Топырақ пен техногендік топырақтың мұнай және мұнай өнімдерімен
ластануын азайту мен жоюдың принципті әдістері
механикалық:
ластанбаған
топырақпен
толтыру,
үйінділерге
шығару.
физика-химиялық:
құрылыс
материалдарын
өндіруде қоспалар
ретінде пайдалану,
залалсыздандыру.
агротехникалық: жер
жырту, қопсыту,
минералды
тыңайтқыштарды
қолдану, биологиялық
ыдыраудың оңтайлы
жағдайларын сақтау,
көпжылдық
шөптерді егу.
микробиологиял
ық: май
қышқылдандыра-
тын бактерия-
деструкторлармен
емдеу.
Еуразия технологиялық университетінің Хабаршысы. 2021. №2
85
күйдіргіш, каталитикалық тотығу торабы, жылу алмастырғыш, газ тазарту жүйесі,
түтін сорғыш және түтін құбыры бар.
Бұл қондырғының кемшілігі-дымқыл жабысқақ масса болып табылатын
шикізат пешке түскен кезде қабырғаға жабысып, нашар жылытылатын
конгломераттар түзеді. Нәтижесінде термиялық ыдырауға қажетті уақыт артады
және қондырғының өнімділігі төмендейді. Орнатудың тағы бір кемшілігі-көп
сатылы газ тазарту жүйесінің болмауы.
Физикалық-химиялық тазартудың экономикалық тиімділігін есептеу.
Топырақты термо - залалсыздандыру қондырғысы 20,000,000 теңге тұрады.
Пайдалану мерзімі 30 жыл. Амортизациялық аударымдар жылына: 20,000,000 /30
= 666666,6 теңге, ал айына: 666666,6 / 12 = 55,555 теңге. Бұл қондырғыдағы
қыздырғыш мазутта жұмыс істейді. Бір тонна мазут 90,000 теңге тұрады. Бір
тоннасы 1 жұмыс күніне жеткілікті. Айына 90,000*(31-2) = 2,610,000 теңге кетеді.
Айына екі күн – регламенттік жұмыстар. Жылына 2,610,000•(12-6) = 15,660,000
теңге жұмсалады. Жұмысты осы қондырғыда тек алты ай ішінде (көктемде, жазда
және күздің басында) жүргізуге болады. [3]
Қондырғыда генератордан жұмыс істейтін көптеген электр қозғалтқыштары
бар, олар өз кезегінде дизель отынымен жұмыс істейді. Тұтыну сағатына 41 литр.
Қондырғы тәулік бойы жұмыс істейді. Сонда күніне кететін шығын: 41• 24 = 984
литр. Айына кететін шығын: 984 * 29 = 28,536 литр. Дизель отынының бір
тоннасының құны: 184,000 теңге. Дизель отынына айына 184,000 • 28,5 = 5,244,000
теңге кетеді. Жылына 5,244,000 • (12-6) = 31,464,000 жұмсалады.
Жүктеу камерасы топырақпен қамтамасыз ету үшін 2 трактор қажет. Оның
құны 16,000,000 теңге. Пайдалану мерзімі 30 жыл. Бір жылға амортизациялық
аударымдар: 534,668, ал бір айға 44,500 теңгені құрайды. Трактор дизельде
тәулігіне 4 сағат жұмыс істейді. Тұтыну 40 литр сағат. Тәулігіне тұтыну 4 • 40 = 120
литр болады. Айына 120 • 29 = 3,480 литр болады. Ал жылына 3,480 * 6 = 20,880
литр. Осылайша: 20,880 • 184 = 3,841,920 теңге жұмсау қажет.
Бұл қондырғыда 11 жалдамалы жұмысшы жұмыс істеуі керек: 6 қосалқы
жұмысшы, 3 шебер, тракторшы және аға шебер. Жалақы қоры айына 770,000
теңгені құрайды. Жылына ол: 770,000 • 12 = 9.240,000 теңгені құрайды.
Барлық осы есептеулерді талдағаннан кейін келесі кестені жасай аламыз (1
кесте).
Кесте 1 - Бір жылға арналған шығындар (10 гектарға есептегенде)
Қажетті шығындар
Құны (теңге)
Амортизациялық аударымдар (қондырғы)
666666,6
Мазут
15,660,000
Генератордың дизель отыны
31,464,000
Амортизациялық аударымдар (трактор)
534.668·2 = 1,069,336
Трактордың дизель отыны
3,841,920
Жалақы қоры
9,240,000
Жалпылама
61,941,922
|