Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет105/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   133
Байланысты:
berpa genezis

АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
213 
юлцм йогдур. Таь чичяэи анан сцдиля сянин йарана 
мялщямдир» - деди, ьаиб олды» [58, 38-39].
3) Мюъцзяли доьуша сябяб олан дярвишдир. Мясялян, 
«Шямс вя Гямяр» наьылында гоъаландан сонра оьул ешгиня 
дцшян бир падшащын хейирхащлыьыны эюрцб (хязинясинин гапы-
ларыны ачыб фаьыр-фцгярайа, йетим-йесиря пайладыьыны, аъ-
йалаваъларын гарныны дойдурдуьуну) йанына эялир, она бир 
алма вериб дейир: «Гиблейи-алям, мян пай алан дярвиш 
дейилям, пай верян дярвишям. Ал бу алманы, тян бюлцб 
йарысыны юзцн йе, йарысыны да щярямин йесин. Сянин бир оьлун 
олаъаг, адыны Гямяр гойарсан» [34, 320]. Мараглыдыр ки, 
алма бурада яр-арвада ъаванлыг гцдряти верян васитя кими 
дейил, ушаьын юзцдцр. Чцнки Хызыр падшаща алманы тягдим 
едяндя, ушаьын оьлан олмасыны вя адыны да билирди. 
4) Ики эянъ (гыз вя оьлана) бир-бирилярини танымадыглары 
вя бири диэяриндян чох узагда йашадыьы щалда, онлара йуху-
да бута верян, ики гялби ешг атяшиня гярг едиб щягиги ашиг-
ляря чевирян, щям дя онлары щагга тапындыран, севян инсана 
бирдян-биря гейри-ади истедад верян (мялащятли сяс, мусиги 
бястяляйиб сазда ифа етмяк вя шер дцзцб-гошмаг) 
мящяббят вя сянят щамисидир. 
5) Бир иллик йолу бир эюз гырпымында гятт едян, дара 
дцшмцш гярибляря ял тутан, оьул щясрятиндян кор олмушларын 
эюзцнц ачан пейьямбярдир. «Ашыг Гяриб» дастанында аь 
атда Гярибин растына чыхыр, эюзцнц йумуб ачынъа ону вятя-
ниня эятирир. Хызырын бу функсийаны йериня йетирмясинин кю-
кляри исламагядярки тясяввцрлярля баьланыр. Йазылы мянбя-
лярдя ян гядим вариантына XII ясрдя йашамыш, Низаминин 
мцасири вя щямйерлиси олмуш Азярбайъан мцтяфяккири Ябу-
Бякр ибн Хосров ял-Устадын «Муниснамя» ясяриндя 
тясадцф едирик. Балакийин мифик дцнйайа, ъяннятя, ъящян-
нямя сяйащятиня, илащи варлыгларла эюрцшцня щяср олунан 
щекайятдя Хызыр инсаны о бири дцнйадан бу дцнйайа эятирян 
пейьямбяр ролунда чыхыш едир вя башга тясяввцрлярдян 


Бярпа, эенезис 
214 
фяргли олараг нящянэ гуш шяклиндя эюстярилир. Мараглыдыр ки, 
ял-Устад Хызыр щаггында ешитдийи ясатири ики вариантда гяля-
мя алыр. Биринъидя Хызырын эюстяриши иля Балакийи вятяниня 
илащи гушлардан бири эятирир: «Ей Аллащ елчиси, - дейир Бала-
кий, - юлкями, аилями вя евими чохдан, лап чохдан тярк ет-
мишям. Анам цчцн бярк дарыхмышам, ону эюрмяк цчцн 
цряйим партлайыр». Хызыр сорушур: «Сянинля анан арасында 
бешйцзиллик йол дурдуьуну билирсянми?» Буну ешидян Бала-
кий цмидлярини итириб гцссялянир. О, зарыйыр вя аъы-аъы аьла-
маьа башлайыр. Хызыр пейьямбяр, йери ъяннятлик, Балакийя 
дейир: «Нацмид олуб, гям чякмя! Мян бир мяхлуга тапшы-
рарам, сяни гыса заманда анана чатдырар» [126, 566].
Бундан сонра Хызыр ъяннят гушларыны йанына чаьырыб со-
рушур ки, Балакийи евиня щансы мцддятя апара билярляр? 
Гушлардан бири ъаваб верир ки, он эцня. Икинъиси бу иши бир 
эцня йериня йетиряъяйини дейир. Пейьямбяр онларын щеч бири 
иля разылашмыр, нящянэ бир гушун бир саата апармаг тяклифини 
ися бяйянир. Икинъи вариантда гуш ъилдиндя олан Хызыр юзц 
Балакийи тяркиня алыб даща тез - бир эюз гырпымында вятяниня 
чатдырыр. Епос вя наьылларымызда Хызырын аь атын (йахуд боз 
атын) белиндя пейда олмасы иля бу тясвирляр арасында баьлы-
лыьы эюрмямяк мцмкцн дейил. Щятта ял-Устадын вердийи 
икинъи вариантда («Ашыг Гяриб»дя олдуьу кими) ананын 
эюзляри кор олур, Хызырын кюмяйи иля о, йенидян дцнйа ишыьы-
ны эюрцр. 
6) Дирилик суйуну ялдя едиб юлцмсцзлцк газанан, битки-
ляря, щейванлара, гушлара, еляъя дя инсана йени щяйат бяхш 
едян танрыдыр, йахуд Аллащын кюмякчисидир. Бу иддиайа 
дцшян бир сыра мядяни гящряманлар, о ъцмлядян Исэяндяр 
вя Оьуз дирилик суйуна чатсалар да, истифадя етмякдян 
мящрум олунурлар. Короьлу ися гошабулаьы тапыб юзц файда-
ланса да, хызырлашдырылмыр, йяни башгасына (кор атасынын 
эюзлярини ачыб ону щяйатда сахлайа билмир) йардым етмяк 
имканыны ялдян бурахыр. Бу функсийасына эюря Хызыр 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет