Қоршаған ортаны қорғау дегеніміз жеке адамдардың, ұйымдардың және үкіметтің табиғи ортаны қорғау тәжірибесі

Қоршаған ортаны қорғау дегеніміз – жеке адамдардың, ұйымдардың және үкіметтің табиғи ортаны қорғау тәжірибесі. Оның мақсаты табиғи ресурстарды және барлық табиғи ортаны сақтау, мүмкін болған жағдайда бүлінген жерлерді қалпына келтіру және тенденцияларды қалпына келтіру болып табылады.

Шамадан тыс тұтынудан, халық санының өсуінің және технологияның қысымына байланысты биофизикалық орта кейде біржола бұзылады. Бұл дәлелденді және сол уақыттан бастап қоршаған ортаның деградациясын тудыратын іс – әрекеттерге шектеу қоя бастады. 1960 жылдардан бастап экологиялық қозғалыстар көптеген экологиялық проблемалар туралы көбірек хабардар етті. Адамның іс – әрекетінің қоршаған ортаға әсер ету деңгейінде келіспеушіліктер бар және жиі кездеседі. Сондықтан қорғау шаралары кейде қайта талқыланады және жаңартылып отырады.

Ресурстарды басқару мен қоршаған ортаны қорғаудағы экожүйелік көзқарас белгілі бір мәселелер мен сын – қатерлерге жауап беруден гөрі шешім қабылдау кезінде бүкіл экожүйенің күрделі өзара байланыстарын қарастыруға бағытталған. Ең дұрысы, мұндай көзқарас бойынша шешім қабылдау процестерін жоспарлау мен шешім қабылдауға бірлескен тәсіл болып табылады, оған барлық мүдделі мемлекеттік құрылымдар, сондай-ақ өнеркәсіп өкілдері, экологиялық топтар мен қоғамдастықтың мүдделі жақтарының кең ауқымы қатысады. Бұл тәсіл ақпарат алмасуды, жанжалдарды шешудің стратегияларын жіне аймақтық консервацияны жақсартуды қамтиды. Діндер қоршаған ортаны қорғауда да маңызды рөл атқарады.

1945 жылдан кейін құрылған көптеген халықаралық техникалық агенттіктер экологиялық тақырыптарымен байланысты болды. 1960 жылдардың аяғына қарай дамып келе жатқан экологиялық қозғалыс үйлестірілген және институционалды халықаралық ынтымақтастыққа шақырды. Адамның қоршаған ортасы жөніндегі БҰҰ-ның маңызды конференциясы 1972 жылы Стокгольмде өткізіліп, қоршаған ортаға құқық тұжырымдамасы белгіленді. Осыдан кейін сол жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының қоршаған ортаны қорғау бағдарламасы құрылды.Ең танымал халықаралық келісімдердің қатарына 1997жылғы Киото хаттамасы мен 2015 жылғы Париж келісімі жатады.

Жер планетасы – бұл ғаламның кішкене ғана бір бөлігі, бірақ адамдар өмір сүре алатын жалғыз орын. Адамдар әрдайым қоршаған ортаны ластайды. Бірақ осы уақытқа дейін ластану ондай күрделі мәселе болған емес. Адамдар тығыз емес ауылдық жерлерде өмір сүрді және ластану – машиналар әсерінен болды. Ластаушы заттардың көп бөлігін құрайтын, адамдар көп жиналатын өндірістік қалалардың дамуымен проблема маңызды бола бастады. Бүгінде біздің планетамызға үлкен қауіп төніп тұр. Қышқыл жаңбыр, жаһандық жылыну, ауа мен судың ластану және халықтың көп болуы жердегі адамдардың өміріне қауіп төндіреді. Ормандарымыз кесіліп немесе өртеніп кеткендіктен жоғалып барады. Егер бұл үрдіс жалғаса берсе, бір бізге тыныс алуға оттегі жетіспей қалуы мүмкін.

Теңіздерге де қауіп төніп тұр. Олар улы заттармен толтырылған: өндірістік және ядролық қалдықтар, химиялық тыңайтқыштар және пестицидтер. Жерорта теңізі қазірдің өзінде өлуге жақын. Арал теңізі жойылып кетуге жақын. Егер бұл туралы ештеңе жасалмаса, бір күні теңізде ештеңе өмір сүре алмайды, әр он минут сайын жануарлар, өсімдіктер немесе жәндіктер біржола жойылып кетеді.

Зауыттардан тонналап зиянды химиялық заттар шығарылады. Бұл қалдықтардың біздің планетамыз үшін аппатты салдары бар. Олар парниктік эффект пен қышқылдық жаңбырдың пайда болуының негізгі себебі блып табылады.

