Өмірде ақиқат біреу болса, цателесу

Өмірде ақиқат біреу болса, цателесу көп. А қиқаттың 
жолында адамзат талай қателескен. Ғылымның дамуы- 
мен цателесу де азаяды. Мысалы, бүрынғы заманда ең 
ғүлама адамдар да жердің беті теп-тегіс, қозғалмастан тү- 
рады деп үғыныпты. Аңиңат теориясында өтірік туралы 
да үғым бар. Өтірік — ол адамның өзімен байланысты, 
оны адам ойланып, бір мақсатымен айтады.
5. 
Адамдардың дүниеге қатынасының тікелей көріну 
формасы - олардың іс-әрекеті, грекше халықаралың ті- 
ліне енген термин - практика. П рактика, іс-әрекеттер -
адамдардың дүниені игеріп, сол арңылы өзін, өз болмы- 
сын өзгерту, жарату, жасау ңызметі. Олар адамдардың 
қимылдық істеріне, өрекеттерінде болатын өзгерістер.
Практика дегеніміз - ол адам баласының табиғат пен 
қоғамды қайта жасайтын маңсатңа лайың материалдың 
қоғамдьщ қызметі.
Оған: материалдық өндіріс процесі; әлеуметтік, саяси 
ңозғалыстар; революцияльщ-өзгертуші әрекеті; ғылыми 
байқаулар мен эксперименттер кіреді.
Адамдар тек табиғат күштері мен заттарын ғана өзгер- 
тіп отырмайды, олар өздерінің бір-біріне қатынастарын 
да өзгертіп, ңайта жасайды. Бүл турасында біраң белгілі 
айырмашылың бар. Егер табиғат заңдылыңтарын олар 
тек игеріп жаңартып отыратын болса, яғни, адамдар мүң- 
таждығына бейімдеп отыратын болса, ал өздерінің қоғам- 
дық ңатынастарын олар жаңадан жасайды.
Қоғамдың ңатынастарды туғызу адамдардын, өздерін 
өздері жасау деген сөз. К. Маркстің айтуы бойынша қо- 
ғамдық өмір - практикалың өмір. Өйткені, адамдардың 
қайбір тір ш іл ік саласы н алсаңы з да ол тек ңимыл- 
әрекеттерден түрады . Б елгілі бір шеңберде адамдар 
бүкіл ңоғамдық өмірді ңайта жасап шығады. Ал адам-
дардын; практикалық іс-әрекеті сыртқы табиғи ортаны 
да өзгертуге бағытталғаны белгілі.
Оны өзгерту ңатынасы дегеніміз не? Ол ең алдымен 
өзінен бүрынғы табиғи ортаң негізінде, сол ортадағы про- 
цестердің іш кі мәнін ашып, олардың өз мүңтаждығына 
орай жаңа ортаны қүру, яғни, әлеуметтік орта ол ешбір
110

жануарларда болмайтын қоғамдық практиканың ғана 
нәтижесі және сол практиканың өзі.
Табиғи күштер өзгертіліп, табиғи заттар өңделіп адам-
дар қызметінің қүрамды бөлігіне, адамға қызмет ететін 
ңүралдарға айналып отырады. Жануарлардың тірш ілік 
әрекеттерінің нәтижесі өзінің органикальщ тәні. Өз тәнін 
сақтау жануарлар белсенділігінің бірден-бір кепілі. Оған 
сәйкес жануарлардың психикалық ңызметін адамдардың 
ойлауымен салыстырсаң, ол негізінде организмнің ңал- 
пын білдіреді, сыртқы дүниенің өзіндік объективтілік 
мәнін бейнелемейді. Ж ануарлар психикасы да олардың 
организмінің өз ңалпын көрсететін процесс.
Адамдар табиғаттағы заттарды сол қалпында түтына 
алмағандықтан оларды өзгертуі, өңдеуі тиіс. Ал өзгерту, 
ол - заттардың адамға тәуелсіз өзіндік болмысы, өзіндік 
заңы бар екендігін айтады. Табиғат күштерінің объектив- 
тік сыры, өзіндік мәні тек өзгерту ңатынасында ғана ай- 
ңын болатын нөрсе. Адамдар, әрине, табиғи күштерді олар- 
дың өзіндік заңы бойынша ғана өзгерте алады.
Дүниенің объективтік мөнін, заңдылықтарын, ңасиет- 
терін бейнелеп, идеялың түрде өзгертіп, дамыта алатын 
адамның ойлауы осындай практикамен тығыз байланыс- 
ты. Адамның ойына басқа, өзінен тыс, тіпті оған әлі ңа- 
тыссыз сан алуан дүниенің сиып кететіні де осыдан.
Адамдар практикасы сондыңтан басңа дүниенің айны- 
малы, кездейсоң жөне өткінші кезеңдері емес, түраңты 
мазмүнын бойына сіңіреді.
Практикал ық істерінде адамдар өзінің организмнің ға- 
на өлшемін емес, әрбір игерілетін табиги күш пен затңа 
солардың өзіне ғана тән өлшемді (заңдылықтарды) қол- 
данады. Әрбір жаңа затңа, табиғаты басқа затңа соған сәй- 
кес өлшемін, өзіне ғана тән объективтік мәнін ашу адам- 
ның практикалың іс-әрекеттеріне универсалдың сипат 
береді. Әрбір биологиялық түрге тән өлшем біреу-ақ, ал 
адамға тән өлшемдер шексіз. Өйткені, өрбір ж аңа табиғи 
күш ті игерген сайын адамдардың соған сәйкес ж аңа бір 
қызметі, жаңа бір өлшемі, жаңа бір мазмүны пайда бо-
лып отырады.

жүктеу/скачать 12,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: