Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия
жүктеу/скачать 12,84 Mb. Pdf көрінісі
|
httpkmib.netuchebnikifilosofija.g.kaktaeva-2.pdf
| ерекшелігі
де, рухани күші де оның аңылы мен ойында, ойлау ңабілетінде деп біледі. Ф. Бэконның ілімінше, адамның негізгі мақсаты - табиғат күштерін игеру. Табиғаттың сырын, заңдылық- тарын білген адам оларды өз ңажетіне жарата алады, ал табиғатты материяны қарастыру арңылы түсінуге бола- ды. Т. Гоббс мемлекет - жасанды дене (левиафан)-деп жазған. Сөйтіп, адамдар өзін-өзі қорғауға және адамша өмір сүруге мүмкіндік алған. Билеушінің айтңанын екі етпей орындау керек, себебі ол ңоғамдық талап-сүраныс- тарды түсініп, білгендіктен дүрыс айтады, ал оның қар- сыластары, халықтың мүңтаж-мүддесін білмегендіктен теріс жолға бастайды. Қоғамдың заң азаматтардың ар-ож- даны. Адамның аңыл-ой ңүдіретінен туатын іскерлік, белсенділік ңабілеттеріне XVIII ғ. француз ағартушыла- Ры көңіл аударды. Франция XVIII г. ағылшын философи- ясының ықпалымен ағартушылық ілімнің ошағына ай- налды. Бүл ңазғалыстың көсемі Вольтер, шын аты Фран- 137 суа Мари Аруэ (1694-1778 ж .ж .) болды. Адамзат тарихы, Вольтердің пікірінше, адамзаттың прогресс (үдеу) пен бі- лімділік үшін күрес тарихы. Өркениетті адам табиғатпен алғашңы ңауым адамымен салыстырғанда влдеқайда үй- лесімді өмір сүреді. Осы түрғыдан ол адамзат үшін мәде- ниеттің ңүндылығын баса көрсетті. Мемлекетті басқару- дың ең тиімді түрі - ағартушыльщ монархия. Француз ағартушылары адамды табиғаттың және қоғамдың өмір- дің жемісі деп ңарап, ал доғамдьщ өмірдің өзі адамдар- дың материалдық (өрескел саудагерлік мағынасында) іс- әрекетінің нәтижесі деген түжырымға келді. Адам мөселесі белгілі бір мағынада XIX ғасырдыц неміс философиясына ауысты. Канттың адам мәселесіне арналған негізгі принципі - әрбір жеке адамның өз ал- дына маңсаттың нысана ретінде қаралу ңажеттігі (адам бостандығын, еріктілігін қолданган). Керісінше, таза аңыл-ой адамның ерік-жігерін, тәжірибелік іс-әрекетін айқындауға мүмкіндік береді. Айталың, адам жеке түлға ретінде табиғат заңдылық- тарынан томен түрғандықтан сыртңы әлемнің әсерінен шыға алмайды, сол себепті ол ерікті де емес, ал даралық қасиеттерінің ерекш еліктеріне, өзінің ылғи да танып- білуге үмтылу ңабілетіне қарасақ, ол өзінің тәжірибелік аңыл-ойына сүйеніп, ерікті іс-әрекет жасайды. Бүл жағ- дайда адам барш а ж ү р тң а бірдей әд еп тіл ік заңы - әдептілік императивін басшылыңқа алады. Марксизм - адамның табиғи-әлеуметтік мәні, ңоғамдағы рөлі мен ор- ны жөніндегі мәселе оның ондаған мың жылдар ішіндегі тарихи алға басу, яғни еркіндікке үмтылу күресі сатыла- рының сипаттарымен тығыз байланысты. Табигатта мақ- сат жок;. Мақсат адамның дүниеге келуімен бірге пайда болды. Демек, ол тек адамға ғанатән, бір-бірімен қарым- қатынастағы адамдардан қүралатын ңоғамға тән қүбы- лыс. Адамның қоғамдьщ өмірде орны, әлеуметтік жай- күйі толығынан өз еңбегінің саны мен сапасына, әлеумет- тік пайдалы белсенділігіне сай белгіленуі тиіс. Ол өмір сүретін қоғам оның адамдық ңалпын, жөн-жосығын тек осы жол мен ғана анықтап, іске асыруға міндетті. жүктеу/скачать 12,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|