Ал одан да үлкен қауіп – атом электр станциялары. Чернобыль апатының зардаптары қаншалықты қайғылы болғандығы айтпасақ та белгілі.

Бірақ осыған қарамастан, бұл мәселелерді шешуге әлі де кеш емес. Біздің планетамызды жақсырақ, таза және қауіпсіз жерге айналдыруға уақыт, ақша тіпті технология да бар. Ағаштар отырғызып, жойылып бара жатқан түрлерге саябақтар жасай аламыз. Біз қоқысты қайта өңдей аламыз. Кәсіпоарыннан шығатын ластаушы заттарды болдырмауға, алдын алуға, қауіпсіз нұсқаларын қамтуға болады. Сондықтан да әрбір үлкен және кіші кәсіпорындардың ластаушы әрекеттерсіз жұмыс жасауын қадағалауға міндетті. Жасалып жатқан жұмыстың қоршаған ортаға зиян келтірмейтініне көз жеткізіп жасау әрбіріміздің міндетіміз.

Ал енді мал шаруашылығының қоршаған ортаға қандай әсер ететіндігі жайлы тоқталсақ. Соңғы 30 жылда дүниежүзінде ет өндірісіне және сүт өндірісне деген сұраныс күрт өсті. Тамақ өнеркәсібінде жануарларды өсіру және сою шарттарымен байланысты гуманитарлық аспектілерден басқа, жануарлардан алынатын өнімдерді тұтынудың үлкен өсуі қоршаған ортаға қатты әсер етеді. ФАО-ның есебінде «Ет өнеркәсібі жалпы суға, топыраққа, өсімдіктер мен жануарлардың жойылуына және табиғи ресурстарды тұтынуға жалпы әлемдік масштабта айқын әсер етеді және бұл жаһандық жылынуға қатты әсер етеді» делінген.

Мал шаруашылығы – қоршаған ортаға әсер етудің кең спектрінің көзі. Бірінші және ең маңыздысы – климаттың өзгеруі. Кейбір деректер бойынша ғаламдық парниктік газдардың 18%-ы мал шаруашылығы саласынан болатындығы көрсетілген. Атмосфераға шығарылатын көмірқышқыл газының мөлшері жылына 7516 миллион тоннаға жуықтаған. Дегенмен, парниктік газдар тек 18% деп бағаланған болса да, мал шаруашылығы әлі де электр энергетикасынан кейінгі екінші ластаушы болып табылады, ал көлік саласына қарағанда лас, бұл шамамен 13% құрайды.

Мал шаруашылығымен байланысты шығарындылардың көп бөлігі көмірқышқыл газы, азот оксиді, метан және аммиак түрінде болады. Үй жануарлары табиғи түрде көмірқышқыл газын бөліп шығарады, бұл жаһандық жылынуға айтарлықтай үлес қосқаны дәлелденді. Зерттеушілер 2030 жылға дейін мал өсіруге байланысты 565 гигатон көмірқышқыл газы шегінен асатынымызды ескертеді. Сонымен қатар, мал шаруашылығы саласы энтерогенді азот оксидінің 68% шығарындыларына жауап береді. Мал аммиак шығарындыларының шамамен 64%-ын шығарады, бұл қышқыл жаңбыр мен экожүйелердің қышқылдануына ықпал етеді. Мал шаруашылығы сонымен қатар метан шығарындыларының маңызды көзі болып табылады және бүкіл әлем бойынша метан шығарындыларының 35-40%-ын құрайды. Метанның ғаламдық жылыну мүмкіндігі көмірқышқыл газына қарағанда 23 есе үлкен.

Жануарлардан алынатын тамақ өнімдерін өндіру судың ластануының ең үлкен себебі болып табылады. Жануарлардан алынатын өнімдерді тұтынудың өсу тенденциясы экожүйелерге және су көздеріне, атап айтқанда дамушы елдерде кері әсерін тигізуде.Судың ластануы жануарлардың бөлінділерінен, антибиотиктер мен гормондардан, жем-шөп өндіруде қолданылатын тыңайтқыштар мен пестицидтерден және жайылымнан жауған жауын-шашыннан туындайды.

