14. Декарттық күмән принципін түсіндіріңіз: «Мен ойлаймын, демек мен өмір сүремін». «Декарттық күмән» - ақиқатты түсінудің жаңа әдісі, сенімді білім алудың жаңа әрекеті. Декарттың түбегейлі күмәндануы түбегейлі емес, қанша салмақты және мақсатты. Ол әлемнің объективті бейнесін көрсете отырып, шындықты қайта өңдейді.
Декарттық күмән – таным мақсаты емес, күмән – бұл құрал, алыстағы ақиқатқа, сенімді білімге жолбасшы жұлдыз. Батыл, әмбебап күмән, тек ол әлем туралы дұрыс білім алуға мүмкіндік береді.
Методологиялық күмәннің табиғаты бойынша, біреу сол білімді игермесе күмән әдісін қолдана алмайды. Шынтуайтында, Декарттың күмән әдісі арқылы өзінің бар екендігін дәлелдеу оның мына әйгілі сөзіне дәлел болады: "Cogito ergo sum" (Ойлаймын, демек бармын). Яғни, Декарт өзінің бар екендігіне күмәндануға тырысты, бірақ оның күмәндануы да оның бар екенін көрсетті, өйткені ол бар болмауына күмәнданбады.
15. Л.Н. Гумилевтің пассионарлық ілімінің мәнін түсіндіріңіз. Оны географиялық детерминизмнің жақтаушысы деп санауға бола ма? Лев Гумилевтың этногенездік Пассионарлық теориясы тарихтағы оқиғаларды этностардың дамуы мен сол ландшафттың және басқа этностардың арасындағы қарым - қатынас ретінде сипаттайды. Этногенездің Пассионарлық теориясы КСРО - да және басқа мемлекеттерде түсініспеушілік пен қолдау таппады.
Қазіргі уақытта ол теория Ресей, Қазақстан, Өзбекстан сияқты мемлекеттердің жоғарғы оқу орнындарында этногенездің даму теорияларының біреуі ретінде оқытылады. Пассионаризм — биохимиялық энергияның кей түрінің шамадан тыс болуы, сонымен қатар адамның ішіндегі анықталмаған, сол адамның өмірін және қоғамды өзгертуге бағытталған талпыныс.
16. В.И. Вернадскийдің ноосфера ілімін түсіндіріңіз. Ол жалпы адамзаттың көрінісін талап ету туралы жазғанда нені меңзейді? 1930—1940 жылдары В.И. Вернадский ноосфера туралы ілімді дамытып, терендете түсіндірді. Ол ноосфераны биосфера эволюциясының жаңа сапалы деңгейі, биосфера мен адам қоғамының байланысында пайда болған деп қорытынды жасады.
В.И. Вернадскийдің пікірі бойынша: "Ноосфера — табиғат пен қоғам заңдылықтары өзара бірігіп әсер ететін біртұтас жоғары жүйе". Биосфераның ноосфераға ұласуы кезінде бүкіл адамзат бірігіп шешетін мәселелерге ерекше көңіл бөлу қажеттігін ғалым атап көрсетті.
