декабря. - №437-438(27256-27257). - 17 с.
3. Колчигин С.Ю. Что такое евразийство? // Простор. - 1995 г. - № 4. - 87 с.
4. Хейзенга И. В тени завтрашного дня. - М., 1992. – 179 с.
5. Назарбаев Н.А. Материалы беседы с корреспондентом журнала «Простор». - 1995 г. - № 12. - 
97с.
6.  Назарбаев  Н.А.  К  обновленному  Казахстану  -  через  углубление  реформ,  общенационалное 
согласие. – Алматы, 1994. - 79 с.
7. Всем по пути со всеми. Беседа философов // Простор. - 1996. - №11. – 87 с.
Тәуелсіз  мемлекеттер  достастығы  кеңістігін  қамтыған  интеграциялық  процесстер 
мемлекеттердің  тығыз  байланыста  болуға  ұмтылуымен  түсіндіріледі.  Бұрынғы  одақтас 
мемлекеттердің  тығыз  байланыста  болу  тенденциялары  тәуелсіз  мемлекеттер  достастығы 
шеңберінде  өте  шағын  одақтардың  жасалуына  жағдай  тудырады.  Мақалада  халықаралық 
интеграциялық процесстердің қалыптасуындағы еуразиялык идеялардың рөлі қарастырылады. 
Түйін  сөздер:  интеграция,  одақтас  мемлекет,  қауымдастық,  Кеден  Одағы,  Біртұтас 
экономикалық кеңістік, заң, құқық .
Интеграционные  процессы,  которые  охватили  пространство  СНГ  с  первых  дней,  были 
обусловлены  стремлением  государств  к  более  тесному  сотрудничеству.  Тенденция  к  более 
тесному  сотрудничеству  бывших  союзных  республик  способствует  становлению  более  узких 
● ● ● ● ●

85
Международное право и сравнительное правоведение
интеграционных союзов в рамках СНГ. В статье рассматривается роль и значение евразийских 
идей в становлении международных интеграционных процессов.
Ключевые  слова:  интеграция,  союзное  государство,  сообщество,  Таможенный  союз,  Единое 
экономическое пространство, закон, право.
The article discusses the role and significance of ideas in the formation of the Eurasian international 
integration processes.
Keywords: integration, federal state, community, Customs union, Common economic space, law, right.
Жамаладен Ибрагимұлы Ибрагимов,
ҚР  Заң  шығару  институты  халықаралық  заңнама  және  салыстырмалы  құқықтану  бөлімінің 
жетекші ғылыми қызметкері, т.ғ.к., доцент
Интеграциялық процестердің қалыптасуындағы еуразиялык идеялардың рөлі
Ибрагимов Жамаладен Ибрагимович,
ведущий  научный  сотрудник  отдела  международного  законодательства  и  сравнительного 
правоведения ИЗ РК, к.и.н., доцент
Роль евразийских идей в становлении интеграционных процессов
Ibragimov Zhamaladen,
leading  research  fellow  of  the  Department  of  International  legislation  and  Comparative  Law  of  the 
Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, c.h.s., associate professor
The role of ideas in the formation of the Eurasian integration processes

№ 1 (33) 2014 ж. Қазақстан Республикасы Заң шығару институтының жаршысы  
86
Правовой мониторинг, имеющий системный 
характер его организации и осуществления, яв-
ляется  весьма  сложным  видом  деятельности. 
Для того чтобы целостно познать правовой мо-
ниторинг  и  развить  его  теоретико-методологи-
ческие, методические, технологические и иные 
основы  и  средства,  необходим  системный  под-
ход. Вместе с тем, реализация системного под-
хода требует разработки необходимых для этого 
системных методов и технологий. Но для этого, 
как  минимум,  нужны  специалисты,  обладаю-
щие системными представлениями и навыками 
системного  подхода  и  системного  мышления. 
Современная система образования пока еще не 
реализует  соответствующие  образовательные 
программы. 
Как  системный  объект,  правовой  монито-
ринг (рассматриваемый в качестве разновидно-
сти контроля) в определенном смысле является 
функцией управления. Обеспечивая соответству-
ющее  представление  о  состоянии  всех  этапов, 
процедур, звеньев, рассматриваемых объектов и 
т.д., включенных в общий процесс достижения 
целей  и  решения  поставленных  задач,  мони-
торинг,  вместе  с  тем,  является  актуальной  со-
ставляющей обратной связи. Благодаря именно 
обратной связи изучаемые системы функциони-
руют, совершенствуются и развиваются. 
Мониторинг  позволяет  уловить  и  отобра-
зить динамику изменения состояния изучаемого 
нормативного правового акта в рамках отрасли 
законодательства,  системы  законодательства  в 
целом и правового регулирования отношений в 
прошлом, настоящем и будущем. 
Основу  содержания  правового  мониторинга 
составляет  «наблюдение»  (в  широком  понима-
нии),  как  совокупность  процедур  слежения  за 
состоянием и поведением изучаемых объектов, 
соответствующего анализа, оценки, требуемого 
представления  и  т.д.  полученной  информации.        
В дальнейшем, по нашему мнению, исследова-
ние процессов использования подобной инфор-
Галиев Темир Тлекович,
ведущий научный сотрудник Центра правового мониторинга
Института законодательства РК,  
доктор педагогических наук, профессор

жүктеу/скачать 5,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: