Қарапайым сана күнделікті өмірден, ғасырлар бойы
қайталаудан, өдет-ғүрыптан, үй ренш ікті
жағдайдан
пайда болады. Қарапайым сана кәдуілгі өмір тәжірибес-
інен туындайды. Ол ңоғамдың сананың төменгі түрі.
Қ арапайы м сана табиғат ж әне өм ір ңүбы лы стары н
күн делікті байқаудан пайда болады. Сондықтан ол
ғылымнан сонша алшақ кетпейді. Бірақ ол жүйеленбе-
ген, негізделмеген белгілі бір қүбылыстардың себептерін
алып көрсетпейді. Оның күрделі ңүры лы мы да жоң.
Бірақ ңарапайым сананы да басында саңтайтын,
бірден
бірге тарататынхалың. Қазаңтар, мәселен, күннің бату-
ына, айдың тууына, төрт түлік малдың күйсегеніне,
жатңан-түрғанына қарап ертеңгі күн ңандай болмаң, туар
ай не әкелмек, халықңа жайлы бола ма,
әлде жайсыз ба,
соны болжап отырған.
Халың уақытты аньщтауда өзіндік бай тәжірибе жи-
нақтап, оны қолданудың сәті мен жолдарын және соған
лайыңты сөз өрнектерін де таба білді. Ж ылды, тоқсан-
ды, айды, аптаны, төулікті бөлудің шаруашылыңка сай
реті мен ыңғайын да орайластыра келтіре білді. Ал мер-
зім, мезгіл өлшемдеріне келгенде хальщ өлшемі мен атауы
дабай. Үлттың үғымдамерзім -
уақыттың, мезгілдің ша-
масы мен үзаңтығын білдіреді (мысалы: бие сауым, күн,
ай, тоқсан). Мезгіл сол уаңыттың бір сәтін ғана айқын-
дайды. Мысалы:
елең-алаң, түс, кеш, түн ортасы, т.б.
Қыс, көктем, жаз, күз — мезгіл өлшемдеріне жатады. Мер-
зім өлшемдері: бір сәт, ңас ңағым, ө дегенше (1 сек.), сүт
пісірім (5-10 минут), бие сауым (1,5 сағат), ет пісірім (2,5-
3 сағат), жарты күн, бір түн (тәуіліктік - 24 сағат), апта
(7күн), ай (30-31 күн), тоқсан(3 ай), ж ыл (365 кү н )неме-
се 12 ай, ғасыр (100 жыл).
Әлеуметтік-мәдени салт-дәстүрлер ңоғамдық сана, қо-
ғамдық болмыспен тығыз байланысты, бір-біріне зор әсе-
рін
тигізеді. Қоғамдық болмыс пен қоғамдық сананың өз-
Достарыңызбен бөлісу: 
