Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия
жүктеу/скачать 12,84 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Арист от ель
| А т ом ист ер іл ім і. Бүл бағытңа еж елгі грек ойшыл-
дары Левкипп, Д ем окрит , Эпикур және еж елгі Рим өкілі Л укрец и й К ар, т.б. жатады . Б үл ойш ылдардың ш ы ғармалары нда, кейін материа- листік бағыт деп аталы п кеткен дүниетанымдың көзқа- рас толығымен ңалы птасы п, өзіндік ерекш еліктері бар философияльщ ілімге айналды . А томистік бағы тты ң қа- лы птасуы на үлкен үлес ңосңан ойш ыл Л евкипп (шама- мен б.д.д. V ғ.) болды. Ол әлем бөлінбейтін үсақ бөлшек- терден, "атомдардан" түрады ж әне олар бос кеңістікте алақүйы н қозғалы ста болады да, бір-бірімен байланысңа түсіп, ж еке денелерді қүрайды . Л евкиптің бүл пікірлері Демокрит ілім ін ің қалы птасуы на зор эсер етті. Демок- рит ( ш амамен б.д.д. 460-371 ж ж .) 70-тен астам шығар- м аларж азған : "П ифагор", "П лан етал артуралы ", "Таби- ғат туралы ", "Адам табиғаты туралы ", "Аңыл-ой тура- лы ", "Ү лкенәлемқүры лы сы ", "К іш іәлемңүры лы сы ",т.б. Д ем окриттің ілім інш е, дүниенің бастамасы - атомдар (ш ын болмыс) және бос кеңістік (бейболмыс). Болмыс пен бейболмыс бір-біріне қарам а-қарсы қүбы лы стар. Атом- 31 дар бос кеңістікте соқтығысып, бір-бірімен бірігіп ж әне байланысып, заттар әлемін құрайды . П латон ( б.д.д. 427-347 ж ж .) Сократтан дәріс алған, оның ілім ін әрі ңарай ж алғасты руш ы , өзінің терең де мағыналы философиялық ойларымен ж алпы философия ғылымының дамуына үлкен эсер еткен ғүлама-ойш ы л. Платон оның лақап аты (ж алпаң, кең деген м ағына бере- ді), шын аты - А ристокл. Н егізгі ш ы ғарм алары : "Аполо- гия" (Сократты ңорғау), "Критон" (заңды сыйлау туралы), "К рати л"(тілтуралы"), "Заңдар", т.б. П латон пікірінш е, шын болмыс-ақылмен ғана білуге болатын денесіз идея- лар өлемі. Оның ілімі бойынша идея мен материядан басқа үш ін- ш і бастама - әлемдік рух, немесе космос рухы ш ығарма- ш ы лы қ күш тің, қозғалы сты ң, тір ш іл іктің , ж анны ң, са- наның және таным процесінің қай н ар көзі ретінде идея- лар әлемі мен заттар өлем ін қосы п, байланы сты рады . Платон мөдениет тарихы нда өш пес із қалды рған үлы ой- шыл. Е ж елгі Греция философ ияеы ны ң биік ш ы ңдары ны ң бірі үлы ғүлам а Арист от ель (б.д.д. 384-322ж ж .)болды . Ол философияның өз алды на ғы лы м ретінде ңалыптасу- ы ны ң негізін қалап, өз еңбектерінде басқа ғылы мдарды ң мәселелерін философия түрғы сы нан ңараған алғаш ңы ойш ыл-философ. А ристотель сол кездегі ғы лы мдарды ң барлың саласында ат салысып, көптеген еңбектер ж азы п ңалдырған: "К атегориялар", "А налитика" (І-ІІ томдар), Топика , Ф изика", "М етафизика", "Э тикалы ңтрактат- тар", "Саясат", "Риторика", "П оэтика” , т.б. Өзінің ілімін Аристотель мәнділікті болмыс деп ңарас- тырудан бастайды да, оны сол болмыстың өзіне тэн кате- гориялары аркы лы түсіндіруге тырысады, (түр-форма, мэн, сапа, сан, м атерия, ңозғалы с, уаңы т, т.б.). Арис- тотельдің пікірінш е, адамдар "ңоғамдьщ ж ан уарлар". Отбасының, ңоғамның табиғи дамуы ны ң арқасы нда мем- лекет дайда болады. М емлекеттің табиғаттан айырмашы- лығы, онда көптеген өлеуметтік, т.б. ңатынастардың өріс алғандығы. жүктеу/скачать 12,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|