Бярпа, эенезис
62
аид бир нечя ифадянин изащыны веряркян йазыр ки, «скифляр
амазонкалылары «еорпат» адландырырларырлар ки, еллинъя бу «яр
юлдцрян» анламыны верир: чцнки эор \ яр – киши, пат/бат
юлдцрмяк анламындадыр» [168, 270]. «Еор» //«Яр» сюзц
азярбайъан тцркляринин дилиндя бу эцн дя «киши» мянасында
эениш ишлянир. Юлдцрмяк анламы верян «пат» кялмясиня
эялинъя, бу, яслиндя «бат» (батмаг) фелинин тящриф олунмуш
формасыдыр. Щал-щазырда Азярбайъанын Шяки (бу гядим
шящярин ады Сакасен//Шакашен/Саки/Шаки шяклиндя йунан
мянбяляриня дя дцшмцш, сакларын йурду анламындадыр вя
2700 илдян чох йашы вар) бюлэясиндя йашайан ящали гарьышла-
рында юлцмцнц истядикляри адама «сяни батасан», «йеря ба-
тасан», йахуд садяъя «бат» дейирляр. Бу, «юлцб торпаьа га-
рышасан», «йеря эирясян» мянасыны верир. Яслиндя, скифляр
амазонкалылары «еорпат» дейил, «ярбат» адландырмышдылар.
Йурдумузда лап яски чаьлардан фелля исмин бирляшмясиндян
тайфа вя шяхс адларынын йарадылмасы яняняси олмушдур. Бу
ъцр адлар мифоложи образлара да верилирди. Мясялян,
орта яср-
ляря аид йазылы абидядя растлашдыьымыз «Басат» - «басмаг»
фели иля «ат» исминдян ямяля эялмишдир: «Бас // ат».
Ярбатларын, йахуд ярбатыран гадынларын (амазонкаларын
адларыны прототцрклярин дилиндя олдуьу шякилдя веририк) скиф-
лярля ялагяси, гощумлуьу щаггындакы мифдя эюстярилир ки,
онлар бир дяфя ачыг дяниздя кишиляря щцъум чякирляр (Щеро-
дота чатдырылан сюйлямядя еллинлиляря), щамысыны юлдцрцб
эямини зябт едяндян сонра йадларына дцшцр ки, сцрцъцлцйц
баъармырлар, эямини идаря етмякдя аъиздирляр. Цмидлярини
танрыларына баьлайырлар. Дальа онлары скифлярин юлкясиня апа-
рыб чыхарыр. Ярбатлар сащиля енирляр, ат
илхысына раст эялиб яля
кечирир вя атланыб сойьунчулуьа башлайырдар.
Скифляр яввял щеч ня анламырлар, чцнки йолкясянлярин
эейими юзлярининкилярдян фяргли иди вя онларын диллярини баша
дцшмцрдцляр. Еля зянн едирляр ки, щансыса бюйцк эцнаща
батыблар, бунлар да гара гцввя кими эюйдян эюндярилян