Мәдениеттану Александр

Мәдениеттану
Александр 
Готлиб 
Баумгартен 
(1714—1762) 
Н еміс ф илософ ы -рационалистісі. 
Э стетика-әсем дік атауын 
ғылым ауқы м ы на енгізген.
42

Мәдениеттану
Әсемділікті бүрқақ. 
43

Модениеттану
ДИЗАЙН 
КӨРКЕМДЕУ
Дизайн (ағылшын тілінде сіезі^п — сызу, сызба, сурет, 
жоба) ш ы ғар м аш ы л ы қ қ ы зм е т ін ің өнім дері. Бүл 
шығармашылықты қызмет кеңістілікті-заттықтылықты 
ортаны қалыптастыруға, қүрастыруға бағытталған. Бүл 
үдерісте шығармашылық қызметтің эстетикалық* және 
қы зметтілік бірліктісі жетіледі. Д изайнны ң нысаны 
ретінде, кез келген көрініс бола алады. Қаладан бастап 
интерьердің* элементтеріне дейін, күрделі техникадан 
қарапайым қолды қ қүралға дейін, дизайн саласына 
енеді. Аталғандардың барлығы адамзатты қорш аған 
заттылық ортаның бөлігі.
Ертелікті қолеңбектілігінде, халы қты ң заттылық 
шығармашылығында, дизайнерлік-көркемдеулік қызмет- 
тіліктің м аң ы зд ы л ы қты ретіндегі әдемілікті ж әне 
пайдалықты үстанымның жүзеге асырылғанын көруге 
болады. Қоғамның даму барысында, техниканың даму- 
ымен заттылы-кеңістілікті қоршауды жасау, үйлестіру 
өте күрделі бола бастайды. Осы үдерісте техникамен 
өнердің, екіжақтылық қосылуына, дизайнерлік баста- 
маның тағайындалуы жоғарланады.
Ө з-өзін д ілікті п р о ф есси я-м ам ан д ы л ы қ ретінде, 
дизайн XX ғасырдың басында ерекшеленеді. Ерекше- 
леніп, әлеуметтік және ғылыми-техникалық дамудың, 
заттылы-кеңістілікті ортаны эстетикалау барысындағы 
қойы лған есептерін ш еш іп отырды. Бүгінгі күнде 
Дизайн сәулеттілікпен қолданбалықтық қалыптастыру
44

Мәдениеттану
өнерімен бірге, заттылық-көркемділіктік шығармашы- 
лы қты ң ең жетекшілікті түрі болып келеді. Дизайн 
заттардың сыртқы көріністерінің болуына эсер етіп 
қоймай, бүлардың қүрамдылықты байланыстарына да 
қатысады және бүларға қызметтілік, композициялық* 
бірліктісін қамтиды. Дизайн заттайлық және көркем- 
ділік мәдениеттің екіжақтылы қызметтілік қозғалысына 
белсенді қатысады. Адамдарды қоршаған көп заттар, 
бүйымдар, өздерінің тағайындалуымен, пайдалану жақ- 
тарымен және сыртқы көріністерімен, уақыттың өтуіне 
байланысты ескіре бастайды.
Заттылық қоршау'көріністілік өзгеруін, сақталынған 
бөлш ектердің-элем енттердің қалп ы н а келтірулерін 
әрдайым қажет етеді. Бүнымен — Дизайн, сәулеттілікпен 
бірге айналысады.
Дизайн адамдардың пайдалы қты қажеттіліктерін 
қанағаттанды рум ен ж әне техниканы ң дамуындағы 
шынайылықты үдерістермен тығыз байланысты. Дизайн- 
нің әрқаш анда біржағынан өндіріс саласында және 
тү ты н у д ағы а н ы қ т а у л ы қ а р ы м -қ а т ы н а с т а р ы н а
кірістірілгенін көреміз.
Дизайнның нысандары көбінесе тауар ретінде болады. 
Д и зай н қ о ғам н ы ң әл еу м еттік-м әд ен и еттіл ік даму 
бары сы ны ң механизмдерін қозғайды ж әне қалы п- 
тарының, қалауларының, эстетикалық мүраттарының 
қалыптасуларына эсер етеді. Осынысымен қоршаған 
ортада, адам дарды ң тап ты қ қ ар ы м -қ а т ы н а с ы н ы ң
қүралы на айналады . Н ары қ қар ы м -қаты н асы бар 
қоғамда, Дизайнді өнімнен қосымша қүнды алу үшін, 
коммерциялық* жарнамалық мақсаттылықта пайдала- 
нады. Шет елдерде, біздің елімізде, прогрессивтік көр- 
кемділіктік қайраткерлері, өнермен және техникамен 
алдыңғы саптағы идеялар үшін күрес жүргізеді.
45

Мәдениеттану
Д изайн эстетикалық қызметтің түрі ретінде бола 
түрып, қорш аған заттылық-кеңістілік ортаны гумма- 
низациялауға* бағытталады. Дизайннің үндестілік өнер- 
лерден айы рм аш ы лы ғы н м ы надан білеміз. Егерде 
суретшілер тақырыпты тандауда және іс жүзіне асыруға 
байланысты пайдаланған қүралдарда еркінді бола алса, 
Дизайнерлер сыртқы көпшілікті шектеулермен-сүрау- 
ларға байланысты, (қызметтіліктік, заттайлық, нарық- 
тық сүрауларына, сән-мода, әлеуметтік тапсырыстары 
бойынша)- өздерінің шығармашылық есебін, ыңғай- 
лықты-келісімді шешулерден көреді. Дизайннің өзімен 
көрсететін екі ж ақты лы қты қозғалы сты қ жүйесінің 
әртүрлі көріністері болады. Бүларға (жүйеліктік, кешен- 
діліктік, графикалы қ дизайн, қалалы қ дизайн, т.б.) 
апарылады.
Дизайн үғымымен “көркемділік жобалау-қүрастыру”. 

жүктеу/скачать 8,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: