Дво-21 Тыйым сөздердің мағынасы қандай, қалай түсіндіресіз? Тыйым сөздер: «Адамға сыртыңды беріп отырма»
жүктеу/скачать 30,01 Kb.
|
ДВО -тыйым сөздер
- Бұл бет үшін навигация:
- Қашқынбай Ақниет “Ас атасы- нан”
| Бабаева Айнур
Дастарханды қағазбен сүртпе Ежелден бері үстел үйдегі жиһаздың басты бөлігі болып саналды. Оның артына бүкіл отбасы жиналды, шай ішті, тамақ ішті. Сондай-ақ - олар маңызды нәрселер туралы сөйлесті, өзекті тақырыптарды талқылады, келісіп, шешім қабылдады. Үстелдер үй иесінің келбетін ескере отырып, оларға құрметпен қаралды, оларды таза ұстады. Жұмсақ шүберектерден айырмашылығы, қағаз тым өрескел болып саналды және үстіңгі қабатты сызып тастауы мүмкін. Маңызды жиһазға деген мұндай немқұрайдылыққа жол беруге болмады. Әйтпесе, осы үстелге отырғандардың барлығы күтті қиындықтар мен қиындықтар. Алла тағала ұсынған ас та құрметке ие болуды талап етті. Оның қалдықтарын кенептен басқа нәрсемен тазалау оны ренжітуі мүмкін деп сенген. Демек, сіз енді көктен, отбасыңыздан мол сыйлық күте алмайсыз ауыздан-ауызға тіршілік ету керек. Қағаз өндірісі өте қымбат болды, әр парақтың бағасы көп болды және ұқыпты пайдаланылды. Қағаз маңызды болып көрінді: білім, ақша қағаздары, заңды құжаттар. Бұл, әрине, қоқысты үстелден сүртуге арналмаған. Үстелді қағазбен сүрту арқылы сіз өзіңізге және отбасыңызға қоңырау шала аласыз деп сенді қаржылық қиындықтар.Ол кезде қағаз парақтары қасиетті саналды. Бұл түсінікті: олар үшін православиелік жазбалар үшін маңызды нәрсе сақталды. Бағалы парақтарды басқаша пайдалану жақсы емес! Бұл қажет емес жоба болса да! Ол сонымен бірге жариялады жанжалдар мен жанжалдардың хабаршысы болып саналған сыбдыр. Қашқынбай Ақниет “Ас атасы- нан” Қазақта «ас атасы – нан» деген сөз бар, яғни астың, дәмнің үлкені – нан. Бала ақ пен қараны ажыратып танымай тұрып-ақ оған оң қолына нан ұстауды, нанды баспауды, тастамауды үйретеді. Нан қасиетті. Адам кез келген тамақты екі күн жесе, ол қанша нәрлі болғанымен сол тамақтан жалығады. Ал бірақ адам баласы өмір бойы наннан шықпайды, наннан зерікпейді, жалықпайды. Дастарқаныңыздың үстінде күнде нан тұрмаса, көңіліңіз де, дастарқаныңыз да – орта, берекеңіз кетіп, дүние ойсырап тұрған секілді басқа тамақ көзіңізге көрінбейді. Нанның қасиеттілігінің өзі осыдан-ақ көрінеді. Ұнның құрамындағы адамның бойына нәр беретін, куат беретін ағзаға қажеттінің бәрі бар. Өзге халықты қайдам, қазақтың нансыз күні жоқ деуге болады. Қазақта «қатықсыз қара су ішіп, қара нан жесек те, амандық болсын» деген де сөз бар ғой… «Нанды жерге тастама», «нанның үстіне зат қойма», «нанды төңкерме», «нанды бір қолмен үзбе» деген сөздің барлығы – сол нанның қасиетіне орай айтылған тыйымдар. Тіпті адам ашыққан кезде қолы жетпейтін биікте тұрған нанды Құранның үстіне шығып алуға болады екен, бірақ нанның өзін ешқашан баспаған. Нанның қасиетті Құраннан да жоғары бағаланатынын осыдан-ақ білуге болады. «Адам атамыз бен Хауа анамыз пейіштен қуылған кезде ит бірге ілесіп кетіп, сонда бидай иттің ұртында келген дейді. Итті «жеті қазынаның бірі» дейтін себебіміз адамзат сол иттің ырыздығын жеп жүр» деген бұрыннан келе жатқан аңыз бар. Бір таңданарлығы, жер бетінде басқа дақылдардың, жемістердің барлығының жабайы түрі бар. Айталық, алманың, жуаның, сұлының дегендей, барлығының жабайы түрі табиғатта кездеседі, бірақ бидайдың жабайы түрі жоқ. Сол себептен де, қазіргі тілмен айтсақ, бидайдың ғарыштан келгеніне иланасың. Шынымен, осы қисынға, «бұл жердің дәні емес, бізге бейнебір ғарыштан жеткен» дегенге біртүрлі сенгің келеді. Үйге келген кез келген адам асығыс болса да, өзге тамақтан емес, наннан ауыз тиіп шығады. Адамдардың арасындағы ынтымақ бірлік, бір-біріне деген жақсы қарым-қатынас, ауызбіршілік дастарқанның үстіне қойылған нан арқылы нығая түседі, яғни өзі нан ауыз тиген үйіне қазақ жамандық тілемеген. Нанын берген адамға жамандық ойламаған. Қазақтың «бір күн дәм татқан жерге қырық күн сәлем» дейтін сөзі осыдан келіп шыққан. жүктеу/скачать 30,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|