Мал шаруашылығының қоршаған ортаға тигізетін кері әсерлерінің бірі қолданылатын дезинфекциялық заттардың жанама әсері. Қазіргі уақытта дезинфекциялаушы заттардың қолданғаннан кейінгі әсерлері туралы шектеулі ақпарат қана бар, сондықтан ықтимал әсерлерді бағалау үшін мұндай мәліметтерді жинау қажет. Сонымен қатар, ағымдағы ақпаратты қолданып, сақтық нұсқауларын жасауға негіз бар. Оңтайлы өңдеу және қолдану процедуралары дезинфекциялау құралдарының әр түрінің ерекшеліктерін білуді талап етеді. Тиімділік сынақтары арқылы өнім стандарттарын белгілеу қажеттілігі туындады. Дезинфекциялау құралдарының ауруды бақылауға тигізетін пайдасы кез-келген экологиялық зардаппен өлшенуі керек. Дезинфекциялаушы затты төтенше жағдайда қолдану шаруа қожалықтарында күнделікті қолданудан әр түрлі әсер етеді, сондықтан кез – келген ауқымды қолдану қоршаған ортаға әсерін бағалаудан өтуі керек.

Мал щаруашылығы салалары ет, сүт, жұмыртқа өндіреді, сонымен қатар қоршаған ортаға зиянды ісер етуі мүмкін қалдықтардың көп мөлшерін шығарады. Жануарлардан алынатын өнімдерге деген сұраныс капиталға шаққандағы табыстың өсуіне, урбанизацияға, өмір салтын өзгертуге және халықтың тез өсуіне байланысты. Жануардан алынатын өнімдерге деген сұраныстың пайдасын оңтайландыру үшін үлкен көлемдегі қалдықтарды өндіру мен жинақтауға бет бұрды. Алайда, бұл қалдықтарды жою шығындар, экологиялық қауіпсіздік және биоқауіпсіздік тұрғысынан күрделі болып қала береді. Сондықтан да, мал шаруашылығын ұйымдастырған кезде тиіміділімен қатар қоршаған ортаны қорғауға аса мән аударған дұрыс.

Әрбір шаруашылық сыртқы қоршаған ортаны қорғау мақсатында мынадай жағдайларды ескеріп, жоспарлы түрде іске асырып отыруы тиіс:

• 
  Әрдайм тазалау мен жинауды жүзеге асырып, өлекселерді арнайы шұңқырға тастау;
  
• 
  Малдарды уақытылы табыннан жібермей оқшаулап алу;
  
• 
  Жылына бір рет тұрғындар мен қызметкерлерді міндетті медициналық тексерістен өткізу;
  
• 
  Жыл мезгілі бойынша уақытылы жайылымды ауыстырып отыру;
  
• 
  Қоршаған ортаны сақтау мақсатында шаң мен улы газдар бөлінетін зауыттар мен өндіріс орындарында аранайы тор орналастыру;
  
• 
  Мал шаруашылығынан шығатын қалдықтарды жүйелі түрде жойып отыру;
  
• 
  Мал ұстайтын орындарда дезинфекциялық іс – щараларды жүргізу;
  
• 
  Дезинфекциялық қоспаларды, улы заттарды сақтау нормасынай сай сақтап, ұқыпты қолдану;
  
• 
  Суды үнемді әрі дұрыс пайдалануды бақылау;
  

Мен өзімнің зерттеу жұмысымды орындаған шаруашылық кешенінде осы аталған шаралар жүйелі әрі тиянақты атқарылып отырады. Барлық іс – шаралар қоршаған отраны қорғау бойынша нұсқамаларға сай ешқандай зиянды әрекеттерсіз өткізіледі. Шаруашылық орналасқан жері мен ұйымдастыруы әуел бастан – ақ ешқандай экологиялық зардаптарсыз жүзеге асырылған. Шаруашылық елді – мекеннен 17 шақырым километр қашықтықта орналасқан. Жылына 2 рет дезинфекция жұмыстары жүргізіледі.

Қортыныды жасай отырып, мал шарашылығынан болатын экологиялық зардаптарды болдырмас үшін келесі жайттарды ескеру қажет: халықтық қолданыстағы су көзі мен жануарларға арналған су құбырларын бөлек етіп жасау. Бұлай болмаған жағдайда адам өміріне жануарлармен адамға ортақ аурулардың тарауы секілді қауіп төнеді. Мал ішетін су қи мен басқа да қалдықтармен, паразиттермен және бөгде заттармен ластанған болады. Бұл жағдайды болдырмау үшін арный құбырлармен қамтамасыз ету керек. Және де шаруашылықтан шығатын өлекселерді татастайтын арнайы шұңқыр болуы керек. Ол елді-мекеннен және шаруашылықтан алсыта орналасуы тиіс. Шаруашылықтан шығатын қалдықтарды топ тобымен қоршаған отраға барынша зиянсыз қылып уақытыл жойып отыру керек. Әрдайым табиғаттың адам өмірінде бізге берілген құндылық екенін ескеріп оны сақтауға, қорғауға тек біздікі ғана емес бізден кейінгі келешек өскелең ұрпақ алдында біртұтастығын сақтауға міндетті екенімізді ұмытпауымыз керек.